Janusz Kidawa

Janusz Roman Kidawa
Data i miejsce urodzenia

9 marca 1931
Strumień

Data i miejsce śmierci

4 września 2010
Katowice

Zawód

reżyser
scenarzysta

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi

Janusz Roman Kidawa (ur. 9 marca 1931 w Strumieniu, zm. 4 września 2010 w Katowicach) – polski reżyser filmowy.

Życiorys

Był synem urzędnika pocztowego Romana (ur. 1903) i Janiny z domu Godlewskiej (ur. 1906)[1][2]. W 1935 jego ojciec objął stanowisko naczelnika pocztowego w Katowicach i rodzina zamieszkała nad pocztą, na pierwszym piętrze kamienicy przy ul. Gliwickiej 127 na Załężu[3][4][a]. Uczęszczał do Szkoły Powszechnej nr 21 im. Józefa Lompy przy ul. Gliwickiej 107, jako zuch brał udział w ćwiczeniach bojowych wiosną 1939[6]. Na seanse filmowe w kinie „Apollo” przy ul. Staromiejskiej 17 zarabiał dostarczaniem pustych butelek handlarzowi alkoholem[7], był też przed II wojną światową uczestnikiem seansów oświatowych w Towarzystwie Czytelni Ludowych[8].

W latach 1950–1956 był członkiem ZMP. Od 1951 roku należał do PZPR[9]. W 1956 roku ukończył pięcioletnie studia na Wydziale Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi (dyplom w roku 1963)[10], gdzie był studentem Andrzeja Munka[1]. Bezpośrednio po studiach zatrudnił się w nowo powstającym ośrodku telewizyjnym w Katowicach (Telewizja Katowice[1]), gdzie w latach 1957–1959[1] realizował programy artystyczne i publicystyczne. W 1961 roku przeszedł do pracy w Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie, realizując krótkometrażowy film dokumentalny Śladami Józefa Wieczorka. W wytwórni tej w latach 1961–1977 zrealizował kilkadziesiąt filmów; wśród nich znalazły się: Pierwsza zmiana, Wizja lokalna, Sam wśród ptaków, Człowiek z cyfrą. W 1967 był krótko redaktorem naczelnym Polskiej Kroniki Filmowej[1]. W 1968, w czasie trwania kampanii antysemickiej w Polsce, nakręcił na podstawie scenariusza napisanego wspólnie z Ryszardem Gontarzem film Sprawiedliwi, który przyczynił się do wypromowania przez frakcję moczarowców w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej mitu o masowej skali polskiej pomocy Żydom podczas II wojny światowej[11][12].

W 1978 roku Kidawa zadebiutował w filmie fabularnym Pejzażem horyzontalnym – satyryczną paradokumentalną opowieścią o budowie Huty Katowice. Film po kłopotach z cenzurą znalazł się w kinach pozbawiony kilku najciekawszych scen[13]. Pozostawiono w nim ballady z tekstami Wiesława Dymnego. W 1980 zrealizował film o śląskich artystach ulicznych oraz ogólnie o historii Śląska między pierwszą a drugą wojną światową, pt. Grzeszny żywot Franciszka Buły, który cieszył się rekordowym powodzeniem w kinach śląskich, stając się autentycznym filmem kultowym[14].

Jego film Ultimatum (1984) został odebrany jako wymierzony przeciwko „Solidarności”[15]. Wycofał się następnie w tematykę młodzieżową, kręcąc w ostatnich latach twórczości z inspiracji syna dwa filmy przygodowe oparte na powieściach z cyklu o Panu Samochodziku[15], które nie odniosły sukcesu[16]. Od 1991 roku nie kręcił już filmów. Mieszkał w Katowicach[1]. W latach 1999–2003 opublikował na prawach rękopisu czteroczęściową autobiografię pt. Janusza Kidawy dokumentacja, dostępną w Bibliotece Śląskiej w Katowicach oraz w bibliotece Szkoły Filmowej w Łodzi.

