Jeruzal jest niezbyt dużą wsią rolniczą, złożoną z kiludziesięciu domów; zamieszkuje w niej ok. 208 osób. We wsi znajduje się m.in. zabytkowy kościół, a także gimnazjum, poczta, remizaOchotniczej Straży Pożarnej (istniejącej od 1922 r.) oraz kilka sklepów i przystanek PKS.
W okolicy wsi znajdują się głównie pola uprawne, nieco łąk oraz niewielkie kompleksy leśne, złożone głównie z sosen.
Jeruzal jest wsią starą, prawdopodobnie pochodzącą z XII wieku, a pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1290. Nazwa miejscowości wywodzi się od łacińskiej nazwy Jerozolimy – Jeruzalem. Niekiedy nazwa ta zapisywana była jako Jaruzel. W XVI wieku w Jeruzalu zamieszkiwał szlachecki ród Jaruzelskich, herbuŚlepowron, spokrewniony z rodem Łajszczewskich, herbu Prawdzic, w ręce którego wieś przeszła w XVII wieku.
W okresie tym Jeruzal był dużą i ludną wsią, z karczmą i kilkoma sklepami, w której raz w miesiącu odbywały się targi.
W latach następnych, wraz z kryzysem gospodarczym w całym kraju, wywołanym wojnami z połowy XVII wieku, nastąpił upadek Jeruzala.
W 1792 roku Jeruzal stał się własnością Józefa Niemirycza herbu Klamry, który po długim procesie, przejął w posiadanie i używanie dobra Dolecko, fortunę rodu Łajszczewskich. Po śmierci Józefa Niemirycza w 1802 roku, Jeruzal odziedziczył jego syn Ignacy.
W 1836 roku Ignacy Niemirycz sprzedał Jeruzal Adamowi Napoleonowi Horbowskiemu, w którego posiadaniu był aż do jego śmierci w 1876 roku[7].
Na początku XX wieku we wsi pojawili się mariawici, którzy mieli wsparcie lokalnego wikarego, dzięki czemu szybko powiększali swą liczebność. W sierpniu 1906 na tle nieporozumień dotyczących prawa własności do jeruzalskiej świątyni mariawici skonfliktowani z hierarchią katolicką rozpoczęli okupację kościoła w Jeruzalu, chcąc uzyskać prawo do tego obiektu. Po trzydniowych zamieszkach władze carskie zdecydowały się siłą przywrócić porządek, do czego posłużył garnizon wojskowy z oddalonego o 5 km Raducza. W wyniku tej akcji wszyscy mariawici opuścili Jeruzal; część spośród nich osiadła w pobliskiej Wólce Jeruzalskiej.
Pierwsza wzmianka o kościele we wsi Jeruzal pochodzi z 1290. W 1603 istniał w osadzie drewniany kościół pw. św. Mikołaja. W 1630 wzniesiono w osadzie kolejny kościół drewniany. Współczesna świątynia została zbudowana naprzeciw kościoła z 1630, na terenie dawnego cmentarza, na którym pochowani są m.in. byli właściciele wsi. Kościół ma charakter barokowo-klasycystyczny, jego budową kierował niejaki Antoni Garczyński. Jest to świątynia murowana, jednonawowa, posiada dwukondygnacyjnąfasadę podzieloną przyściennymi filarami oraz półkolumnami. Portal główny oraz dwa portale wewnętrzne zbudowane są w stylu klasycystycznym. Wyposażenie wnętrza kościoła także jest głównie klasycystyczne (ołtarz główny i dwa boczne, ambona, chrzcielnica). W kościele znajduje się także bogato zdobiony, XVIII-wieczny żyrandol.
Na frontowej ścianie kościoła znajduje się tablica z łacińskim napisem:
D.O.M. ÆDEM HANC ADIMPLENDO VOTA SUA JOSEPHUS & FRANCISCA DE BLOCISZEWSKIE NIEMIRYCZOWIE LOCI HUJUS HÆREDES & COLLATORES FUNDARE CŒPERUNT A.D. M.DCC.XC.VIII. R.O. 1.7.9.8., co oznacza Bogu Najlepszemu i Największemu, tę świątynię, wypełniając śluby swoje, Józef i Franciszka z Błociszewskich Niemiryczowie, tutejsi właściciele i kolatorzy, budować zaczęli roku pańskiego 1798[9].
Wewnątrz kościoła wmurowano tablicę upamiętniającą Józefa Niemirycza ufundowaną po jego śmierci przez jego żonę oraz drugą tablicę upamiętniającą Wincentego Niemirycza, jego syna.
W czasie I wojny światowej, podczas bitwy nad Rawką, kościół w Jeruzalu został uszkodzony w wyniku ostrzału artyleryjskiego.
Na terenie kościelnym znajduje się też dom parafialny z lat 80. XX wieku.
Kaplica
W odległości około 1 kilometra na zachód od Jeruzala w Lesie Doleckim w Gacnej znajduje się kaplica. Pierwszą kaplicę z drewna modrzewiowego zbudowano tu na początku XVII wieku (prawdopodobnie w 1626 roku) w celu upamiętnienia mającego tu miejsce cudownego objawienia Krzyża Świętego. Kaplicę wielokrotnie naprawiano. W 1926 roku zniszczoną drewnianą kaplicę rozebrano i na jej miejscu wzniesiono w stylu historyzmu narodowego nową murowaną kaplicę o tych samych rozmiarach co poprzednia. Nad jej wejściem wmurowano tablicę z napisem "TA KAPLYCA BUDOWANA W ROKÓ 1926". W 1995 roku kaplicę odnowiono. Do dziś jest celem parafialnych procesji[10][11]. Wewnątrz kaplicy znajduje się obrazMatki Boskiej z Dzieciątkiem, pochodzący z XVII wieku, który był niegdyś częścią wyposażenia kościoła głównego.
↑Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
Kazimierz Sabała: Dwory i folwarki na terenie parafii Jeruzal. Łajszczew Stary: Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Władysława Stanisława Reymonta, 1997. Brak numerów stron w książce