Jakubskie Przedmieście (również Przedmieście św. Jakuba) – część urzędowa Torunia położona na wschód od śródmieścia. Główną ulicą osiedla jest Traugutta, przechodząca później w Lubicką[2]. Północną granicę Jakubskiego Przedmieścia wyznacza tor kolejowy między pl. Pokoju Toruńskiego a ul. Wschodnią, południową ulice: Traugutta, Lubicka oraz skarpa powyżej ulicy Winnica, zachodnią ul. Skrzyńskiego, a wschodnią ul. Wschodnia[3].
Historia
Jakubskie Przedmieście powstało w II poł. XVII wieku. Jego nazwa wywodzi się od parafii św. Jakuba Apostoła. Obszar ten był pozbawiony zwartej zabudowy, na wschód od Bramy św. Jakuba rozciągały się ogrody. Obok willi patrycjuszy toruńskich i domów letnich mieściły się tu stocznia rzeczna i składy drewna. Przed bramą zlokalizowano składy soli. Podczas wojen napoleońskich przedmieście zostało zniszczone[2]. Od co najmniej 1723 roku mieścił się tutaj cmentarz żydowski[4]. Następnie obszar zajęły wojska pruskie, budując w tym miejsce umocnienia forteczne (m.in. Fort św. Jakuba w latach 1828–1833)[2][5].
W XIX wieku powstało Nowe Przedmieście Jakubskie, obejmujące obszar w obrębie ulic: Pułaskiego-Targowa[2]. Nowe Przedmieście było zdominowane przez zabudowę robotniczą (tzw. mur pruski)[6]. W latach 40. XIX wieku rozpoczęto budowę gazowni. Pracę rozpoczęła w grudniu 1859 roku[2]. 2 lipca 1884 roku otworzono rzeźnię miejską, późniejszy Tormięs[7]. W latach 1929–1934 wybudowano ul. Traugutta, łączącą Przedmieście z centrum Torunia. Według ówczesnych planów zagospodarowania przestrzennego Przedmieście miało stać się dzielnicą przemysłową[2]. W okresie międzywojennym wzniesiono krochmalnię (od 1994 roku Cereal Partners Poland Toruń Pacific) oraz rozpoczęto budowę nowej gazowni[2][8]. Budowę gazowni dokończyły okupacyjne władze niemieckie[2].
W 1931 roku Jakubskie Przedmieście zamieszkiwało 5 300 osób, a w 1938 roku 7 815[9].
Po 1945 roku w sąsiedztwie rzeźni i w obrębie ulic: Szosa Lubicka, Targowa, Marii Skłodowskiej-Curie i Wschodniej wybudowano takie zakłady jak: Apator, Kopernik, Metron, Toruńskie Zakłady Materiałów Opatrunkowych[10]. W 1999 roku zamknięto Tormięs[2].
Architektura
Do lat 90., głównie za sprawą Tormięsu, XX wieku Jakubskie Przedmieście miało charakter przemysłowy, od lat 90. XX wieku przekształca się w osiedle mieszkaniowe[2][10]. Na tym obszarze mieszczą się również zabudowania koszarowe[11]. Według raportu z 2017 roku na Jakubskim Przedmieściu znajduje się 40 obiektów wybudowanych w konstrukcji szkieletowej[12]. Zabudowa militarna pochodzi XIX i XX wieku. Pomimo zmniejszenia powierzchni, jaką zajmowały obiekty wojskowe, zabudowa militarna do dzisiaj determinuje charakter przedmieścia[10]. Teren dawnego poligonu między ulicami Sobieskiego i Waryńskiego oraz rzeźni przekształcono w osiedla mieszkaniowe[13].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Liczba osób zameldowanych na pobyt stały i czasowy w poszczególnych jednostkach urbanistycznych z podziałem na płeć. Urząd Miasta Torunia, 2016-12-31. [dostęp 2017-01-09].
- ↑ a b c d e f g h i j Przedmieście Jakubskie (św. Jakuba) [online], toruntour.pl [dostęp 2024-10-19] .
- ↑ Granice części urzędowych miasta Torunia [online], torun.pl [dostęp 2024-10-19] .
- ↑ Niedzielska 1992 ↓, s. 56.
- ↑ Gminny Program Opieki nad Zabytkami 2021 ↓, s. 42.
- ↑ Przybyszewski 1977 ↓, s. 134.
- ↑ Hildebrandt-Fijorek 2019 ↓, s. 137.
- ↑ Od krochmalni do firmy globalnej. CPP Toruń-Pacific świętuje jubileusz [HISTORYCZNE ZDJĘCIA] [online], torun.wyborcza.pl, 11 listopada 2019 [dostęp 2024-10-19] .
- ↑ Przybyszewski 1977 ↓, s. 153.
- ↑ a b c Hildebrandt-Fijorek 2019 ↓, s. 140.
- ↑ Gminny Program Opieki nad Zabytkami 2021 ↓, s. 52.
- ↑ Gminny Program Opieki nad Zabytkami 2021 ↓, s. 34.
- ↑ Hildebrandt-Fijorek 2019 ↓, s. 141.
Bibliografia
- Gmina Miasta Toruń, Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta Torunia na lata 2022–2025 [online], 2021 [dostęp 2024-10-19] .
- AnnaA. Hildebrandt-Fijorek AnnaA., Świadomość zamieszkania w przestrzeni i czasie – teren dawnej Rzeźni Miejskiej w kontekście przemian, [w:] KatarzynaK. Kluczwajd, MichałM. Pszczółkowski (red.), Zabytki toruńskie młodszego pokolenia. Toruńskie miejsca do mieszkania i (za)pamiętania: domy, pomniki, cmentarze, Toruń: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2019, ISBN 978-83-953155-4-1 .
- MagdalenaM. Niedzielska MagdalenaM., Toruńskie cmentarze, Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1992, ISBN 83-85196-66-8 .
- KazimierzK. Przybyszewski KazimierzK., Rozbudowa Miasta Torunia w latach 1920-1939, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia”, 74, 1977 [dostęp 2024-10-19] .