Został pochowany na cmentarzu przy ul. Francuskiej w Katowicach.

Grób Janusza Kidawy na cmentarzu przy ul. Francuskiej w Katowicach

Filmografia

Wybrana filmografia jako reżyser[10]:

Nagrody

W 1974 r. został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi[18]. Został również nagrodzony za następujące filmy:

  • Pierwsza zmiana – Grand Prix na Festiwalu Filmów Krótkometrażowych - Kraków 1963
  • Wizja lokalna – Srebrny Medal – Moskwa 1966
  • Sam wśród ptaków – nagroda za film turystyczny – Bruksela 1971
  • Człowiek z cyfrą – nagroda ekumeniczna – Mannheim 1977
  • Grzeszny żywot Franciszka Buły – Srebrne Lwy w Gdańsku (1980), Bałtycka Perła (1980), Grand Prix w San Remo (1981).

Życie prywatne

Ze związku z Jadwigą Kidawą[5] miał syna[15].

Uwagi

  1. Według jednego ze źródeł wkrótce po narodzinach Janusza jego rodzice przenieśli się do Świętochłowic[5]. Inne cytowane źródła stwierdzają jednak, że rodzina mieszkała w Strumieniu do 1935.

Przypisy

  1. a b c d e f Kidawa 2005 ↓, s. 36.
  2. W Strumieniu upamiętniono reżysera Janusza Kidawę [online], Urząd Miejski w Strumieniu, 20 września 2023.
  3. Kidawa 2005 ↓, s. 36–37.
  4. Wieczór z twórczością Janusza Kidawy [online], emgok.pl, 13 września 2023 [zarchiwizowane z adresu 2023-09-21].
  5. a b Kidawa z tablicą [online], ox.pl, 21 września 2023 [zarchiwizowane z adresu 2023-12-09].
  6. Kidawa 2005 ↓, s. 37–39.
  7. Kidawa 2005 ↓, s. 38.
  8. Kidawa 2005 ↓, s. 37.
  9. Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 388. ISBN 83-223-2073-6.
  10. a b Janusz Kidawa [online], FilmPolski [dostęp 2023-12-31] (pol.).
  11. Paweł Machcewicz, Sprawiedliwi Polacy, niewdzięczni Żydzi. Kto wymyślił fundament prawicowej polityki historycznej? [online], Gazeta Wyborcza, 3 marca 2023 [zarchiwizowane z adresu 2024-12-29].
  12. Michał Wilgocki, Usprawiedliwić się Sprawiedliwymi. Jak upamiętniać pomagających ofiarom Zagłady? [online], Gazeta Wyborcza, 9 czerwca 2017 [zarchiwizowane z adresu 2024-12-29].
  13. Henryka Wach-Malicka, Rozmowa z Januszem Kidawą, reżyserem filmów fabularnych i dokumentalnych [online], NaszeMiasto.pl, 25 września 2007 [dostęp 2020-06-22] [zarchiwizowane z adresu 2014-01-10].
  14. Grzeszny żywot Franciszka Buły [online], Ale Kino+ [zarchiwizowane z adresu 2012-07-20].
  15. a b c Piotr Zawadzki, Ze skansenu PRL-u [online], Gazeta Wyborcza, 11 października 2004 [zarchiwizowane z adresu 2024-12-29].
  16. Jakub Wiewiórski, Śladami Pana Samochodzika, idola sprzed lat [online], Gazeta Wyborcza, 24 lutego 2017 [zarchiwizowane z adresu 2024-12-29].
  17. Sprawiedliwi w bazie filmpolski.pl
  18. Dziennik Polski, rok XXX, nr 175 (9456), s. 2.

Bibliografia

  • Janusz Kidawa, Kidawa wspomina, Marek Palka (red.), „Śląsk”, 11 (3), 2005, s. 36–39.

Linki zewnętrzne