Enhalus acoroides (L.f.) Royle – gatunektraw morskich z monotypowegorodzajuEnhalus z rodziny żabiściekowatych, występujących w strefie równikowej i zwrotnikowej od Afryki do Azji i Oceanii. Jest to jedyny gatunek traw morskich, którego kwiaty nie są zapylane za pomocą wody. Znajduje wiele zastosowań, przede wszystkim z uwagi na jadalne i włókniste owoce oraz właściwości lecznicze.
Rośliny tworzą od 2 do 6 równowąskich lub wstęgowatych liści o długości od 30 do 150 cm i szerokości 1–2 cm, całobrzegich, o tępym wierzchołku, tworzących u nasady pochwę liściową. Użyłkowanie równoległe, składające się z 13–19 żyłek[5]. Funkcje mechaniczne pełnią zwłaszcza dwie żyłki brzegowe, które zachowują się zwykle także po zgniciu liścia w postaci dwóch, czarno połyskujących nitek[6].
Rośliny dwupienne. Kwiaty jednopłciowe. Liczne, drobne kwiaty męskie osadzone są na krótkich szypułkach i zebrane w kwiatostan. Kwiatostan ten wsparty jest dwiema siedzącymi, pochwiastymi podsadkami. Wyrasta na pędzie kwiatostanowym, osiąga długość 40–50 cm i w okresie kwitnienia unosi się na powierzchni wody. Okwiat kwiatów męskich jest podwójny, zbudowany z białych, podługowatych działek kielicha o długości około 2 mm i białych płatków korony, większych od działek. Trzy pręciki o długości około 1,5–2 mm, białe, z niemal siedzącymi główkami i otwierającymi się poprzecznie pylnikami. Ziarna pyłku bardzo duże. Kwiaty żeńskie pojedyncze, wyrastają na pędzie o długości 50 cm, otoczone są 2 zachodzącymi na siebie przysadkami o wymiarach 4–6×1–2 cm. Działki kielicha wąsko eliptyczne, czerwonawe. Płatki korony białe, równowąskie, rzemykowate, silnie pofałdowane, brodawkowate, o wymiarach 40–50×3–4 mm. Zalążnia jajowata, z długimi włoskami, zbudowana z 6 zrośniętych owocolistków, przechodząca w 6 dwuklapowych szyjek słupka.
Jajowate torebki, o średnicy 5–7 cm, otwierają się nieregularnie. Nasiona nieliczne, o średnicy 1–1,5 cm[5].
Biologia i ekologia
Rozwój
Wieloletniewodnegeofity ryzomowe (hydrogeofity)[3]. W wodach o wysokim zasoleniu tworzy dłuższe liście[4]. Kwitnie przez cały rok, jednak najobficiej w lipcu i sierpniu[7]. Jest to jedyny gatunek traw morskich, który kwitnie ponad powierzchnią wody[4]. Rytmika rozwoju i zapylania kwiatów związana jest z rytmem pływów morskich. Kwiaty męskie w okresie dojrzałości odłączają się od kwiatostanów w okresie przypływu[6] i wypuszczają pyłek, zapylający kwiaty żeńskie w czasie odpływu[8]. Po pęknięciu owocu nasiona pływają po powierzchni wody, po czym toną. Szacuje się, że są w stanie rozprzestrzenić się na odległość do 42 km. Po zatonięciu nasiona szybko kiełkują, ukorzeniając siewkę w dnie morskim[9].
Siedlisko
Na obszarze występowania Enhalus acoroides jest szeroko rozpowszechniony w płytkich (do 5 m) wodach morskich strefy przybrzeżnej, przede wszystkich w zatokach. W Tajlandii występuje w słonawych kanałach wodnych i litoralu na błotnistych, błotnisto-piaszczystych i piaszczystych podłożach koralowych. W Zatoce Tajlandzkiej rośnie na grubym podłożu złożonym ze średnio- i gruboziarnistego piasku i gruzu koralowego. W Indonezji na mułach i grubych piaskach. Na Filipinach kolonizuje mętne, spokojne wody zatok i ujść rzek. Na Półwyspie Malajskim jest częsty na błotnistych płyciznach i obszarach odkrywanych przez odpływy[4].
Należy do monotypowego rodzaju Enhalus, zaliczanego do podrodziny Hydrilloideae Luersson, wchodzącej w skład rodziny żabiściekowatych (Hydrocharitaceae)[2].
Eksploatacja stref przybrzeżnych, przede wszystkim pogłębianie dna morskiego, uszkodzenia przez statki, trawling, budowę portów i farm rybnych, a także zanieszczyszczenia i eutrofizację wody. Z uwagi na siedliska gatunek jest też zagrożony podnoszeniem poziomu oceanów, związanym z globalnym ociepleniem, oraz występowaniem cyklonów i tsunami.
Nasiona tej trawy morskiej są jadalne. Są spożywane na przykład przez ludność indyjskiej wyspy Pamban[13]. Przed spożyciem nasiona są gotowane lub pieczone w popiele[6].
W Afryce korzenie Enhalus acoroides stosowane są przez rybaków jako remedium na jad płaszczek, skorpionów, ryb z rodziny syganowatych. Ponadto roślina ta jest wykorzystywana przy leczeniu bóli mięśniowych, ran i problemów z żołądkiem. Przygotowywany jest też z niej lek przeciwgorączkowy w postaci kadzidła o nazwie mafusho[14].
Owoce[15] i pasma łyka z liści tej rośliny dostarczają włókien służących do produkcji tkanin[6].
Przypisy
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑Shu-Hua Qi (et al.). Antifeedant, antibacterial, and antilarval compounds from the South China Sea seagrass Enhalus acoroides. „Botanica Marina”. 51, 2008. Walter de Gruyter. Berlin • New York. DOI: 10.1515/BOT.2008.0XX. (ang.).
