Kościół Serca Jezusowego w Wilnie

Vilniaus Švč. Jėzaus Širdies bažnyčia
(Vilniaus Vizitiečių bažnyčia)

kościół klasztorny (przed 1945)
Kościół Serca Jezusowego
Państwo	Litwa
Miejscowość	Wilno
Wyznanie	katolickie (do 1945)
Kościół	rzymskokatolicki (do 1945)
Wezwanie	Serce Jezusa
Historia Data rozpoczęcia budowy 1717 Data zakończenia budowy 1756
Dane świątyni Styl barok Świątynia • materiał bud. • cegła Kopuła • liczba kopuł 1
Położenie na mapie Wilna Kościół Serca Jezusowego w Wilnie
Położenie na mapie Litwy Kościół Serca Jezusowego w Wilnie
54°40′32,84″N 25°17′50,50″E/54,675790 25,297360
Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół Serca Jezusowego w Wilnie, zwany zwyczajowo kościołem Wizytek – kościół położony przy ul. Rasų (pol. Rossa), w wileńskiej dzielnicy Rossa. Wybudowany w stylu późnobarokowym w latach 1717–1756 dla zakonu Wizytek.

Siostry wizytki przybyły do Wilna w 1694 i niezwłocznie przystąpiły do budowy klasztoru. Budowę klasztoru rozpoczęły dzięki fundacji Anny Dezelsztowej w 1717, dzięki wsparciu króla Augusta II Mocnego i biskupa wileńskiego Konstantego Kazimierza Brzostowskiego w 1729 wmurowano kamień węgielny pod kościół, jego budowę zakończono w 1756^[1]. Wileński kościół Wizytek był pierwszym w Rzeczypospolitej, któremu nadano wezwanie Serca Jezusowego.

Siostry wizytki, podobnie jak i w innych miastach Europy, prowadziły przy kościele szkołę dla panien szlachetnie urodzonych. Do zakonu wstępowały przedstawicielki najlepszych domów Litwy i Korony. W 1772 w klasztorze żyło 20 zakonnic.

W 1863 w ramach polityki rusyfikacji i niszczenia struktur Kościoła katolickiego po stłumionym powstaniu styczniowym władze rosyjskie skonfiskowały zespół kościelno-klasztorny i w 1864 urządziły w nim prawosławny monaster św. Marii Magdaleny. Wspólnotę monastyczną sformowały zakonnice z monasteru św. Aleksego w Moskwie. Kościół przebudowano na cerkiew św. Marii Magdaleny, zmieniając architekturę na styl rosyjsko-bizantyjski: odmienny kształt uzyskała kopuła kościelna, dobudowano drugą wieżę; pierwsza utraciła hełm z sercem z brązu na szczycie. Zmieniono też wystrój wnętrza świątyni, dostosowując je do wymogów liturgii prawosławnej.

 Osobny artykuł: Monaster św. Marii Magdaleny w Wilnie.

W 1919, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, siostry wizytki powróciły od Wilna i do swego kościoła, który poddany został renowacji. Wznowiły również działalność szkoły dla panien szlachetnie urodzonych.

Po II wojnie światowej władze komunistyczne zamknęły kościół i urządziły w nim więzienie.

Po odzyskaniu przez Litwę niepodległości kościół nadal służył jako więzienie (do 2007 roku).

W 2018 rząd litewski przekazał Kościołowi wszystkie budynki na terenie zespołu kościelno-klasztornego przy ul. Rasų w Wilnie^[2].

Kościół jest dziełem późnego baroku dawnej Rzeczypospolitej. Zbudowany został jako budowla centralna o planie zbliżonym do koła wpisanego w obrys krzyża greckiego o krótkich ramionach. Bryłę kościoła pokrywa duża ośmioboczna kopuła, zwieńczona smukłą latarnią, dzieło Jana Krzysztofa Glaubitza; była to jedna z jego pierwszych prac wykonanych w Wilnie. Na gzymsie wspierającym bęben kopuły jest żelazna, pozłacana balustrada o fantazyjnie powyginanych liniach.

Świątynia została bogato ornamentowana w stylu rokoko; z eleganckimi, lekkimi fasadami na zakończeniach ramion krzyża. Fasady są zdobne w pilastry, gzymsy i wnęki; zwieńczone wolutowymi szczytami. Przed wejściem do kościoła została po 1865 dobudowana kruchta, przypominająca kształtem sam kościół w miniaturze. W ciągu zabudowy kościelno-klasztornej, na wschód od kościoła, była wzniesiona wysmukła wieża-dzwonnica. Przed przebudową na cerkiew jej szczyt zdobiło wielkie serce z pozłacanego brązu.

Wnętrze kościoła, zbliżone kształtem do rotundy, zostało bogato ozdobione delikatnymi, rokokowymi stiukami i freskami przedstawiającymi św. Józefa, św. Barbarę, św. Elżbietę i św. Małgorzatę. Potężna kopuła oświetla wnętrze, eksponując liczne zdobienia. Całości wystroju wnętrza dopełniały w przeszłości cenne obrazy Szymona Czechowicza, zniszczone w okresie władzy sowieckiej.

• Bartłomiej Kaczorowski: Zabytki starego Wilna. Warszawa: Oficyna Wydawnicza, 1991. ISBN 83-85083-08-1. Brak numerów stron w książce
• Juliusz Kłos: Wilno, przewodnik krajoznawczy. Wilno: Wydawnictwo Oddziału Wileńskiego Polsk. Tow. Krajoznawczego z zapomogi Ministerstwa W. R. i O. P., 1923. Brak numerów stron w książce
• Krzysztof Plebankiewicz: Wilno: przewodnik turystyczny. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1997. ISBN 83-213-3934-4. Brak numerów stron w książce

• Opis kościoła na Radzima.org
• Archiwalne widoki kościoła w bibliotece Polona