Getto w Kole

Getto w Kole
Ilustracja
Widok na plac przy synagodze mniejszej w Kole, który znajdował się na terenie getta
Typ

getto żydowskie

Odpowiedzialny

 III Rzesza

Rozpoczęcie działalności

grudzień 1940

Zakończenie działalności

11 grudnia 1941

Terytorium

Polska pod okupacją III Rzeszy

Miejsce

Koło

Liczba więźniów

~3 tysiące

Narodowość więźniów

Żydzi

Położenie na mapie Koła
Mapa konturowa Koła, w centrum znajduje się punkt z opisem „Getto w Kole”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „Getto w Kole”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Getto w Kole”
Położenie na mapie powiatu kolskiego
Mapa konturowa powiatu kolskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Getto w Kole”
Ziemia52°11′38,4″N 18°37′48,6″E/52,194000 18,630167

Getto w Kole – getto żydowskie utworzone podczas II wojny światowej przez okupantów na terenie miasta Koła.

Historia

Powstanie getta

Koło zostało zajęte przez Niemców podczas kampanii wrześniowej, 18 września 1939 roku[1]. Dwa dni później podpalona została kolska synagoga. W listopadzie tego samego roku w mieście powołano 11–osobowy Judenrat, na którego czele stanął Pinchas Brenner. W tym samym miesiącu rozpoczęto wysiedlanie kolskich Żydów, ponad 1300 Żydów zgromadzono wówczas w synagodze mniejszej i budynku Judenratu, z których 1139 zostało na początku grudnia wywiezionych do obozu w Izbicy, skąd trafili następnie do obozów w Sobiborze i Bełżcu[2]. W pierwszych dniach października 1940 roku 150 rodzin żydowskich wysiedlono do getta wiejskiego w Nowinach Brdowskich[1][3].

Oficjalnie getto w Kole powstało w grudniu 1940 roku na terenie Starego Miasta. Powstało ono na terenach położonych na zachód od ulicy Rzeźniczej, w okolicy Starego Rynku[4][3]. Getto otoczone zostało płotem, a wszystkie przejścia i okna w budynkach znajdujących się na granicy getta zamurowano[4]. Mimo zamknięcia więźniowie getta prowadzili handel z okolicznymi wsiami. W getcie panowały ciężkie warunki, wielu więźniów umierało z powodu chorób[1]. Pod koniec 1940 roku w Kole mieszkało około 3 tysiące Żydów[5]. W getcie powstał liczący 15 osób oddział Służby Porządkowej[3].

Przy kolskim Judenracie powstał wydział pracy odpowiedzialny za dostarczanie okupantom Żydów wysyłanych następnie do pracy przymusowej, wydziałem kierowali Wron, Neuman, Borkowski, Borensztajn, Lissek i Frenkiel[3]. W czerwcu 1941 roku Żydów z kolskiego zaczęto getta wywozić do obozów pracy, m.in. we Wrocławiu, Poznaniu[4] i Inowrocławiu[1]. Do obozu w okolicach Wrocławia trafiło 100 żydowskich dziewcząt z Koła. Selekcji dokonywali doktor Franz Sieburg z poznańskiego wydziału zdrowia oraz inżynier Fritz Neumann[3].

W czerwcu 1941 roku dwóch lekarzy z kolskiego getta wysłano do getta w Gostyninie, gdzie wykryto przypadki tyfusu[6].

Likwidacja getta

W grudniu 1941 roku w Kole mieszkało około 2 tysiące Żydów. W dniach 8–11 grudnia przeprowadzono akcję wywózki Żydów z kolskiego getta do pobliskiego obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem[2][1][5]. Więźniowie getta zgromadzani byli w siedzibie Judenratu przy ulicy Rzeźniczej 6, gdzie sprawdzano ich obecność w wykazie. Od oczekujących Żydów pobierano opłatę w wysokości 4 reichsmarek za rzekomą podróż na wschód, pozwolono im także zabrać ze sobą do 10 kilogramów bagażu[7][8][4]. Według wspomnień świadków właściciel kolskiego tartaku, Goldberg, miał zabiegać u Niemców o powierzenie mu stanowiska kierownika obozu dla kolskich Żydów na wschodzie[3][4]. Kolscy Żydzi wywożeni byli do obozu dwiema ciężarówkami. Ostatniego dnia akcji z getta wywieziono chorych[4]. Podczas akcji wielu więźniów getta zostało także zastrzelonych na miejscu[3]. Po wywózce kolskich Żydów do miasta przyjechała delegacja z getta w Dąbiu, która próbowała zebrać informacje na temat losów Żydów z kolskiego getta[9].

