Felix Weingartner

Felix Weingartner
Ilustracja
Fotografia z ok. 1890
Imię i nazwisko

Paul Felix Weingartner

Data i miejsce urodzenia

2 czerwca 1863
Zadar

Data i miejsce śmierci

7 maja 1942
Winterthur

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

dyrygent, kompozytor

Multimedia w Wikimedia Commons

Paul Felix Weingartner, Edler von Münzberg[1][2]. (ur. 2 czerwca 1863 w Zadarze, zm. 7 maja 1942 w Winterthur[1][2]) – austriacki dyrygent i kompozytor.

Życiorys

W wieku 7 lat stracił ojca[2]. Przeprowadził się wówczas wraz z matką do Grazu, gdzie podjął edukację muzyczną u Wilhelma Mayera[1][2]. Otrzymawszy stypendium, kształcił się w latach 1881–1883 w konserwatorium w Lipsku u Carla Reineckego (fortepian i kompozycja), Salomona Jadassohna (kontrapunkt) i Oscara Paula (dyrygentura)[1][2]. Studiował też filozofię na Uniwersytecie Lipskim[1]. W 1883 roku przebywał w Weimarze jako uczeń Ferenca Liszta, który doprowadził do wystawienia jego pierwszej opery, Sakuntala (1884)[1][2]. W kolejnych latach działał jako dyrygent w Królewcu (1884–1885), Gdańsku (1885–1887), Hamburgu (1887–1889) i Mannheimie (1889–1891)[1][2]. Później był dyrygentem opery królewskiej (1891–1898) i kapeli królewskiej (1891–1907) w Berlinie oraz Kaim-Orchester w Monachium (1898–1903)[1][2]. W 1902 roku gościł na festiwalu w Moguncji, gdzie wykonał wszystkie symfonie Ludwiga van Beethovena[1]. W 1908 roku objął po Gustavie Mahlerze funkcję dyrygenta Opery Wiedeńskiej, z której zrezygnował w 1911 roku[1][2]. W latach 1908–1927 prowadził orkiestrę Filharmoników Wiedeńskich, a w latach 1919–1924 orkiestrę wiedeńskiej Volksoper[1][2]. Od 1914 do 1919 roku pełnił funkcję generalnego dyrektora muzycznego w Darmstadcie[1][2]. W 1927 roku osiadł w Szwajcarii, gdzie uzyskał obywatelstwo[1]. Do 1933 roku prowadził orkiestrę symfoniczną w Bazylei[1][2]. W latach 1935–1936 ponownie był dyrygentem Opery Wiedeńskiej[1][2].

Występował w wielu krajach europejskich, m.in. w Wielkiej Brytanii, Belgii, Francji i Rosji[1][2]. W latach 1905–1908 i 1911–1914 koncertował w Stanach Zjednoczonych[1]. W 1919 i 1922–1923 roku występował w Ameryce Południowej, a w 1937 roku w Japonii[1]. W 1939 roku poprowadził w Covent Garden Theatre w Londynie Tannhäusera i Parsifala[1]. W 1909 i 1910 roku występował w Warszawie z utworami Beethovena, Berlioza, Czajkowskiego i swoimi własnymi[1].

Zasłynął jako interpretator dzieł kompozytorów niemieckich i austriackich: Beethovena, Berlioza, Wagnera, Liszta i Brahmsa[1]. Dążył do oczyszczenia sztuki dyrygenckiej z ekscentryczności i wypaczeń prowadzących do zniekształcenia pierwotnego kształtu partytury[1][2]. Krytykował działalność Cosimy Wagner i dyrygenturę Hansa von Bülowa[1]. Od 1910 do 1940 roku współpracował z wytwórnią Columbia Records, dokonując licznych nagrań płytowych[1]. Jako pierwszy dyrygent zarejestrował wszystkie symfonii Beethovena i Brahmsa[1][2].

Prowadził zajęcia z dyrygentury m.in. w Akademii Muzycznej w Budapeszcie, konserwatorium w Bazylei, Mozarteum w Salzburgu i Konserwatorium Wiedeńskim[1]. Jego uczniami byli m.in. Josef Krips, Paul Sacher i Andrzej Panufnik[1]. Był pięciokrotnie żonaty; jego trzecią żoną była śpiewaczka Lucille Marcel, piątą jego uczennica i autorka tekstów do pieśni Carmen Studer[1][2].

