PROFILPELAJAR.COM

Giardioza
	Giardiosis
	; Obraz pierwotniaka Giardia intestinalis w mikroskopie elektronowym
	Klasyfikacje
ICD-10	A07.1

Giardioza, lamblioza (łac. giardiosis)^[1]^[2] – choroba pasożytnicza jelita cienkiego wywoływana przez pierwotniaki z gatunku Giardia intestinalis (ogoniastek jelitowy). Inne łacińskie nazwy tego pasożyta to Giardia duodenalis oraz, stosowana głównie w Stanach Zjednoczonych, Giardia lamblia. Występuje w umiarkowanych szerokościach geograficznych, tak samo często w krajach wysoko rozwiniętych, jak i rozwijających się.

Epidemiologia

Ogoniastek jelitowy należy do wiciowców. Jest jednym z ewolucyjnie najstarszych eukariontów i pierwszym pierwotniakiem pasożytniczym zauważonym pod mikroskopem przez Leeuwenhoeka. Występuje w postaci trofozoitów i cyst. Do zakażenia lambliami dochodzi w wyniku połknięcia cyst. Cysty te są wielkości 8–12 μm, kształtu owalnego i odróżniają się od cyst innych pierwotniaków charakterystycznym odstawaniem zawartości cysty od otoczki, biegunowym ułożeniem 4 jąder i filamentami. Są usuwane okresowo z organizmu wraz z kałem, lecz nieregularnie i w zmiennych ilościach, zaczynając już 6–15 dni po zarażeniu. W jednym wypróżnieniu może znajdować się ich wiele milionów. Szczególnie korzystne warunki do rozprzestrzeniania się zakażenia występują, gdy fekalia mają kontakt z wodą pitną. Woda pobierana z głębszych warstw jest pozbawiona cyst (zostają zatrzymane w warstwie piasku w glebie lub na filtrach piaskowych w wodociągach), ale wody powierzchniowe stanowią rezerwuar zarazków. Szczególnie zagrożone są przydomowe studnie, korzystające z wód podskórnych (często przeciekają do nich fekalia z przydomowych osadników ścieków), wody w rzekach, jeziorach (nawet te najczystsze w górach). Ogoniastek jelitowy może też być przenoszony bezpośrednio między ludźmi. Możliwe jest również zarażenie się człowieka od chorego psa lub kota, jak również psa lub kota od chorego człowieka.

Objawy i przebieg

Najczęściej zakażenie przebiega bezobjawowo. Objawy ostrego zakażenia występują po okresie od 1 tygodnia do 3 tygodni, są niejednoznaczne i zależne od wieku i stanu wydolności układu odpornościowego, a także rodzaju szczepu lamblii. U dorosłych występują nudności, brak apetytu, gwałtowne, wodniste, sfermentowane stolce, gazy, niewielka gorączka, wzdęcia, kurczowe bóle brzucha, niekiedy w okolicy pęcherzyka żółciowego, bóle głowy, zmęczenie, bezsenność, reakcje uczuleniowe z różnego rodzaju wysypką i stany podgorączkowe. U dzieci zwykle występuje wodnista biegunka. U psów i kotów objawia się wymiotami, cuchnącymi zielono-brązowymi biegunkami, konsystencji od rozluźnionej do wodnistej, niekiedy krwistymi, chudnięciem, brakiem apetytu. Chorują zwykle młode zwierzęta, w wieku do 12 miesięcy. W późniejszym wieku przebieg zarażenia jest zazwyczaj bezobjawowy.

U dzieci lamblie powodują zaburzenia w trawieniu tłuszczów i węglowodanów, co łącznie z niedoborem witamin i utratą białka w czasie biegunki prowadzi do niedożywienia i upośledzenia rozwoju fizycznego.

Lamblie stwierdza się badaniem kału lub treści dwunastniczej. Jedno badanie kału wykrywa około 60% zarażeń, natomiast trzy badania blisko 90%.