Pożydowskie mieszkania zostały następnie przekazane Niemcom ze Związku Radzieckiego i krajów bałtyckich[10].

Fritz Neumann został 18 listopada 1948 roku skazany na śmierć za udział w deportacjach Żydów. Wyrok wykonano 13 maja 1949 roku[9].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e קולו (Koło) | האנציקלופדיה של הגטאות [online], www.yadvashem.org [dostęp 2024-08-10].
  2. ↑ a b Witkowski 2012 ↓, s. 57.
  3. ↑ a b c d e f g Dean i Hecker 2012 ↓, s. 62.
  4. ↑ a b c d e f Konrad Kołodziejski, Sytuacja ludności żydowskiej w Kole podczas okupacji niemieckiej w relacjach świadków [online], Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Kole, 8 grudnia 2021 [dostęp 2024-08-10] (pol.).
  5. ↑ a b Historia społeczności [online], Wirtualny Sztetl [dostęp 2024-08-11].
  6. ↑ Dean i Hecker 2012 ↓, s. 55.
  7. ↑ Witkowski 2012 ↓, s. 56.
  8. ↑ Burszta 1963 ↓, s. 203.
  9. ↑ a b Dean i Hecker 2012 ↓, s. 63.
  10. ↑ Burszta 1963 ↓, s. 207.

Bibliografia

  • Józef Burszta (red.), Sześćset lat miasta Koła, Antoni Czubiński i inni, Wydawnictwo Poznańskie, 1963.
  • Martin Dean, Mel Hecker (red.), Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945, t. 2, Bloomington–Indianapolis: Indiana University Press, 2012.
  • Krzysztof Witkowski (red.), Z dziejów Żydów kolskich – w 70. rocznicę Zagłady w obozie zagłady Kulmhof, Koło: Urząd Miejski w Kole, 2012, ISBN 978-83-62485-66-6.

Read other articles:

Lingua frisone occidentale

Questa voce sull'argomento dialetti è solo un abbozzo. Contribuisci a migliorarla secondo le convenzioni di Wikipedia. Segui i suggerimenti del progetto di riferimento. Frisone occidentaleParlato in Paesi Bassi Parlato in(Frisia Occidentale) TassonomiaFilogenesiLingue indoeuropee Lingue germaniche  Lingue germaniche occidentali   Lingue ingevoniche    Lingue anglo-frisoni     Lingue frisoni   ...

 

Ring of Silvianus

Gold ring discovered in Hampshire, England, in 1785 The Vyne Ring is a Roman gold ring of around the 4th century. The Vyne Ring or the Ring of Silvianus is a gold ring, dating probably from the 4th century AD, discovered in a ploughed field near Silchester, in Hampshire, England, in 1785. Originally the property of a British Roman called Silvianus, it was apparently stolen by a person named Senicianus, upon whom Silvianus called down a curse. After its discovery in the 18th century, the ring...

 

KLUC-FM

Radio station in Las Vegas, NevadaKLUC-FMLas Vegas, NevadaBroadcast areaLas Vegas, NevadaFrequency98.5 MHz (HD Radio)Branding98.5 KLUCProgrammingLanguage(s)EnglishFormatTop 40/CHRSubchannelsHD2: Sports gambling The BetHD3: Regional Mexican Fiesta 98.1OwnershipOwnerAudacy, Inc.(Audacy License, LLC, as Debtor-in-Possession)Sister stationsKMXBKXNTKXQQ-FMHistoryFirst air date1963 (1963)Former call signsKRBO-FM (CP, 1961–62)Call sign meaningLuckyTechnical information[1]Licensing aut...

The Emperor: Owner of the Mask

The Emperor: Owner of the MaskGenreSejarah PolitikMelodramaAsmaraDitulis olehPark Hye-jinSutradaraSon Hyeong-seokPemeranYoo Seung-ho Kim So-hyun Kim Myung-sooYoon So-heeNegara asalKorea SelatanBahasa asliKoreaJmlh. episode40ProduksiProduser eksekutifKim Kyung-heeProduserJung Chan-heeSim Jung-woonBae Jung-hoonLokasi produksiKorea SelatanPengaturan kamerahttps://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/f/f2/Rulerposter.jpgDurasi30 menitRumah produksiPeople Story CompanyHuayi BrothersDistributorMBCRil...

