Ten artykuł dotyczy Eriszuma II. Zobacz też: innych władców Asyrii o tym imieniu.

Eriszum II, Eriszu II – władca miasta-państwa Aszur, syn i następca Naram-Sina; w Asyryjskiej liście królów wymieniony jako 38. władca Asyrii^[1]. Dokładna długość jego panowania nie jest znana, ale wiadomo, iż wynosić ona musiała od 7 do 27 lat^[2]. Eriszum II rządził do 1809 r. p.n.e.^[2][3], kiedy to - jak podaje Asyryjska lista królów - odsunięty został od władzy przez Szamszi-Adada I^[1].

Akadyjskie imię tego władcy, brzmiące Ērišu(m)^[1][4], uważane jest za nominalizację formy czasownikowej ēriš, znaczącej „on zapragnął” (ang. „he has desired”), bądź też tłumaczone jest jako „upragniony” (ang. „desired”)^[5]. W transliteracji z pisma klinowego zapisywane ono było w formie ^me-ri-šu: [^me]-ri-šu w kopii B (Khorsabad List) Asyryjskiej listy królów^[1][4], ^me-ri-šu w kopii C (SDAS List) Asyryjskiej listy królów (przy opisie podboju Szamszi-Adada I)^[1][4] i [^me-r]i-šu we fragmencie wersji alternatywnej tej listy (tekst KAV 14)^[4][6].

Eriszum II jest dziewiątym i ostatnim znanym władcą Aszur należącym do tzw. „dynastii Puzur-Aszura I”. Jego przynależność do tej dynastii potwierdza Asyryjska lista królów, gdzie przedstawiany jest on jako „Eriszum, syn Naram-Sina”^[1]. Kres rządom Eriszuma II i jego dynastii położył Szamszi-Adad I, który – zgodnie z przekazem Asyryjskiej listy królów – odsunął Eriszuma II od władzy i samemu zasiadł na tronie miasta-państwa Aszur^[1].

Długość panowania Eriszuma II podana była pierwotnie w Asyryjskiej liście królów, ale zachowane jej kopie A i B są niestety uszkodzone w tym właśnie miejscu^[1]. Ustalenie przybliżonej długości panowania tego władcy stało się możliwe dzięki odnalezieniu w Kültepe (starożytne Kanesz) listy asyryjskich eponimów (tzw. lista eponimów z Kültepe, ang. Kültepe Eponym List, w skrócie KEL), co pozwoliło w dużej mierze zrekonstruować chronologię okresu staroasyryjskiego^[2]. W oparciu o informacje pochodzące z listy eponimów z Kültepe (KEL) oraz kroniki eponimów z Mari (ang. Mari Eponym List, w skrócie MEL), w korelacji z informacjami pochodzącymi z Asyryjskiej listy królów Veenhof wyliczył, iż Naram-Sin i jego syn Eriszum II panować musieli łącznie przez 64 lata, od 1872 do 1809 r. p.n.e.^[3] Jego zdaniem Naram-Sin panował najprawdopodobniej przez 44 (1872-1829 p.n.e.) lub 54 lata (1872-1819 p.n.e.), podczas gdy jego następca Eriszum II odpowiednio przez 20 (1828-1809 p.n.e.) lub 10 lat (1818-1809 p.n.e.)^[3]. Z kolei Barjamovic, Hertel i Larsen, w swej poprawionej liście eponimów (ang. Revised Eponym List, w skrócie REL), zaproponowali 61-letni okres panowania Naram-Sina i Eriszuma II, trwający od 1869 do 1809 r. p.n.e.^[2] W okresie tym urząd swój sprawować miało 61 urzędników limmu (eponimów): pierwszych 34 przyporządkowanych zostało Naram-Sinowi, natomiast ostatnich 7 Eriszumowi II^[2]. Co do pozostałych 20 istnieją wątpliwości: mogli oni sprawować swój urząd bądź za panowania Naram-Sina, bądź za panowania Eriszuma II^[2]. Tym samym długość panowania Naram-Sina wynosić musiała od 34 do 54 lat (34 + od 0 do 20 lat), natomiast Eriszuma II odpowiednio od 7 do 27 lat (7 + od 0 do 20 lat)^[2].

Eriszum II pozostaje bardzo słabo poznanym władcą, gdyż jak dotychczas nie odnaleziono żadnych jego inskrypcji^[12]. Większość informacji o nim pochodzi z Asyryjskiej listy królów, która przedstawia go jako 38 władcę asyryjskiego, syna i następcę Naram-Sina^[1]. Wspomniany jest on również w ustępie opisującym dojście Szamszi-Adada I do władzy w Aszur:

„[Szam]szi-Adad, syn Ila-kabkabi, udał się [do Babilo]nii (Karduniasz) [za] rządów Naram-Sina. Za eponimatu Ibni-Adada [Szamszi]-Adad [wyruszył] z Babilonii (Karduniasz). Zajął miasto Ekallatum. Przez 3 lata pozostawał w Ekallatum. Za eponimatu Atamar-Isztara Szamszi-Adad wyruszył z Ekallatum (do Aszur). Usunął z tronu Eriszuma, syna Naram-Sina. (Sam) zasiadł na tronie i panował przez 33 lata”^[1].

Imię Eriszuma II wymienia też tekst KAV 14, będący fragmentem wersji alternatywnej Asyryjskiej listy królów^[6]. W nim imię tego władcy zapisane jest po imieniu Naram-Sina i przed imieniem Szamszi-Adada I^[6].

• E. Frahm, Ērišu, w: Radner K. (red.), The Prosopography of the Neo-Assyrian Empire, t. 1/II (B-G), 1999, s. 404-405.
• A.K. Grayson, Assyrian Rulers of the Third and Second Millennia BC (to 1115 BC), tom I z serii The Royal Inscriptions of Mesopotamia. Assyrian Periods (RIMA 1), University of Toronto Press 2002.
• A.K. Grayson, Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s. 86-135.
• K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian Period, Academic Press Fribourg 2008.