Górnośląski Obszar Metropolitalny

Mapa górnośląskiego obszaru metropolitalnego zgodnie z delimitacjami E. Zuzańskiej-Żyśko (2012)[1] i P. Śleszyńskiego (2013)[2].

Górnośląski Obszar Metropolitalny[3][4][1] (GOM) – obszar metropolitalny obejmujący tereny powiązane funkcjonalnie z Katowicami i konurbacją górnośląską. Położony na terenach należących historycznie do Górnego Śląska, Zagłębia Krakowskiego i Zagłębia Dąbrowskiego.

W zależności od koncepcji i przyjętych kryteriów delimitacji liczba ludności zamieszkującej konurbację wynosi od 2,5 mln[5] do 3,0 mln osób[6].

Delimitacja obszaru metropolitalnego

Według Eurostatu

Według programu ESPON obszar metropolitalny konurbacji górnośląskiej jest Europejskim Metropolitalnym Obszarem Wzrostu tzw. MEGA (ang. Metropolitan European Growth Areas). Obszar ten został scharakteryzowany jako słabo wykształcona metropolia (ang. weak MEGA)[7].

Według programu ESPON obszar funkcjonalny Katowic i sąsiednich miast tj. obszar metropolitalny konurbacji górnośląskiej (FUA, ang. Functional Urban Area) w 2002 r. zamieszkiwało 3029 tys. osób[6]. W jego obszar oprócz konurbacji górnośląskiej włączono jednostki morfologiczne (MUA) miast: Zawiercie (55), Olkusz (52), Chrzanów (51), Oświęcim (43), Knurów (42), Łaziska Górne (23), Pyskowice (21)[6].

Według programu ESPON obszar metropolitalny konurbacji górnośląskiej wchodzi on w skład większego, transgranicznego śląsko-morawskiego policentrycznego obszaru metropolitalnego (znanego również jako region katowicko-ostrawski[8][9] lub aglomeracja katowicko-ostrawska[10]), którego część znajdującą się w granicach Polski zamieszkiwało w 2002 r. 4311 tys. osób. Wyznaczając go włączono także obszary aglomeracji bielskiej, rybnicko-jastrzębskiej, raciborskiej i ostrawskiej, tj. jednostki morfologiczne (MUA) takich polskich miast jak: Bielsko-Biała, Rybnik, Jastrzębie-Zdrój, Żory, Racibórz, Cieszyn[6].

Według poprzednich publikacji Eurostatu, przed wprowadzeniem obowiązującej od 2011 roku definicji obszaru metropolitalnego:

  • w 2004 r. (LUZ Katowice & Żory, ang. Larger Urban Zone) – 2 710 397 mieszkańców[11][12],
  • w 2001 r. (LUZ Katowice & Żory, ang. Larger Urban Zone) – 2 750 942 mieszkańców i obszar 2651 km²[11][12], który dane przyjął też T. Markowski[13].

Według Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030

W przyjętej „Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030” z 2011 r. aglomeracja górnośląska z głównym miastem Katowicami jest przedstawiana jako 1 z 10 ośrodków metropolitalnych w Polsce. W koncepcji zwrócono uwagę, że aglomeracja ma słabo rozwinięte funkcje metropolitalne w porównaniu z ośrodkami o podobnej wielkości z Europy Zachodniej, w związku z tym aglomerację ujęto jako ośrodek metropolitalny (wymóg ustawowy) na podstawie kryteriów odnoszących się głównie do funkcji w systemie osadniczym kraju[14]. Granice obszarów metropolitalnych nie zostały jeszcze wytyczone przez właściwe zespoły rządowo-samorządowe.

Według P. Swianiewicza i U. Klimskiej

W 2005 Paweł Swianiewicz oraz Urszula Klimska wyznaczyli obszar metropolitalny konurbacji górnośląskiej obejmującej: Katowice, Gliwice i Sosnowiec oraz okoliczne miasta i gminy. Obszar ten w 2002 r. zamieszkiwało 2733 tys. osób. Wyznaczono wtedy także sąsiednie obszary metropolitalne: aglomeracji bielskiej i aglomeracji rybnicko-jastrzębskej, które przylegały do obszaru metropolitalnego konurbacji górnośląskiej[15].

Według Unii Metropolii Polskich

Według fundacji Unii Metropolii Polskich w 2004 r. obszar metropolitalny konurbacji górnośląskiej obejmował 5578 km², który zamieszkiwało 2886,7 tys. osób. Dane te przyjęli w swojej publikacji Kazimierz i Jacek Fiedorowiczowie[16].

Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia

 Osobny artykuł: Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia.
Obszar Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii

W konsekwencji przeprowadzonych przez 41 miast i gmin Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego konsultacji społecznych 29 maja 2017 wniosek o powołanie związku metropolitalnego na terenie obszaru metropolitalnego konurbacji górnośląskiej został jednogłośnie przyjęty i złożony za pośrednictwem śląskiego wojewody do Ministra Spraw Wewnętrznych, by na jego podstawie wydał rozporządzenie o utworzeniu z dniem 1 lipca 2017 Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.

W 2017 na mocy ustawy została utworzona Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia, grupująca 41 gmin o łącznej powierzchni 2553 km² i liczbie ludności wynoszącej 2 279 560 mieszkańców.

Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia nie obejmuje Jaworzna, które choć jest częścią konurbacji, samo zrezygnowało z wejścia w skład Metropolii.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Elżbieta Zuzańska-Żyśko. Funkcje metropolitalne w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym. „Studia Regionalne i Lokalne”. 2 (2012), s. 39. Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych Uniwersytetu Warszawskiego. ISSN 1509-4995. (pol.). 
  2. ↑ Przemysław Śleszyński. Delimitacja Miejskich Obszarów Funkcjonalnych stolic województw. „Przegląd Geograficzny”. 85, 2013. DOI: 10.7163/PrzG.2013.2.2. (pol.). 
  3. ↑ Obserwatorium Procesów Miejskich i Metropolitalnych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach: Procesy miejskie i metropolitalne. [dostęp 2025-01-05].
  4. ↑ Zuzanna Neuve-Église. Od metropolii podzielonej do metropolii zjednoczonej – kształtowanie się tożsamości instytucji metropolitalnego zarządzania w kontekście relacji miast górnośląskiego obszaru metropolitalnego. „Człowiek i Społeczeństwo”. 55, s. 57, 2023-07-19. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. DOI: 10.14746/cis.2023.55.4. ISSN 0239-3271. (pol.). 
  5. ↑ Eurostat: Population on 1 January by age groups and sex - functional urban areas.
  6. ↑ a b c d ESPON project 1.4.3 Study on Urban Functions (Final Report). Luxembourg: The ESPON Monitoring Committee, 2007-03, s. 93, 134. ISBN 2-9600467-2-2.
  7. ↑ Cyt. „KATOWICE (Upper Silesia Conurbation)” Interim Territorial Cohesion Report. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, 2004, s. 98–101. ISSN 92-894-0000-0.
  8. ↑ Tadeusz Borys, Zbigniew Panasiewicz, Współpraca transgraniczna w Polsce – efekty i możliwości współpracy strony polskiej na przykładzie Euroregionu "Neisse-Nisa-Nysa", Jelenia Góra: URZĄD STATYSTYCZNY W JELENIEJ GÓRZE, 1996, s. 37.
  9. ↑ Robert Radek, Znaczenie współpracy transgranicznej w rozwoju społeczności lokalnych i regionalnych, Katowice: Uniwersytet Śląski, 2007, s. 210.
  10. ↑ Marcin Dębicki: Wyczytane z rozkładu jazdy. Transgraniczne połączenia kolejowe Polski – portret ilościowy i wstępne tropy interpretacyjne. Rzeszów: UR Journal of Humanities and Social Sciences, 2019, s. 121. ISSN 2543-8379.
  11. ↑ a b Urban Audit: Data that can be accessed: LUZ Katowice & Zory. Eurostat. [dostęp 2011-07-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-06)].
  12. ↑ a b Urban Audit: City Profiles: Katowice. Eurostat. [dostęp 2011-07-23].
  13. ↑ Dane na koniec roku 2001 na podstawie (PDF)Tadeusz Markowski: Funkcje Metropolitalne Pięciu Stolic Województw Wschodnich. s. 330. [dostęp 2009-03-08].
  14. ↑ Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 2012, s. 192. ISBN 978-83-7610-359-4.
  15. ↑ Paweł Swianiewicz, Urszula Klimska. Społeczne i polityczne zróżnicowanie aglomeracji w Polsce – waniliowe centrum, mozaika przedmieść. „Prace i Studia Geograficzne”. 35, s. 50–51, 53–56, 2005. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. ISSN 0208-4589. 
  16. ↑ Według Kazimierz Fiedorowicz, Jacek Fiedorowicz, The Influence of a Metropolis on Regional Development in Poland, 42nd ISoCaRP Congress 2006, s. 7. Za: Unia Metropolii Polskich.