 

Hero of Two Worlds: The Marquis de Lafayette in the Age of Revolution

2021 nonfiction book by Mike Duncan Hero of Two Worlds: The Marquis de Lafayette in the Age of Revolution Cover of the first editionAuthorMike DuncanCountryUnited StatesLanguageEnglishSubjectHistoryPublisherPublicAffairsPublication dateAugust 24, 2021Media typePrintPages513ISBN978-1-5417-3033-5 Hero of Two Worlds: The Marquis de Lafayette in the Age of Revolution is a 2021 biography of Gilbert du Motier, the Marquis de Lafayette by American history podcaster and author Mike Duncan. It co...

 

Pontevedra (comarca)

Comarca in Galicia, SpainPontevedraComarcaCountry SpainAutonomous community GaliciaProvincePontevedraCapitalPontevedraMunicipalities List Pontevedra, Poio, Barro, Campo Lameiro, Cotobade, A Lama, Ponte Caldelas, Vilaboa Area • Total634.43 km2 (244.95 sq mi)Population (2020)[1] • Total125,280 • Density200/km2 (510/sq mi)Time zoneUTC+1 (CET) • Summer (DST)UTC+2 (CEST) Pontevedra is a comarca in the Galici...

Six Pack (EP)

1981 EP by Black FlagSix PackEP by Black FlagReleasedJune 1981RecordedApril 1981StudioGolden Age Recording in HollywoodGenreHardcore punkLength5:26LabelSST (005)ProducerGeza X, Spot, Black FlagBlack Flag chronology Louie Louie(1981) Six Pack(1981) Damaged(1981) Professional ratingsReview scoresSourceRatingAllMusic[1] Six Pack is the third EP by the American hardcore punk band Black Flag. It was released in June 1981 through SST Records on 7 vinyl, and later on 10 and 12 vinyl...

 

Editti di Aśoka

Distribuzione degli editti di Ashoka.[1] Editti di Aśoka I-XI a Shahbazgarhi (Peshawar), lungo la Via del Karakorum, ora Autostrada del Karakorum. Gli editti di Aśhoka sono una raccolta di 33 iscrizioni presenti sui Pilastri di Aśoka, nonché su massi e pareti di caverne, fatte dall'imperatore Aśoka della dinastia Maurya durante il suo regno dal 269 a.C. al 231 a.C. Queste iscrizioni sono disperse in tutte le aree degli odierni Bangladesh, India, Nepal e Pakistan e rappresentano l...

 

Přerov

For places with the similar name, see Přerov nad Labem and Prerow. Statutory city in Olomouc, Czech RepublicPřerovStatutory cityHorní Square FlagCoat of armsPřerovLocation in the Czech RepublicCoordinates: 49°27′20″N 17°27′4″E / 49.45556°N 17.45111°E / 49.45556; 17.45111Country Czech RepublicRegionOlomoucDistrictPřerovFirst mentioned1141Government • MayorPetr Vrána (ANO)Area • Total58.45 km2 (22.57 sq mi)Ele...

Dash

Punctuation mark Not to be confused with Hyphen, Minus sign, or Hyphen-minus. Dashed redirects here. For the food delivery service, see DASHED. For other uses, see Dash (disambiguation). —Dash – — ― ‒ En dash Em dash Horizontal bar Figure dash The dash is a punctuation mark consisting of a long horizontal line. It is similar in appearance to the hyphen but is longer and sometimes higher from the baseline. The most common versions are the en dash –, generally longer than the h...

 

House of Peoples of Bosnia and Herzegovina

Upper house of Bosnia and Herzegovina This article is about the upper house of the Parliament of Bosnia and Herzegovina. For the upper house of the Parliament of the Federation of Bosnia and Herzegovina, a political entity within Bosnia and Herzegovina, see House of Peoples of the Federation of Bosnia and Herzegovina. House of Peoples ofBosnia and HerzegovinaDom narodaBosne i Hercegovine Дом народаБосне и ХерцеговинеTypeTypeUpper house LeadershipChairmanKemal Ademovi...

