Gródek (gmina Przysucha)

Zobacz też: inne znaczenia nazwy Gródek.
Gródek
uroczysko-dawna miejscowość
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

przysuski

Gmina

Przysucha

Liczba ludności (1943)

156

SIMC

nie nadano

Położenie na mapie gminy Przysucha
Mapa konturowa gminy Przysucha, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Gródek”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Gródek”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Gródek”
Położenie na mapie powiatu przysuskiego
Mapa konturowa powiatu przysuskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Gródek”
Ziemia51°20′21″N 20°36′01″E/51,339167 20,600278

Gródek – uroczysko-dawna miejscowość[1], nieistniejąca wieś w województwie mazowieckim w powiecie przysuskim w gminie Przysucha[2]. Położona jest w gąszczu lasu.

Historia

Gródek powstał w VII wieku i pełnił funkcję kultową. Był świątynią solarną pogańskich Słowian, którzy oddawali hołd bóstwom przyrody, najprawdopodobniej byli to Sandomierzanie[3].

W latach 1867–1954 należał do gminy Przysucha w powiecie opoczyńskim, początkowo w guberni kieleckiej, a od 1919 w woj. kieleckim[4]. Tam 4 listopada 1933 wszedł w skład gromady o nazwie Gródek w gminie Przysucha, składającej się z samej wsi Gródek[5]. 1 kwietnia 1939 wraz z resztą powiatu opoczyńskiego został włączony do woj. łódzkiego[6].

Podczas II wojny światowej Gródek włączono do Generalnego Gubernatorstwa (dystrykt radomski, powiat tomaszowski), nadal jako gromada w gminie Przysucha, licząca w 1943 roku 156 mieszkańców[7]. Po wojnie początkowo w województwie łódzkim, a od 6 lipca 1950 ponownie w województwa kieleckim[8], jako jedna z 11 gromad gminy Przysucha w reaktywowanym powiecie opoczyńskim[9]. W związku z reformą znoszącą gminy jesienią 1954 roku, już wysiedlony Gródek włączono do nowo utworzonej gromady Przysucha[10]. 1 stycznia 1956 gromada weszła w skład nowo utworzonego powiatu przysuskiego w tymże województwie[11]. 1 stycznia 1958 gromadę zniesiono w związku z przekształceniem jej obszaru w miasto Przysucha, przez co Gródek stał się formalnie obszarem miejskim[12]. Odtąd wyłączony z obszaru miasta.

Likwidacja Gródka wiąże się z istniejącym w okolicy od końca XIX wieku poligonu wojskowego Barycz. Na początku lat 1950. został on rozbudowany i wówczas z tych terenów wysiedlono mieszkańców wsi: Budki, Eugeniów, Gąsiorów, Gródek, Huta, Januchta, Józefów, Kacprów, Ludwinów, Stefanów, Wola Nosowa i Zapniów. Jednak już na przełomie lat 50. i 60. poligon zlikwidowano, a już 1 stycznia 1959 utworzono na tym terenie Nadleśnictwo Barycz[13], którego głównym celem było zalesienie ponad 4000 ha gruntów rolnych byłego poligonu[14].

Dzisiaj na terenie lasu w miejscu dawnych zabudowań znajduje się system wałów wzniesionych na szczycie wzgórza o nazwie Grodzka Góra, w obrębie których ułożono tajemnicze kamienie i znaki[3]. W miejscowości Brzeźnica wzniesiono krzyż i pamiątkowe tablice z 2005 roku. Tablica po lewej stronie poświęcona jest leśnikom i robotnikom leśnym pracującym tutaj w latach 1960–1975, natomiast tablica po prawej stronie mieszkańcom wsi, którzy mieszkali na tych terenach przed wysiedleniem[14].

Przypisy

  1. ↑ Gródek na mapach WIG z 1938 roku
  2. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – nazwy obiektów fizjograficznych – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2024
  3. ↑ a b Gródek koło Przysuchy - Słowiańska świątynia solarna
  4. ↑ M.P. z 1926 r. nr 19, poz. 55
  5. ↑ Kielecki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 29, poz. 184
  6. ↑ Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240
  7. ↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
  8. ↑ Dz.U. z 1950 r. nr 28, poz. 255
  9. ↑ Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej: według stanu na z dnia 1 VII 1952 r.
  10. ↑ Uchwała Nr 13g/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 29 września 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu opoczyńskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 20 grudnia 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 29 września 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 31 grudnia 1954 r., Nr. 15, Poz. 104)
  11. ↑ Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 288
  12. ↑ Dz.U. z 1957 r. nr 57, poz. 282
  13. ↑ Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego Nr 365 z dn. 10 listopada 1958 r.
  14. ↑ a b Historia nadleśnictwa Barycz.
Gmina Przysucha
Miasto
Wsie
Kolonie
Osady
Osady leśne
Części miasta
Części wsi
  • Dworskie
  • Górnisko
  • Koniczek
  • Młyn-Zbożenna
  • Rożek
  • Secin
  • Stajków
  • Stanisławów-Kolonia
  • Stefanów
  • Stefanów-Kolonia
  • Tamta Wieś
  • Wawrzynów
  • Za Doły
  • Za Torem
  • Zajezierze
Przysiółki wsi
Nieoficjalna część miasta
Nieistniejące wsie

Herb gminy Przysucha