Jajuszek

Jajuszek
Oodes
Bonelli, 1810
Okres istnienia: kreda późna–dziś
100.5/0
100.5/0
Ilustracja
Oodes helopioides
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

chrząszcze

Podrząd

chrząszcze drapieżne

Rodzina

biegaczowate

Podrodzina

dzierowate

Nadplemię

Chlaeniitae

Plemię

Oodini

Rodzaj

jajuszek

Typ nomenklatoryczny

Carabus helopioides Fabricius, 1792

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Oodes amaroides
Oodes siamensis

Jajuszek[1][2] (Oodes) – rodzaj chrząszczy z rodziny biegaczowatych i podrodziny dzierowatych. Obejmuje 48 opisanych gatunków. W zapisie kopalnym znany od kredy późnej.

Morfologia

Chrząszcze o ciele szeroko-owalnym, matowo czarnym[3][4], z wierzchu nagim i gładkim[5][4]. Głowa ma tylko po jednym chetoporze (punkcie szczecinkowym) przy wewnętrznych krawędziach oczu, a same oczy są niewyłupiaste, łącznie węższe od czoła[5]. Punktów nadocznych (supraorbitalnych) są dwie pary[3]. Owłosienie na czułkach rozpoczyna się od czwartego członu. W zewnętrznych bruzdach żuwaczek brak jest chetoporów[5]. Głaszczki wargowe mają na wewnętrznej stronie przedostatniego członu co najwyżej jedną szczecinkę[3]. Przedplecze zwęża się tylko ku przodowi, w tylnej połowie pozostając szerokim[5]. Tarczka nie jest wysunięta przed podstawę pokryw[5][3]. Pokrywy mają zaokrąglony wierzchołek, ósmy międzyrząd u szczytu kilowato wyniesiony[5], a ósmy rząd u szczytu wgłębiony i osiągający szew[3][4]. Odnóża przedniej pary mają głębokie wycięcia w przedniej części wewnętrznych krawędzi goleni i dwie ostrogi przy nich, a u samców odznaczają się także stopami o trzech rozszerzonych członach[5].

Ekologia i występowanie

Owady te zasiedlają głównie tereny podmokłe lub błotniste o bogatej szacie roślinnej[5][3]. Bytują m.in. na pobrzeżach wód słodkich i słonych, mokradłach, torfowiskach i słonawiskach[5][6].

Przedstawiciele rodzaju występują w większości krain zoogeograficznych[5]. W krainie palearktycznej stwierdzono 11 gatunków[7], z czego dwa w Polsce (zobacz dzierowate Polski)[8][6].

Taksonomia

Takson ten wprowadzony został po raz pierwszy w 1810 roku przez Franca Andreę Bonelliego na łamach „Mémoires de l’Académie des Sciences de Turin”[9]. Jego gatunkiem typowym wyznaczono Carabus helopioides[7]. Zapis kopalny rodzaju sięga kredy górnej[10].

Do rodzaju zalicza się 48 opisanych gatunków sklasyfikowane w dwóch podrodzajach[10][11]:

Przypisy

  1. ↑ Włodzimierz Dzieduszycki, Maryan Łomnicki: Muzeum imienia Dzieduszyckich we Lwowie. Lwów: Pierwsza Związkowa Drukarnia we Lwowie, 1886, s. 15.
  2. ↑ A.M. Łomnicki: Sprawozdanie Komisyi Fizyjograficznej obejmujące pogląd na czynności dokonane w ciągu roku 1889 oraz Materyjały do fizyjografii krajowej. Tom dwudziesty piąty. Fauna Lwowa i okolicy. Akademia Umiejętności w Krakowie; Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1890, s. 162.
  3. ↑ a b c d e f Jürgen Trautner, Kartin Geigenmüller: Tiger Beetles, Ground Beetles. Ilustrated Key to the Cicindellidae and Carabidae of Europe. Josef Margraf, 1987, s. 40-47, 407-408.
  4. ↑ a b c Г.Я. Бей-Биенко: Жесткокрылые и веерокрылые // Определитель насекомых европейской части СССР в пяти томах. Moskwa: Наука, 1965, s. 283-303.
  5. ↑ a b c d e f g h i j Karel Hůrka: Carabidae of the Czech and Slovak Republics. Zlin: Kabourek, 1996, s. 36-44, 373-374.
  6. ↑ a b Bolesław Burakowski, Maciej Mroczkowski, Janina Stefańska, Chrząszcze – Coleoptera. Biegaczowate – Carabidae, część 2, „Katalog Fauny Polski”, 3, 13, Warszawa: Instytut Zoologiczny Polskiej Akademii Nauk, 1974.
  7. ↑ a b Oodini, [w:] Ivan Löbl, Aleš Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume I. Archostemata - Myxophaga - Adephaga, Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2003, s. 444-445, ISBN 87-88757-73-0.
  8. ↑ O. Aleksandrowicz: rodzaj: Oodes F.A. Bonelli, 1810. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2024-02-15].
  9. ↑ F.A. Bonelli. Observations Entomologiques, Première partie. „Mémoires de l’Academie des Sciences de Turin”. 18, s. 21–78, 1810. 
  10. ↑ a b genus Oodes Bonelli, 1810. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2024-02-15].
  11. ↑ Wolfgang Lorenz, Oodes Bonelli, 1810 in: CarabCat; species list, O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-13].