Ból brzucha

abdominalgia
Klasyfikacje
ICD-10	R10 Ból w okolicy brzucha i miednicy

Ból brzucha – niespecyficzny, subiektywny objaw charakteryzujący się występowaniem bólu zlokalizowanego w obrębie jamy brzusznej. Brzuch jest jedną z najczęstszych lokalizacji bólu^[1], także u dzieci^[2]. Może być spowodowany zarówno chorobami narządów jamy brzusznej, jak i narządów zlokalizowanych poza nią. Może mieć charakter przewlekły lub ostry; niekiedy wymaga szybkiego postępowania diagnostyczno-terapeutycznego, w tym interwencji chirurgicznej – stan taki określa się mianem ostrego brzucha.

Ból brzucha może mieć charakter somatyczny, trzewny lub odniesiony.

Ból somatyczny jest spowodowany podrażnieniem otrzewnej ściennej i ściany jamy brzusznej przez bodźce związane z pociąganiem, cięciem, uciskiem i zmianą temperatury. Zazwyczaj ma nagły początek, jest dobrze ograniczony, ostry, ma tendencje do przedłużania się. Kaszel, głębokie oddychanie, zmiana pozycji ciała nasilają go. Mogą mu towarzyszyć objawy zapalenia otrzewnej (objawy otrzewnowe). Jest najsilniej odczuwany w miejscu zmienionym chorobowo.

Ból trzewny jest spowodowany podrażnieniem receptorów zlokalizowanych w otrzewnej trzewnej i narządach jamy brzusznej w wyniku rozciągania, skurczu, nacisku, pociągania czy wzrostu temperatury. Ból ma charakter tępy, kolkowy, rozlany. Często towarzyszą mu nudności, wymioty, pocenie się. Nasila się w spoczynku.

Ból odniesiony jest spowodowany unerwieniem poszczególnych części ciała zebranych w dermatomy przez ten sam segment rdzenia kręgowego. Ból jest odczuwany w miejscu niekiedy odległym od chorego narządu, np. przy chorobach dróg żółciowych bodziec bólowy jest przewodzony do rdzenia na poziomie Th5-Th9 i może być odczuwany w dermatomach obejmujących plecy i prawą łopatkę^[3].

Ból brzucha może być manifestacją m.in.: chorób przewodu pokarmowego – zapalenie wyrostka robaczkowego, perforacja wrzodu trawiennego i jelit, choroba wrzodowa, choroba refluksowa przełyku, zapalenie błony śluzowej żołądka, niedrożność, zespół jelita drażliwego, przewlekły czynnościowy ból brzucha, dyspepsja czynnościowa, nadwrażliwość pokarmowa, choroba Leśniowskiego-Crohna, colitis ulcerosa, celiakia, zespół rozrostu bakteryjnego, zator tętnicy krezkowej, zakrzepica żył trzewnych, zapalenie uchyłków i ich perforacja, zapalenie uchyłku Meckela, zapalenie jelit o różnej etiologii, infekcje jelitowe (choroba Whipple’a; schistosomatoza, włośnica, glistnica, tasiemczyca, lamblioza, promienica, gruźlica); chorób trzustki – ostre i przewlekłe zapalenie; chorób pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych – zapalenie, kamica pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, kolka żółciowa, zapalenie dróg żółciowych; chorób wątroby – zakrzepica żył wątrobowych, przekrwienie wątrobowy spowodowane niewydolnością serca, zapalenie wątroby; chorób śledziony – pęknięcie śledziony; chorób układu moczowo-płciowego – kamica moczowa, odmiedniczkowe zapalenie nerek, zapalenie pęcherza moczowego, ciąża ektopowa, zapalenie przydatków i ich skręt, torbiel jajnika; chorób metabolicznych – cukrzyca, kwasica ketonowa, mocznica, porfiria; chorób klatki piersiowej – zawał mięśnia sercowego, zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia, zapalenie płuc i opłucnej, zator tętnicy płucnej; chorób endokrynologicznych – niedoczynność przytarczyc, rak rdzeniasty tarczycy, nadczynność tarczycy, niewydolność kory nadnerczy, przełom nadnerczowy, przełom hiperkalcemiczny; chorób układu nerwowego – stwardnienie rozsiane, półpasiec, nerwoból; innych – obrzęk naczynioruchowy, zatrucia, rozwarstwienie aorty, zapalenie naczyń związane z IgA, nowotwory narządów jamy brzusznej, choroby kręgosłupa i stawów biodrowo-krzyżowych.

• Andrzej Szczeklik (red): Choroby wewnętrzne. Stan wiedzy na rok 2010. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2010, s. 757–760. ISBN 978-83-7430-255-5.

• dr n. med. Włodzimierz Zych, Ból brzucha, Medycyna Praktyczna Lekarze Pacjentom [dostęp 2012-07-24]