Rozpoznanie

Rozpoznanie stawiane jest na podstawie stwierdzenia obecności cyst w badaniu kału. W okresie ostrym jest ich dużo, ale wtedy najczęściej nie jest postawiona właściwa diagnoza na podstawie niejasnych dolegliwości. W okresie przewlekłym pojedyncze badanie może nie przynieść rezultatów, ponieważ cysty wydalane są okresowo i w różnych, czasem małych ilościach. W związku z tym wykonuje się serię badań, jeśli pierwsze nie przyniesie potwierdzenia. Diagnozę stawia się również na podstawie testów (materiałem do badania jest kał) na antygeny lamblii, testów immunofluoroscencji i ELISA. W medycynie weterynaryjnej stosuje się najczęściej szybkie testy paskowe ELISA do wykrywania jednego z białek trofozoitu, flotację i oglądanie preparatu w powiększeniu 400x celem znalezienia cyst, zastosowanie ma również ocena preparatów mikroskopowych z próbek wymiocin, kału czy żółci pod kątem obecności trofozoitów, jednakże warto zauważyć, że z racji dużej wrażliwości na warunki środowiskowe trofozoity są możliwe do znalezienia jedynie w świeżym, biegunkowym kale. Zastosowanie w diagnostyce ma również reakcja łańcuchowa polimerazy. Jedną z najskuteczniejszych metod jest oznaczanie przeciwciał IgG oraz IgM, skierowanych przeciw lamblii, w surowicy chorego. Badanie to ma bardzo dużą czułość jednak nie nadaje się do kontrolowania przebiegu choroby np. w celu potwierdzenia wyleczenia, gdyż przeciwciała mogą utrzymywać się w wysokich mianach przez okres nawet do pół roku po wyleczeniu.

Leczenie

Leczenie powinno objąć nie tylko osoby chore (mające objawy), ale i bezobjawowych nosicieli, u których wykryto pasożyty. Zapobiega to rozprzestrzenianiu się infekcji. Dlatego jeśli u jednego członka rodziny stwierdza się giardiozę, należy wykonać testy u pozostałych i wykluczyć zakażenie lub potwierdzić i podjąć leczenie. Często nie leczy się kobiet w ciąży i karmiących piersią ze względu na działania uboczne leków. Lekiem z wyboru jest tinidazol, stosowany w doustnej dawce jednorazowej 2 g, lub 50 mg/kg m.c. u dzieci. Skuteczny jest również metronidazol stosowany doustnie w dawce 250 mg 4 razy dziennie przez 5 do 7 dni lub 2 g raz dziennie przez 3 kolejne dni; lekiem stosowanym często u dzieci jest furazolidon (jedyny zarejestrowany w Stanach Zjednoczonych przez Agencję Żywności i Leków do leczenia giardiozy, obecnie jednak wycofany^[3]). Stosuje się również, w przypadkach oporności na leczenie innymi terapeutykami, kwinakrynę. Skuteczne są albendazol, bacytracyna, neomycyna^[4] azytromycyna^[5], nifuratel, nitazoksanid oraz paromomycyna, która jako jedyna dopuszczona jest do leczenia kobiet w ciąży. Aktywność przeciw lamblii wykazują również tymol zawarty w olejkach eterycznych (np. olejek tymiankowy, oregano), oraz eugenol (zawarty w goździkach)^[6], przy czym nie były one klinicznie badane na ludziach w leczeniu giardiozy i nie istnieją oficjalne wytyczne dotyczące ich stosowania ani dane o skuteczności leczenia.

