Zaimek – część mowy zastępująca rzeczownik (np. ja), przymiotnik (np. mój), przysłówek (np. tam) lub liczebnik (np. tyle) i pełniąca ich funkcje w zdaniu. Jest częścią mowy wyróżnianą na podstawie innych kryteriów niż rzeczownik czy czasownik^[1].

Odmiana zaimka zależy od tego, którą część mowy on zastępuje. Zaimek wskazuje osoby, przedmioty itd. bez dokładnego ich nazywania.

Zaimki nie mogą zastępować wszystkich części mowy. Ze względu na „odziedziczony” rodzaj odmiany wyróżnia się w języku polskim następujące typy zaimków^[2]:

• odmienne – odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje
  • rzeczowne – zaimek rzeczowny (zastępujący rzeczownik) (np. ja, ty, my, wy, oni, kto, co, nic, coś, ktoś)
  • przymiotne – zaimek przymiotny (zastępujący przymiotnik) (np. mój, twój, nasz, taki, który, inny, tamten, ta, ci)
  • liczebne – zaimek liczebny (zastępujący liczebnik) (np. ile, tyle)
• nieodmienne
  • przysłowne – zaimek przysłowny (zastępujący przysłówek) (np. tak, tam, tu, wtedy, gdzieś, tamtędy, kiedyś).

Wyróżnia się następujące rodzaje zaimków^[3]:

• osobowe (np. ja, ty, on, ona, ono, my, wy, oni, one)
• zwrotne (np. się, siebie, sobie)
• dzierżawcze (np. mój, twój, jego, jej, nasz, wasz, ich)
• wskazujące (np. ten, ta, to, tamten, tam, tu, ów, tędy, taki, ci, tamci, owi, sam)
• pytające (np. kto? co? jaki? który? gdzie? kiedy? jak? komu? czemu? kogo? czego?)
• względne (np. kto, co, komu – bez znaku zapytania; łączą zdanie nadrzędne z podrzędnym)
• nieokreślone (np. ktoś, coś, jakiś, gdzieś, kiedyś, cokolwiek)
• przeczące (np. nic, nikt, żaden, nigdy, nigdzie)
• upowszechniające (np. wszyscy, zawsze)^[4].

¹ żywotny; ² nieżywotny; ³ używany w czasie przeszłym po czasowniku pomocniczym je; * przestarzałe lub poetyckie; ** potoczne

• M. –
• D. siebie
• C. sobie
• B. siebie/się
• N. (ze) sobą
• Msc. o sobie^[5]
• W. –

W niektórych językach wybór zaimka może być sposobem wyrażenia szacunku (np. niemieckie du – Sie, duńskie du – De, włoskie tu – Lei, niderlandzkie jij – u, czy francuskie tu-vous^[6]) (tzw. dystynkcja (zróżnicowanie) T-V)^[7]. Litera T oznacza formę cechującą się większą poufałością. Natomiast litera V wskazuje na formę wyrażającą szacunek przy zwracaniu się do drugiej osoby (forma grzecznościowa). Litery te pochodzą od łacińskich zaimków tu i vos. W łacinie forma grzecznościowa nie istnieje. W języku angielskim używa się zaimka you, który oznacza zarówno ty, wy, jak również pan, pani, państwo. Można użyć jednak w zdaniu z you zwrotów grzecznościowych, np. sir czy madam: Could you open this window, sir? → Mógłby Pan otworzyć to okno?.

W języku polskim form grzecznościowych pan, pani, panie, panowie, państwo używa się w stosunku do osób dorosłych, które nie są w relacji rodzinnej bądź towarzyskiej w stosunku do nadawcy wypowiedzi^[8][9]. Po tych formach czasownik występuje odpowiednio w trzeciej osobie liczby pojedynczej albo mnogiej. Forma per wy w języku polskim także oznaczała szacunek przy zwracaniu się do drugiej osoby. Zgodnie z zasadami polskiej ortografii w listach formy grzecznościowe i zaimki ty, wy, w odniesieniu do adresata^[10], pisane są dużą literą^[11].

Zobacz kolekcję cytatów o zaimku w Wikicytatach

Zobacz hasło zaimek w Wikisłowniku

• przyimek
• zaimki w języku angielskim

• PiotrP. Bąk PiotrP., Gramatyka języka polskiego – zarys popularny, Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1977, ISBN 83-214-0923-7 .
• YvonneY. Delatour YvonneY., Nouvelle Grammaire du Francais, Paryż: Hachette, 1991, ISBN 2-01-155271-0  (fr.).
• AlicjaA. Nagórko AlicjaA., Zarys gramatyki polskiej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, ISBN 978-83-01-15390-8 .
• KazimierzK. Polański KazimierzK. (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, wyd. 2, Wrocław: Ossolineum, 1999, ISBN 83-04-04445-5, OCLC 835934897 .