 

Nil Gavani Kadhali

1969 Indian filmNil Gavani KaadhaliPosterDirected byC. V. RajendranWritten byChithralaya GopuStarringJaishankarBharathiCinematographyP. N. SundaramEdited byN. M. ShankarMusic byM. S. ViswanathanProductioncompanyReena FilmsRelease date 7 March 1969 (1969-03-07) Running time120 minutesCountryIndiaLanguageTamil Nil Gavani Kaadhali is a 1969 Indian Tamil-language crime thriller film, directed by C. V. Rajendran and written by Chithralaya Gopu. The film stars Jaishankar, Bharathi, ...

Template talk:Hokkaido-geo-stub

Stub sorting This template is maintained by WikiProject Stub sorting, an attempt to bring some sort of order to Wikipedia. If you would like to participate, you can choose to improve/expand the articles containing this stub notice, or visit the project page, where you can join the project and see a list of open tasks.Stub sortingWikipedia:WikiProject Stub sortingTemplate:WikiProject Stub sortingStub sorting articles Japan Template‑class Japan portalThis template is within the scope of WikiP...

 

Gymnastics at the 1984 Summer Olympics – Women's artistic individual all-around

Women's artistic individual all-aroundat the Games of the XXIII OlympiadVenuePauley PavilionDateAugust 3, 1984Competitors65 from 19 nationsWinning total79.175 pointsMedalists Mary Lou Retton  United States Ecaterina Szabo  Romania Simona Păucă  Romania← 19801988 → Gymnastics at the1984 Summer OlympicsList of gymnastsArtisticTeam all-aroundmenwomenIndividual all-aroundmenwomenVaultmenwomenFloormenwomenPommel horsemenRingsmenParallel barsmenHoriz...

 

Willow Globe Theatre

52°15′25″N 3°29′10″W / 52.257°N 3.486°W / 52.257; -3.486 The Willow Globe Theatre The Willow Globe Theatre (Welsh: Glôb Byw, formerly known as the Living Willow Theatre) is an open air community theatre in Powys, Wales.[1] It is a scaled-down version of the Globe Theatre in London, about a third of its size in diameter and similar to the Open Air Theatre, Regent's Park in London.[2] The theatre is formed from living willow trees that have ...

Cinema of Slovakia

Filmmaking in Slovakia Cinema of SlovakiaNo. of screens209 (2011)[1] • Per capita4.2 per 100,000 (2011)[1]Main distributorsContinental Film 32.0%Tatrafilm 31.0%Itafilm 11.0%[2]Produced feature films (2015)[3]Fictional12 (46.2%)Animated3 (11.5%)Documentary11 (42.3%)Number of admissions (2011)[5]Total3,603,544 • Per capita0.64 (2012)[4]National films362,648 (10.1%)Gross box office (2011)[5]Total€17....

 

The Virgin's Lover

Historical novel written by Philippa Gregory This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: The Virgin's Lover – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (September 2014) (Learn how and when to remove this message) The Virgin's Lover First UK editionAuthorPhilippa GregoryCover artistCherlynne LiCou...

 

Lee Jun-seok

South Korean politician (born 1985) This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) The neutrality of this article is disputed. Relevant discussion may be found on the talk page. Please do not remove this message until conditions to do so are met. (April 2024) (Learn how and when to remove this message) This article needs additional citations for verification. Please help improve this art...

Edgar Ray Killen

Edgar Ray KillenLahir(1925-01-17)17 Januari 1925Philadelphia, Mississippi, Amerika SerikatMeninggal11 Januari 2018(2018-01-11) (umur 92)Parchman, Mississippi, Amerika SerikatNama lainPreacherGugatan kejahatanPembunuhanHukuman kriminal60 tahun penjaraStatus kriminalMeninggalAlasanPembunuhan Edgar Ray Preacher Killen (17 Januari 1925 – 11 Januari 2018) adalah seorang pendeta Baptis Amerika Serikat dan mantan anggota Ku Klux Klan. Dia yang merencanakan pembunuhan terha...

 

Shiva Sahasranama

Page from a Dispersed Shiva Mahatmya (Great Tales of Shiva) Hindu religious hymn The Shiva Sahasranama (Sanskrit: शिवसहस्रनाम, romanized: śivasahasranāma) is a Sanskrit hymn that contains a list of the 1,000 names of Shiva, one of the principal deities of Hinduism and the supreme being in Shaivism. In Hindu tradition, a sahasranama is a type of devotional hymn (Sanskrit: stotram) listing the thousand names of a deity. The names provide an exhaustive catalog of the...