Są to małe pierniczki, o wymiarach ok. 2 × 2 cm. Powstają poprzez pieczenie na płaskiej blasze ciasta piernikowego, uprzednio pokrojonego w kostkę lub pociętego w kształt zbliżony do kopytek. Możliwe są też inne kształty – stożki, rożki, poduszeczki, kostki, czyli tzw. „wirfle”[2]. W wersji z małej, okrągłej foremki nazywane były „brukowcami” ze względu na to, że po wyschnięciu robiły się bardzo twarde[3].
Przygotowanie
Według przepisu wpisanego na Listę produktów tradycyjnych, podawanego przez Krystynę Gierszewską, na ciasto oprócz mąki należy użyć takich składników jak: smalec, miód, jajka, cukier, amoniak, sodę oczyszczoną, mleko, a wśród tradycyjnych przypraw piernikowych znaleźć musi się pieprz, od którego wywodzi się nazwa[4]. Inna wersja przepisu, zawarta w książce pt. W kuchni i przy stole: ksiónżka o jeściu na Kociywiu mówi, że w skład ciasta wchodzą: jajka, cukier, mleko, olej, marmolada, cukier waniliowy, kakao, przyprawy do piernika i proszek do pieczenia oraz „w miarę możliwości rodzynki, migdały i drobno posiekane orzechy”[3].
Ciasto przygotowuje się na 2 tygodnie przed Świętami Bożego Narodzenia, zaś pieczenie następuje nie wcześniej niż po 4 dniach od momentu przygotowania[2].
Po upieczeniu i ostudzeniu fefernuski obtacza się lukrem otrzymanym przez dodanie do cukru wody i ubitego białka[3].
Etymologia
Nazwa „fefernuski” pochodzi z niemieckiego pfeffernusskuchen (pfeffer – pieprz, czyli pierny, nuss – orzech, czyli twardy)[5]. Nazwa oznacza więc twarde, pierne ciasteczka[6].
Znaczenie w kulturze
30 czerwca 2006 fefernuski kociewskie zostały wpisane na Listę produktów tradycyjnychwojewództwa pomorskiego w kategorii Wyroby piekarnicze i cukiernicze. Zgłosiła je – wraz z grochowinkami kociewskimi – regionalistka i Prezes Kociewskiego Forum Kobiet Krystyna Gierszewska. O możliwości takiej dowiedziała się w 2005 r. podczas V edycji konkursu „Nasze Kulinarne Dziedzictwo” w Szymbarku[7]. W kolejnej edycji tegoż konkursu fefernuski otrzymały wyróżnienie[5]. Przepis wpisany na listę pochodzi od p. Walburgii Juraszewskiej, gospodyni na parafii w Lignowach Szlacheckich, która w latach 60. XX w. przekazała przepis rodzinie Krystyny Gierszewskiej[6].
W badaniu przeprowadzonym w 2013 r., którego wyniki opublikowano w 2015 r., dotyczącym rozpoznawalności kuchni kociewskiej, wśród 100 respondentek – mieszkanek Kociewia fefernuski kociewskie znane były 52% badanych (było to miejsce drugie, po grochowinkach, które znało 80% badanych)[8].
Obecnie fefernuski kociewskie obecne są na różnych imprezach związanych z promocją kultury kociewskiej lub regionu Pomorza, takich jak Pomorskie Święto Produktu Tradycyjnego w Gdańsku-Oliwie[9] czy Narodowa Wystawa Rolnicza[10] i inne[5]. Prowadzone są także warsztaty kulinarne, jak w ramach XIII Festiwalu Twórczości Kociewskiej[11] oraz IV Kongresu Kociewskiego[12].
↑ abcHubertH.PobłockiHubertH., Psiernik, pulwerkuch i inksze kuszki, [w:] RomanR.Landowski (red.), W kuchni i przy stole: ksiónżka o jeściu na Kociywiu, Wyd. 2 popr, Tczew: Starogard Gdański: Kociewski Kantor Edytorski ; „Promocja”, 2002, s. 124, ISBN 978-83-85026-67-9 [dostęp 2023-12-02](pol.).
↑AnnaA.PlattaAnnaA., WaldemarW.ŻyngielWaldemarW., Ocena znajomości regionalnej kuchni kociewskiej przez wybraną grupę kobiet, „Handel Wewnętrzny”, 1, 2005, s. 213–220, ISSN0438-5403 [dostęp 2023-12-02](pol.).
↑MagdalenaM.WoźniczkoMagdalenaM., DominikD.OrłowskiDominikD., Etnografia i jej znaczenie w kształtowaniu współczesnej turystyki kulinarnej w Polsce, [w:] DominikD.Orłowski, ElżbietaE.Puchnarewicz (red.), Turystyka kulturowa a regiony turystyczne w Polsce, Warszawa: Kraków: Wyższa Szkoła Turystyki i Języków Obcych ; Wydawnictwo Libron - Filip Lohner, 2010, s. 175, ISBN 978-83-62196-07-4 [dostęp 2023-12-02].
