Dywan Pazyryk

„Dywan Pazyryk” w zbiorach Ermitażu

Dywan Pazyryk – najstarszy znany zachowany dywan na świecie, prawdopodobnie wytworzony na terenach pozostających pod wpływem starożytnej Persji w III wieku p.n.e. Znajduje się w Państwowym Muzeum Ermitażu w Sankt Petersburgu w Rosji[1].

Historia

Dywan został znaleziony pod koniec lat 40. XX w. podczas prac archeologicznych, prowadzonych przez rosyjskich naukowców pod kierunkiem Siergieja Rudenki (1885–1969)[2] w jednym z kurhanów scytyjskich w dolinie Pazyryk w Ałtaju – stąd jego nazwa „dywan Pazyryk”[1].

Czynnikiem konserwującym, pozwalającym zachować dywan w dobrym stanie było wytworzenie się wiecznej zmarzliny pod nasypami kurhanów[3]. Zmarzlina uchroniła również częściowo kurhany przed doszczętnym rabunkiem – groby zostały obrabowane jeszcze w starożytności[3]. W celu wydobycia przedmiotów zgromadzonych w kurhanach, archeolodzy polewali komory wiadrami gorącej wody, by roztopić lód[3]. W grobowcach odkryto także zmumifikowane zwłoki ludzkie ze skórą pokrytą tatuażami, szkielety koni z bogatymi uprzężami, zawierającymi wędzidła, uździenice, czapraki, napierśniki i najstarsze znane siodła, odzież z kolorowymi aplikacjami, wojłokowe i wełniane kobierce, tkaniny, instrumenty muzyczne (harfa, tamburyny), zwierciadła, naczynia, a także sprzęty domowe[2].

Opis

„Dywan Pazyryk” – detal

Wełniany dywan ma wymiary 183 × 198 cm[1], jego gęstość tkania wynosi ok. 3600 węzłów typu giordi na decymetr kwadratowy[4], a grubość włosia – 2 mm[5].

Analiza wzoru wskazuje na pochodzenie dywanu z terenów znajdujących się pod wpływem starożytnej Persji[2][5], przy czym datowanie radiowęglowe wskazuje datę powstania dywanu na wiek III p.n.e.[1][a].

Wzór

Replika „dywanu Pazyryk” w Muzeum Dywanu Iranu

W części środkowej znajduje się gwiaździsty motyw powtórzony w czterech kolumnach po sześć elementów[1]. Gwiaździsty wzór tworzą dwa różnokolorowe krzyże, nałożone na siebie pod kątem 45 stopni[1]. Prostokątną cześć środkową otacza pięć obramowań oddzielonych od siebie sześcioma węższymi obramowaniami z kolorowymi blokami w sekwencji czarny-biały-czerwony-biały[1].

Patrząc od środka, pierwsze obramowanie zawiera powtarzający się 42 razy motyw medalionu z przedstawieniem stworzenia przypominającego gryfa, ukazanego podobnie jak gryf asyryjski[1]. Medalion otaczają serie białych i czarnych kropek – wzór ten, znany z okresu Achemenidów, był później charakterystyczny dla okresu Sasanidów (224–651)[1]. Drugie obramowanie przedstawia 24 zwierzęta przypominające jelenie – najprawdopodobniej łosie lub renifery[1]. Niektórzy badacze wskazywali na podobieństwo tych przedstawień do obrazów z pałaców Achemenidów[1]. Trzecie obramowanie zawiera 69 gwiaździstych symboli, podobnych do tych w części środkowej, a czwarte – 28 przedstawień figur ludzkich na koniach lub idących obok koni[1]. Wszystkie konie są podobnej budowy, przedstawione z zaplecionymi ogonami, w uzdach i z derkami o indywidualnych wzorach[1]. Ostatnie, piąte obramowanie powtarza 94 razy motyw medalionu z przedstawieniem stworzenia przypominającego gryfa[1].

Uwagi

  1. ↑ Inne źródła podają IV wiek p.n.e., np. Potts, ale Hanna Bonani et al. (2000) podaje 383–332 p.n.e. z prawdopodobieństwem 25% i 328–200 p.n.e. z prawdopodobieństwem 75%.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Michael Hann: Symbol, Pattern and Symmetry: The Cultural Significance of Structure. A&C Black, 2013, s. 99–102. ISBN 978-1-4725-3900-7. [dostęp 2014-10-29]. (ang.).
  2. ↑ a b c Sergeĭ Ivanovich Rudenko: Frozen Tombs of Siberia: The Pazyryk Burials of Iron Age Horsemen. University of California Press, 1970, s. 302. ISBN 978-0-520-01395-7. [dostęp 2014-11-02]. (ang.).
  3. ↑ a b c E. J. W. Barber: Prehistoric Textiles: The Development of Cloth in the Neolithic and Bronze Ages with Special Reference to the Aegean. Princeton University Press, 1991, s. 199–200. ISBN 978-0-691-00224-8. [dostęp 2014-11-02]. (ang.).
  4. ↑ D. T. Potts: A Companion to the Archaeology of the Ancient Near East. John Wiley & Sons, 2012, s. 339. ISBN 978-1-4443-6076-9. [dostęp 2014-10-29]. (ang.).
  5. ↑ a b E. J. W. Barber: Prehistoric Textiles: The Development of Cloth in the Neolithic and Bronze Ages with Special Reference to the Aegean. Princeton University Press, 1991, s. 202. ISBN 978-0-691-00224-8. [dostęp 2014-11-02]. (ang.).

Linki zewnętrzne