Protest islamskich fundamentalistów w Sydney (2012)
W VII wieku powstał jeden z trzech głównych nurtów islamu - charydżyzm; jego wyznawcy na tle sunnitów i szyitów wyróżniali się radykalnym podejściem do takfiru[16], uważali również wyznawców innych nurtów islamu za niewiernych i z tego powodu za godnych śmierci[17][18].
Pod koniec XIX wieku zaczęły powstawać współczesne muzułmańskie organizacje[19], które sprzeciwiały one ówczesnemu rozprzestrzenianiu się europejskich idei i wartości w świecie islamskim oraz uważały, że problemy polityczno-ekonomiczne wynikały z zaniedbania ścisłego przestrzegania zasad islamu przez jego wyznawców[20].
Żyjący na przełomie XIX i XX wieku syryjsko-egipski muzułmański teolog Rashid Rida miał wpływ na rozwój islamskiego fundamentalizmu[21][22]; opisał jego zasady we współczesnym państwie muzułmańskim, które byłyby przyjęte przez jego zwolenników[23]. W tym czasie bardziej zauważalny stał się działający już od XVIII wieku ruch wahhabicki[24][25], aktualnie jest on powszechny i wspierany w Arabii Saudyjskiej[26]. Po I wojnie światowej Rida był pod silnym wpływem doktryny hanbalickiej, ruchu wahhabickiego i poglądów Ibn Tajmijji[27], swoje fundamentalistyczne poglądy głosił poprzez założone przez niego i działające w latach 1899-1940 czasopismo Al-Manar[22].
Różnice między islamskim fundamentalizmem a islamizmem
Kwestia praw kobiet
Islamiści popierają edukację kobiet oraz ich udział w życiu politycznym i społecznym (m.in. poprzez pracę), są jednak za obowiązkowym noszeniem przez nie czadorów lub innej podobnej odzieży (np. nikabów); fundamentaliści twierdzą, że udział kobiety w życiu społecznym powinien się ograniczać wyłącznie do domu[36][37][14].
Kwestia zmian w społeczeństwie
Zwolennicy islamizmu twierdzą, że społeczeństwo zostanie zislamizowane dzięki reformom społecznym i politycznym; fundamentaliści dążą natomiast do przeprowadzenia zmian w wyniku przeprowadzenia rewolucji[38][14][6].
Krytyka i obrona terminu
Termin islamskiego fundamentalizmu został uznany za wprowadzający w błąd przez osoby sugerujące, że wszyscy muzułmanie są fundamentalistami, ponieważ wierzą w doskonałość Koranu[39]. W latach 90. XX wieku państwach byłego ZSRR używano tego terminu jako synonim wahhabizmu[40][41][2], z kolei w Zachodniej Europie islamski fundamentalizm był uważany za synonim islamizmu[2].
Według Bernarda Lewisa, termin fundamentalizmu jest związany z częścią kościołów i organizacji protestanckich[25][43], które ściśle przestrzegały zasady sola scriptura[9] i sprzeciwiały się teologom chrześcijańskim mającym liberalny punkt widzenia wobec Biblii, którego nie ma wśród teologów islamskich wobec Koranu[44]. Termin islamskiego fundamentalizmu jest uważany za pejoratywny[2][45][46].
Amerykański pisarz Anthony Dennis akceptuje powszechne używanie terminu islamskiego fundamentalizmu oraz uważają ten ruch za ogólnoświatowy; Dennis zwrócił uwagę na przeplatanie się w nim celów społecznych, religijnych i politycznych[47]. Innymi zwolennikami tego twierdzenia byli muzułmańscy filozofowie jak SyryjczykSadik Dżalal al-Azm i EgipcjaninHassan Hanafi; według al-Azma, poprawnym jest nazywanie ruchów islamskich fundamentalistycznymi[48].
Stosunek do państwa świeckiego i łamanie praw człowieka
W 2013 roku przeprowadzono badanie, które wykazało, że fundamentalizm islamski jest powszechny wśród muzułmanów mieszkających w Niemczech; większość badanych muzułmanów stwierdziło, że chciałoby wprowadzenia szariatu[60], około 75% odrzucało pluralizm w religii, natomiast 44% deklarowało się jako fundamentaliści[61].
Wśród mieszkających w Europie muzułmanów powszechne było uznawanie rządów państw zachodnioeuropejskich jako wrogo nastawionych do islamu; po pojawieniu się Państwa Islamskiego znaczna część tych muzułmanów zmieniła swoje zdanie w tej kwestii[62].
LeonL.HadarLeonL., 'The Green Peril': Creating the Islamic Fundamentalist Threat, 1992.
Sadik Dżalal al-Azm|al-Azm, S.S.Dż]]S.S., Islamic Fundamentalism Reconsidered: A Critical Outline of Problems, Ideas and Approaches, „South Asia Bulletin”, 1-2, 1993.!!!