Wybrane kompozycje

(na podstawie materiałów źródłowych[1][2])

Utwory orkiestrowe

  • 7 symfonii (I G-dur 1899, II Es-dur 1901, III E-dur 1910, IV F-dur 1917, V c-moll 1926, VI h-moll „La tragica” 1929, VII C-dur na głosy wokalne, chór i orkiestrę 1937)
  • 3 poematy symfoniczne (König Lear 1895, Das Gefilde der Seligen 1897, Frühling 1934)
  • Lustige Ouvertüre (1912)
  • Koncert skrzypcowy G-dur (1912)
  • uwertura Aus ernster Zeit (1914)
  • Serenada na orkiestrę smyczkową (1916)
  • Koncert wiolonczelowy a-moll (1917)
  • Sinfonietta D-dur na skrzypce, altówkę, wiolonczelę i małą orkiestrę (1936)

Utwory kameralne

  • 4 kwartety smyczkowe (I d-moll 1899, II f-moll 1900, III F-dur 1903, IV D-dur 1918)
  • 2 sonaty na skrzypce i fortepian (I Dur 1907, II fis-moll 1907)
  • Sekstet e-moll na 2 skrzypiec, altówkę, wiolonczelę, kontrabas i fortepian (1903)
  • Kwintet g-moll na klarnet, skrzypce, altówkę, wiolonczelę i fortepian (1911)
  • Kwintet na 2 skrzypiec, 2 altówki i wiolonczelę (1916)
  • Oktet G-dur na klarnet, róg, fagot, kwartet smyczkowy i fortepian (1925)

Utwory fortepianowe

  • Phantasiebilder (1916)
  • Aus vergangenen Zeit (1916)
  • Herbstblätter (1916)

Pieśni na głos i fortepian

  • 8 Gedichte (1893)
  • 2 Balladen (1903)
  • Frühlings- und Liebeslieder (1906)
  • Blüten aus dem Osten. Ein Liebesliederspiel na sopran, tenora i fortepian (1919)

Opery

  • Sakuntata (wyst. Weimar 1884)
  • Malawika (wyst. Monachium 1886)
  • Genesius (wyst. Berlin 1892)
  • trylogia operowa Orestes: Agamemnon, Das Totenopfer, Die Erinyen (wyst. Lipsk 1902)
  • Kain und Abel (wyst. Darmstadt 1914)
  • Dame Kobold (wyst. Darmstadt i Berlin 1916)
  • Die Dorfschule (wyst. Wiedeń 1920)
  • Meister Andrea (wyst. Wiedeń 1920)
  • Der Apostat (ok. 1926; niewystawiona)

Prace

(na podstawie materiałów źródłowych[1][2])

  • Die Lehre von der Wiedergeburt und das musikalische Drama (Kilonia 1895)
  • Bayreuth (1876–1896) (Berlin 1897, 2. wyd. 1904)
  • Über das Dirigieren (Berlin 1895, 5. wyd. 1920)
  • Die Symphonie nach Beethoven (Lipsk 1897, 4. wyd. 1926)
  • C. Spitteler. Ein künstlerisches Erlebnis (Berlin 1904, 2. wyd. Monachium 1913)
  • Ratschläge für die Aufführungen der Symphonien Beethovens (Lipsk 1906)
  • Akkorde. Gesammelze Aufsätze (Lipsk 1912)
  • Ratschläge für Aufführungen klassischer Symphonien (tom 1 Beethoven Lipsk 1916, tom II Schubert und Schumann Lipsk 1918, tom III Mozart Lipsk 1923)
  • Eine Künstlerfahrt nach Südamerika (Wiedeń 1921)
  • Bô Yin Râ: Eine umfassende Darstellung der Lehre (Bazylea 1923, wyd. 2. Lipsk 1932)
  • Terra. Ein Symbol, Prolog, 3 Spiele, Epilog (Poczdam 1933)
  • Unwirklisches und Wirklisches. Märchen, Essays, Vorträge (Wiedeń 1936)

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 12. Część biograficzna w–ż. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2012, s. 123–124. ISBN 978-83-224-0935-0.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 6 Stre–Zyli. New York: Schirmer Books, 2001, s. 3884. ISBN 0-02-865571-0.

Linki zewnętrzne