Długość 8750 m, szerokość 1900 m, powierzchnia 908 ha, głębokość maksymalna 52,0 m, średnia 15 m; linia brzegowa o długości 30 000 m tworzy liczne (7) półwyspy i zatoki. Zachodnia długa i wąska zatoka, rozciągająca się od Zielonowa po Kołatek, bywa wyodrębniana jako Pluszne Małe, natomiast wschodnia jako Zatoka Księżycowa. Na jeziorze są trzy wyspy: największa o powierzchni około 4,7 ha, zadrzewiona, leży na plosie naprzeciwko wsi Pluski, pozostałe dwie małe, niskie, bezdrzewne, otoczone szuwarami leżą na północnym plosie (0,5 ha) oraz na krańcach południowego na wysokości Łańskiego Pieca (0,35 ha). Największy z półwyspów nazywany jest Waszeta. Płycizny 1-metrowe stanowią 7,9% ogólnej powierzchni jeziora. Do zatoki Pluszne Małe dopływa ciek Kanał Świerkocin z jeziora Staw, a z południowej części głównego plosa wypływa Kanał Swaderki do jeziora Poplusz Wielki, który łączy się z rzeką Marózką, a następnie z Łyną i Jeziorem Łańskim. Na północ i na południe od Zielonowa dopływają dwa cieki odwadniające łąki w okolicy Gryźlin. Zlewnia bezpośrednia jeziora wynosi 993 ha (Różański i wsp. 2003). Poruszanie się po jeziorze łodzią motorową wymaga specjalnego pozwolenia. Na Plusznym obowiązuje strefa ciszy.
Mała trzcinowa wysepka w południowej części akwenu była, w czasie drugiej wojny światowej, tarczą celowniczą dla betonowych bomb, zrzucanych przez niemieckie samoloty z pobliskiego lotniska w Gryźlinach. Na wyspie była wybudowana prostokątna betonowa platforma, którą po wojnie rozebrano. Na dnie jeziora Plusznego i pobliskiego jeziora Łańskiego, płetwonurkowie znaleźli w sumie wraki czterech samolotów w tym m.in. Junkers Ju 87.
Hydronimia
Nazwa jeziora pochodzi od miejscowości Pluski. W 1949 roku zmieniono urzędowo poprzednią niemiecką nazwę jeziora Gross Plautziger See (1878)[4], na polską nazwę Jezioro Pluszne. W 2006 roku Komisja Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych przedstawiła w wykazie hydronimów nazwę Jezioro Pluszne Wielkie[5]. Inne nazwy to Plautzen (1595), Plawzake (1469), Pluczig, Plutczig (1428), Pluczik (1357), Pluczk (1356), Plauczke, Pluske (1350), Pluskie Jezioro (Leyding 1959).
Flora naczyniowa
Roślinność wynurzona
W pasie roślinności wynurzonej przeważają: trzcina pospolitaPhragmites australis, oczeret jeziornySchoenoplectus lacustris, manna mielecGlyceria maxima. Towarzyszącymi im gatunkami są: jeżogłówka gałęzistaSparganium ramosum, pałka szerokolistnaTypha latifolia, pałka wąskolistnaTypha angustifolia, różne gatunki sitówJuncus sp i ponikłaHeleocharis sp. W zatokach pas roślinności wynurzonej jest zwarty, miejscami tylko poprzerywany. W centralnej części jeziora roślinność wynurzona jest słabo rozwinięta (szczególnie przy brzegu wschodnim i południowym).
W ostatnich latach stwierdza się jednak stopniowe ubywanie roślinności wodnej, zwłaszcza zanurzonej i o liściach pływających - są to konsekwencje nasilających się procesów urbanizacyjnych terenów sąsiadujących z jeziorem.
Łąki podwodne
Utworzone są przez różne gatunki ramienicChara sp. W centralnej części jeziora występują one do głębokości około 6 m.
Fauna
Jezioro charakteryzuje bogate zróżnicowanie świata bezkręgowców:
Jezioro Pluszne jest zbiornikiem sielawowym o urozmaiconym pogłowiu ryb, występują m.in. sieje, szczupaki, leszcze, węgorze, miętusy, okonie, płocie. Jezioro dzierżawi Gospodarstwo Rybackie sp. z o.o. w Szwaderkach.
Przypisy
↑Protas J. Program małej retencji województwa warmińsko-mazurskiego na lata 2006-2015 (2007)