PROFILPELAJAR.COM

Gaude Mater Polonia
Raduj się, Matko Polsko
Państwo	Królestwo Polskie ;
Tekst	Wincenty z Kielczy, 1253
	Gaude Mater Polonia. Chór Mieszany Educatus, dyrygent: Adam Korzeniowski.;

Gaude Mater Polonia (Raduj się, matko Polsko) – polski średniowieczny hymn^[2] ku czci św. Stanisława ze Szczepanowa skomponowany do słów Wincentego z Kielczy; jeden z najstarszych religijnych utworów liryki polsko-łacińskiej^[2].

W tłumaczeniu na język polski tytuł brzmi Raduj się, Matko Polsko. Utwór, którego najstarszy zapis zachował się w Antyfonarzu kieleckim z 1372 roku, został napisany przez Wincentego z Kielczy. Zwykło się przyjmować, że utwór powstał w 1253 roku na kanonizację biskupa Stanisława ze Szczepanowa, jako część oficjum rymowanego o św. Stanisławie – Historia gloriosissimi Stanislai. Zgodnie z tą hipotezą, po raz pierwszy pieśń została wykonana w Krakowie podczas uroczystości kanonizacyjnych w 1254 roku, 8 maja^[3].

Na podstawie m.in. zapożyczonych sekwencji, część badaczy wskazuje jednak, że terminus post quem powstania można ustalić na 1257 r.^[4] Wskazywanym miejscem powstania jest Klasztor Dominikanów w Raciborzu, w czasie, gdy Wincenty z Kielczy był jego przeorem.^[5]

Śpiewało ją rycerstwo polskie po odniesionym zwycięstwie. Później pieśń towarzyszyła uroczystościom narodowym. Pierwsza zwrotka, w czterogłosowym opracowaniu Teofila Klonowskiego, jest obecnie śpiewana w czasie inauguracji roku akademickiego, zamiennie z pieśnią Gaudeamus igitur. Najczęściej śpiewa się zwrotki pierwszą i dziesiątą (Ergo felix Cracovia...)^[3].

Początkowe zwrotki pieśni w przekładzie Leopolda Staffa^[3]:

Gaude mater Polonia
O ciesz się, Matko-Polsko

Łacina	Polski
Gaude, mater Polonia,	Raduj się, Matko-Polsko,
prole fecunda nobili.	w sławne potomstwo płodna!
Summi Regis magnalia	Króla królów i najwyższego Pana wielkość
laude frequenta vigili.	Uwielbiaj chwałą przynależną.
Cuius benigna gratia	Albowiem z Jego łaskawości
Stanislai Pontificis	Biskupa Stanisława męki
passionis insignia	Niezmierne, jakie on wycierpiał,
signis fulgent mirificis.	Jaśnieją cudownymi znaki.
Hic certans pro iustitia,	Potykał się za sprawiedliwość,
Regis non cedit furiae:	Przed gniewem króla nie ustąpił:
Stat pro plebis iniuria	I staje żołnierz Chrystusowy
Christi miles in acie.	Za krzywdę ludu sam do walki.
Tyranni truculentiam,	Ponieważ stale wypominał
Qui dum constanter arguit,	On okrucieństwo tyranowi,
Martyrii victoriam	Koronę zdobył męczennika,
Membratim caesus meruit.	Padł posiekany na kawałki.
Novum pandit miraculum	Niebiosa nowy cud zdziałały,
Splendor in sancto cernitus,	Bo mocą swą Niebieski Lekarz
Redintegrat corpusculum	Poćwiartowane jego ciało
Sparsum caelestis medicus.	Przedziwne znowu w jedno złączył.
Sic Stanislaus pontifex	Tak to Stanisław biskup przeszedł
Transit ad caeli curiam,	W przybytki Króla niebieskiego,
Ut apud Deum opifex	Aby u Boga Stworzyciela
Nobis imploret veniam.	Nam wyjednać przebaczenie.
Poscentes eius merita,	Gdy kto dla zasług jego prosi,
Salutis dona referunt:	Wnet otrzymuje zbawcze dary:
Morte praeventi subita	Ci, co pomarli nagłą śmiercią,
Ad vitae potum redeunt.	Do życia znowu powracają.
Cuius ad tactum anuli	Choroby wszelkie pod dotknięciem
Morbi fugantur turgidi:	Pierścienia jego uciekają,
Ad locum sancti tumuli	Przy jego świętym grobie zdrowie
Multi curantur languidi.	Niemocnych wielu odzyskuje.
Surdis auditus redditur,	Słuch głuchym bywa przywrócony
Claudis gressus officium,	A chromy kroki stawia raźno,
Mutorum lingua solvitur	Niemowom język się rozwiązał,
Et fugatur daemonium.	W popłochu szatan precz ucieka.
Ergo, felix Cracovia,	A przeto szczęsny ty, Krakowie,
Sacro dotata corpore	Uposażony świętym ciałem,
Deum, qui fecit omnia,	Błogosław po wsze czasy Boga,
Benedic omni tempore.	Który z niczego wszystko stworzył.
Sit Trinitati gloria,	Niech Trójcy Przenajświętszej zabrzmi
Laus, honor, iubilatio:	Cześć, chwała, sława, uwielbienie,
De Martyris victoria	A nam tryumfy męczennika
Sit nobis exsultatio.	Niech wyjednają radość wieczną.
Amen	Amen

Uwagi

↑ W czasach ostatnich koronowanych Piastów utwór pełnił rolę hymnu królewskiego

Przypisy

↑ Gaude Mater Polonia [online], Śpiewnik Niepodległości [dostęp 2023-06-05] (pol.).
↑ ^a ^b Literatura polska: przewodnik encyklopedyczny. Julian Krzyżanowski (przewodn. kom. red.). T. 2: N–Ż. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985, s. 608. ISBN 83-01-05369-0.
↑ ^a ^b ^c Wincenty z Kielczy autor Gaude Mater Polonia – Polskie Dziedzictwo Śląska. polskiedziedzictwoslaska.pl. [dostęp 2017-12-18].
↑ Gałuszka, T., Mater Polonia. Z badań nad oficjum brewiarzowym ku czci św. Stanisława ze Szczepanowa Dies adest celebris autorstwa Wincentego dominikanina, Roczniki Historyczne, 85, 2019, s. 23, doi: 10.12775/RH.2019.01, ISSN 0324-8585
↑ Nowak J., Związek Raciborza z literaturą polską, Racibórz: Miejska Biblioteka Publiczna, 1998, s. 8-9. ISBN 83-910588-0-8