Ewa chce spać – polska czarno-biała komedia filmowa z 1957 roku w reżyserii Tadeusza Chmielewskiego. Jest to pełnometrażowy debiut reżyserski Chmielewskiego, jak również pierwszy występ siedemnastoletniej Barbary Kwiatkowskiej, odtwórczyni tytułowej roli dziewczyny poszukującej noclegu w osobliwym miasteczku.
Młoda dziewczyna Ewa poszukuje noclegu, gdyż nie wpuszczono jej do szkoły dzień przed rozpoczęciem zajęć. Przechadzając się uliczkami przedziwnego miasteczka, poznaje między innymi sympatycznego policjanta Piotra oraz jego kolegów z komisariatu. Samo miasteczko jest groteskową karykaturą rzeczywistości: złodzieje pobierają nauki zawodu na przestępczym uniwersytecie, policjanci ćwiczą grę na flecie dla wywabiania przestępców z melin, prostytutki wyczekują zaś na klientów, robiąc na drutach[1].
Ewa chce spać została zrealizowana w Zespole Filmowym „Syrena” pod kierownictwem Jerzego Zarzyckiego. Pierwotnie reżyser filmu, debiutujący Tadeusz Chmielewski, podlegał pod Zespół Filmowy „Start” pod kierownictwem Wandy Jakubowskiej. Gdy jednak „Start” został odgórnie zlikwidowany, Jakubowska poprosiła Zarzyckiego o przeniesienie projektu do „Syreny”. Chmielewski nadal jednak uzgadniał scenariusz Ewy z Jakubowską[3]. Do współpracy nad scenariuszem (gdy został już w połowie ukończony) niebawem reżyser przekonał Andrzeja Czekalskiego, a także Jeremiego Przyborę, który napisał dialogi[2]. Inspiracją dla Chmielewskiego była notka prasowa, w której pewien chłopiec „o dzień za wcześnie przyjechał na studia i nie miał gdzie przenocować […]. Postać chłopca zmieniłem tylko na młodziutką dziewczynę”[3].
Film początkowo miał być paszkwilem na prawdziwych milicjantów, którzy we wspomnieniach Chmielewskiego jawili się jako „wyniośli i prymitywni”[3]. Pierwotna wersja scenariusza zawierała nawet prowokacyjną dedykację Panom milicjantom, żeby częściej się uśmiechali. Chmielewski twierdził, że początkowo jego zamysłem była przemiana filmowych policjantów pod koniec filmu – gdy w mieście kończy się noc – w prawdziwych milicjantów. Reżyser stwierdził wszelako, że „to zbyt duże ryzyko. Postanowiłem udawać wariata i nakręcić bajkę”[3].
Na kolaudacji, mimo sprzeciwu Ludwika Starskiego oraz Aleksandra Forda (który przyznał się, że nawet nie przeczytał scenariusza do końca), film skierowano do produkcji. Chmielewski miał jednak problemy z Zarzyckim, który wbrew zwyczajowi nie pozwalał reżyserowi przejrzeć nakręconego materiału, a nawet próbował storpedować projekt i wymusić na Chmielewskim „przerwanie zdjęć z powodu choroby”[3]. Chmielewskiemu udało się jednak uzależnić swą „chorobę” od decyzji opiekuna artystycznego Antoniego Bohdziewicza, z którym miał dobre relacje. Zarzycki wycofał się ostatecznie ze swych zarzutów wobec filmu. Na Fordzie z kolei Chmielewski zemścił się symbolicznie: w ostatniej scenie filmu ucharakteryzował Henryka Klubę na Forda i poprosił go, „żeby zagrał wszechwładnego reżysera, który rozparty w fotelu wydaje swojej ekipie rozkazy”[3].
Film zdobył Złotą Muszlę na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w San Sebastián[2], a z upływem czasu dosłużył się miana filmu kultowego[5]. Agnieszka Czarkowska-Krupa z portalu Oldcamera.pl pisała w retrospektywnej recenzji: „Po socrealistycznej nudzie, która oferowała odbiorcy jedynie ideologicznie słuszne obrazy przodowników pracy i amerykańskich szpiegów, publiczność otrzymuje naprawdę solidną porcję dobrego humoru. W dodatku jest to humor inteligentny, z wyraźnym podtekstem krytycznym wobec PRL-u”[5]. Tadeusz Lubelski pisał, że film Chmielewskiego stanowił ostrożny rozrachunek z konwencją filmowego socrealizmu, demaskując jego wpływ na życie zbiorowości: „Socrealistyczne wyobrażenie idealnego miasta, spełniającego wszystkie potrzeby klasy robotniczej, zostaje tu wyszydzone dobrotliwie ale stanowczo […] Infantylizacja życia zbiorowego to jedna z cech totalitarnej utopii; komedia Ewa chce spać jako pierwsza uchwyciła to w naszej kulturze popularnej”[6]. Bartosz Staszczyszyn z Culture.pl twierdził, że pomimo upływu lat Ewa „wciąż uwodzi bezpretensjonalnością, humorem i elegancją”[7].
Przypisy
↑Ewa chce spać [online], Akademia Polskiego Filmu [dostęp 2021-06-23].
.JPG)