W przypadku braku skuteczności leczenia powinno się oznaczyć poziom immunoglobulin pacjenta, zbyt niski ich poziom może być powodem nieskuteczności terapii. W przypadku szczepów opornych na działanie nitroimidazoli często skuteczne okazuje się zastosowanie terapii mieszanej np. albendazol i metronidazol. W ciągu ostatnich lat notuje się wzrost oporności na nitroimidazole. Z danych opublikowanych przez ESCMID wynika, że oporność na leczenie giardiozy przy użyciu nitroimidazoli u pacjentów przyjętych przez szpital chorób tropikalnych w Londynie wyniosła: w 2008 roku 15,1%, w 2011 roku 20,6%, a w 2013 roku 40,2%. Znacząca część pacjentów (39%), u których terapia zawiodła w wywiadzie wspomniała o podróży do Indii. Wszyscy pacjenci, którzy następnie leczeni byli zestawem leków zawierających kwinakrynę zostali wyleczeni^[7].

W przypadku wykrycia trofozoitów u zwierzęcia leczeniem powinno się objąć nie tylko chore zwierzę, ale również wszystkich pozostałych domowników (ludzi i inne zwierzęta). Spośród znanych genotypów A–G giardii jedynie A i B są patogenne zarówno dla ludzi, jak i psów i kotów, dlatego w przypadku wykrycia giardii u zwierzęcia warto określić genotyp testem PCR. Z uwagi na powszechne stosowanie metronidazolu w leczeniu giardiozy u ludzi uodpornienie się szczepów pasożyta na ten lek jest znaczne, w związku z tym w leczeniu zwierząt lekiem pierwszego rzutu jest fenbendazol w dawce 50 mg/kg. W leczeniu psów i kotów stosuje się również metronidazol w dawce 15–20 mg/kg.

Powikłania

Ze względu na specyficzny sposób „oszukiwania” układu immunologicznego przez ogoniastka jelitowego, polegający na produkcji fałszywych białek wprowadzających w błąd limfocyty, monocyty wchłaniające je mogą zostać otoczone limfocytami, tworząc ziarniniaki, mogące umiejscawiać się w wątrobie. Może to również prowadzić do powikłań autoimmunologicznych, dlatego infekcji nie powinno się lekceważyć.

Przypisy

↑ AlicjaA. Wiercińska-Drapało AlicjaA., Giardioza – obraz kliniczny, rozpoznawanie i leczenie, „Gastroenterologia Kliniczna”, 3, 2, 2010, s. 98–102 [dostęp 2018-11-21] .
↑ Giardioza (lamblioza) [online], Medycyna praktyczna dla pacjentów [dostęp 2018-11-21] .
↑ Giardiasis (Giardia Lamblia). MedicineNet. [dostęp 2015-08-10].
↑ B.J.B.J. Andrews B.J.B.J. i inni, Chemotherapy for giardiasis: randomized clinical trial of bacitracin, bacitracin zinc, and a combination of bacitracin zinc with neomycin, „The American Journal of Tropical Medicine and Hygiene”, 52 (4), 1995, s. 318–321, DOI: 10.4269/ajtmh.1995.52.318, PMID: 7741168 .
↑ A.A.A.A. Crouch A.A.A.A. i inni, Sensitivity in vitro of Giardia intestinalis to dyadic combinations of azithromycin, doxycycline, mefloquine, tinidazole and furazolidone, „Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene”, 84 (2), 1990, s. 246–248, DOI: 10.1016/0035-9203(90)90273-H, PMID: 2167523 .
↑ Flos Caryophylli – kwiat goździkowca, goździki. Medycyna dawna i współczesna. [dostęp 2015-08-09].
↑ L.E.B.L.E.B. Nabarro L.E.B.L.E.B. i inni, Increased incidence of nitroimidazole-refractory giardiasis at the Hospital for Tropical Diseases, London: 2008-2013, „Clinical Microbiology and Infection”, 21 (8), 2015, s. 791–796, DOI: 10.1016/j.cmi.2015.04.019, PMID: 25975511 .

Bibliografia

Choroby zakaźne i pasożytnicze. Zdzisław Dziubek (red.). Wyd. III uaktualnione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003, s. 434–437. ISBN 83-200-2748-9.
Andrzej Połozowski: Giardioza (lamblioza). zoonozy.pl. [dostęp 2014-02-07].

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.