Język kiribati (wymawiane: kiribas, inna nazwa: język gilbertański, także: język tungaru) – język mikronezyjski (z grupy języków oceanicznych) używany przez mieszkańców wysp Kiribati oraz Fidżi, Nauru i Wysp Cooka, a także mniejszości narodowe w USA i Tokelau. W państwie Kiribati ma status języka urzędowego. Posługuje się nim 120 tys. osób[1].
Wyróżnia się w nim dwa główne dialekty, północny i południowy, a także kilka drobniejszych gwar lokalnych, m.in.: tarawa.
Jest zapisywany alfabetem łacińskim, dostosowanym do dźwięków kiribati. Alfabet składa się z 13 liter.
Fonetyka
W języku kiribati występuje 13 spółgłosek oraz 10 samogłosek.
Gramatyka
Rzeczownik
Rzeczownik można stworzyć poprzez dodanie przedimka te przed jakikolwiek czasownik/przymiotnik. Przykłady:
- nako (iść)
- te nako (pójście)
- uraura (czerwony)
- te uraura (czerwień)
Rzeczowniki odmienia się przez liczbę. Liczbę mnogą tworzymy poprzez podwojenie pierwszej samogłoski:
- te boki (książka)
- booki (książki)
Płeć biologiczna może być zaznaczona poprzez dodanie poimka mm’aane (rodzaj męski) lub aiine (rodzaj żeński) po rzeczowniku:
- te moa (kurczak)
- te moa mm’aane (kogut)
- te moa aiine (kura)
Dla rzeczowników „ludzkich” można użyć łącznika n:
- ataei (dziecko)
- ataeinimm’aane (chłopiec)
- ataeinnaiine (dziewczynka)
Agens jest wyrażany poprzez dodanie partykuły tia (liczba pojedyncza) lub taan(i) (liczba mnoga).
Przedimek
Przedimek te w liczbie pojedynczej oraz taian w liczbie mnogiej nie jest określony, ani nieokreślony. Zaznacza on, iż następny wyraz jest rzeczownikiem oraz stanowi wykładnik liczby.
Przedimki osobowe
|
|
Rodzaj męski
|
Rodzaj żeński
|
| Przedimek
|
te (tem, ten, teng)
|
nei
|
Przedimki osobowe stosuje się do nazw własnych. Formę męską 'te' stosuje się przed imionami zaczynającymi się na <i, u, w, b', ng>, 'tem' przed <b, m>, 'ten' przed <a, e, o, n, r, t> oraz 'teng' przed <k, (ng)>.
Zaimek
Zaimki przybierają różne formy w zależności od przypadka gramatycznego: mianownik (podmiot), biernik (dopełnienie), zaimek emfatyczny (jak myself, herself, yourself w języku angielskim), dopełniacz (dzierżawczy).
|
|
Mianownik
|
Biernik
|
Zaimek emfatyczny
|
Dopełniacz
|
Sufiksy dzierżawcze
|
| 1S
|
i, n
|
-ai
|
ngai
|
au
|
-u
|
| 2S
|
ko
|
-ko
|
ngkoe
|
am
|
-m
|
| 3S
|
e
|
-a
|
ngaia
|
ana
|
-na/n
|
| 1P
|
ti
|
-ira
|
ngaira
|
ara
|
-ra
|
| 2P
|
kam
|
-ngkamii
|
ngkamii
|
amii
|
-mii
|
| 3P
|
a
|
-ia/i
|
ngaiia
|
aia
|
-ia
|
Przypisy
