Dolina Tomanowa

Dolina Tomanowa
Dolina Tomanowa z opisanymi obiektami
Wyżnia Polana Tomanowa
Dolina Tomanowa – widok z Tomanowej Przełęczy

Dolina Tomanowadolina znajdująca się w polskiej części Tatr Zachodnich i stanowiąca górne, wschodnie odgałęzienie Doliny Kościeliskiej. Jest jednym z głównych odgałęzień tej doliny[1].

Topografia

Od wschodniej i południowej strony otaczają ją szczyty grani głównej Tatr Zachodnich od Ciemniaka przez Tomanowe Stoły, Tomanową Przełęcz, Tomanowy Wierch Polski po Smreczyński Wierch. Od północnej strony obramowanie doliny tworzy Tomanowy Grzbiet, Smreczyński Żar i Gubalec, od wschodniej Skrajny Smreczyński Grzbiet oddzielający ją od Doliny Pyszniańskiej – drugiego dużego odgałęzienia Doliny Kościeliskiej[2].

Dolina Tomanowa opada spod Tomanowej Przełęczy poprzez Kamienisty Żleb w północno-zachodnim kierunku, przy Polanie Smytniej uchodząc do Doliny Kościeliskiej. Dnem Doliny Tomanowej spływa Tomanowy Potok, będący dopływem Kościeliskiego Potoku. Dolina ma budowę asymetryczną. Po południowej stronie ma kilka bocznych odgałęzień, w kierunku od wschodu na zachód są to: Dolina Sucha Tomanowa, Zadnia Sucha Dolina Smreczyńska, Skrajna Sucha Dolina Smreczyńska. Po północnej stronie brak większych odgałęzień, prócz kilku żlebów, z których najwybitniejszy to Czerwony Żleb[2].

Geologia

Dolinę Tomanową budują dwa rodzaje skał: południowe jej zbocza w grani głównej zbudowane są ze skał krystalicznych, północne ze skał osadowych (wapieni i dolomitów). Dolina Tomanowa leży w ciągu trzech głębokich przełęczy znajdujących się na styku dwóch formacji geologicznych. Obszar ten ciągnie się od Tomanowej Przełęczy przez Iwaniacką Przełęcz po Bobrowiecką Przełęcz. Wszystkie te trzy wybitne przełęcze znajdują się w linii prostej, co doskonale widoczne jest ze szlaku turystycznego prowadzącego grzbietem od Przełęczy pod Osobitą na Grzesia. W plejstocenie Dolina Tomanowa była zlodowacona[3].

Przyroda

Dolina leży na głównym szlaku wędrówek dzikich zwierząt. Wiosną często na topniejącym śniegu spotyka się tropy niedźwiedzia, odbywają się tutaj rykowiska jeleni[3]. Z rzadkich w Polsce roślin stwierdzono występowanie złoci małej, a w Czerwonym Żlebie także ostrołódki polnej występującej tylko w Tatrach i to w nielicznych tylko miejscach[4]. Na wapiennych skałach bogata flora roślin wapieniolubnych. W 2004 r. znaleziono w Czerwonym Żlebie trzy tropy dinozaurów pochodzące z górnego triasu (znajdują się w Muzeum Przyrodniczym Tatrzańskiego Parku Narodowego)[5].

Historia

Niegdyś większa część doliny była wykarczowana i wypasana. Już w 1615 r. górale od króla Zygmunta III Wazy otrzymali zezwolenie na wykarczowanie i wypasanie tej doliny[3]. Były tu 3 hale: Hala Tomanowa, leżąca po wschodniej stronie Tomanowego Potoku, Hala Smreczyny, leżąca po jego zachodniej stronie oraz część Hali Smytniej. Wypasu owiec i bydła zaprzestano w 1957 r., po utworzeniu tutaj ścisłego rezerwatu przyrody[6]. Po halach pozostały obecnie nieduże i stopniowo zarastające lasem polany: Niżnia Polana Tomanowa, Wyżnia Polana Tomanowa i Wyżnia Smreczyńska Polana[2].

Dolina Tomanowa, z racji swojego położenia, stosunkowo łagodnych podejść oraz faktu, że ponad nią znajduje się jedna z najniższych w głównym grzbiecie Tatr Tomanowa Przełęcz, była od dawna głównym szlakiem wiodącym na drugą stronę Tatr. Wędrowali nią kupcy, zbójnicy, górnicy, pasterze, przemytnicy. W 1899 r. nawet projektowano wybudowanie tędy szosy łączącej Podhale z Liptowem. W Dolinie Tomanowej wydobywano kiedyś rudy metali, wspominają o tym już dokumenty z 1736 r. Później od górali halę wykupił hrabia Władysław Zamoyski. W 1927 r. wybudowano tutaj wzorcową bacówkę i urządzono pokazowy ośrodek szkolenia baców. W czasie II wojny światowej w budynku tej bacówki ukrywali się radzieccy partyzanci[3].

Szlaki turystyczne

szlak turystyczny zielony ze schroniska na Hali Ornak w Dolinie Kościeliskiej, skręcający na północ na Rozdrożu w Tomanowej i wiodący przez Czerwony Żleb, Tomanowy Grzbiet i Wysoki Grzbiet na Chudą Przełączkę i dalej na Ciemniak[2]:
  • Czas przejścia ze schroniska do rozdroża: 1:30 h, ↓ 1:10 h
  • Czas przejścia od rozdroża na Chudą Przełączkę: 1:30 h, ↓ 1 h[7]

Czerwony szlak Kamienistym Żlebem na Tomanową Przełęcz, zaczynający się w górnej części Wyżniej Polany Tomanowej na Rozdrożu w Tomanowej (skrzyżowanie ze szlakiem zielonym), został zamknięty przez TPN 22 maja 2009 r.[8] Już rok wcześniej (w czerwcu 2008) podobny los spotkał słowacki czerwony szlak z Tomanowej Przełęczy do Doliny Cichej[9].

Przypisy

  1. Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
  2. a b c d Tatry Polskie. Mapa turystyczna 1:20 000, Piwniczna: Agencja Wydawnictwo „WiT” S.c., 2009, ISBN 83-89580-00-4.
  3. a b c d Józef Nyka, Tatry Polskie. Przewodnik, wyd. 13, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 2003, ISBN 83-915859-1-3.
  4. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
  5. Grzegorz Niedźwiedzki, ''A Late Triassic dinosaur–dominated ichnofauna from the Tomanová Formation of the Tatra Mountains, Central Europe'' [online] [dostęp 2015-02-25].
  6. Władysław Szafer, Tatrzański Park Narodowy, Zakład Ochrony Przyrody PAN, 1962.
  7. Tatry. Zakopane i okolice. Mapa w skali 1:27 000. Warszawa: ExpressMap Polska, 2005. ISBN 83-88112-35-X.
  8. Komunikat Tatrzańskiego Parku Narodowego [online] [dostęp 2009-06-23].
  9. Komunikat Tatrzańskiego Parku Narodowego [online] [dostęp 2008-08-20].


Read other articles:

HMAS Success di Pearl Harbor pada Juni 2018 HMAS Success (OR 304) adalah sebuah kapal perang yang dulunya dipakai dalam Angkatan Laut Kerajaan Australia. Dibangun oleh Cockatoo Docks & Engineering Company di Sydney, Australia, pada 1980an, kapal tersebut adalah satu-satunya kapal dari kelasnya yang dibangun di luar Prancis, dan satu-satunya kapal yang awalnya tidak dipakai dalam Marine Nationale (Angkatan Laut Prancis). Referensi Gillett, Ross (2012). Australia's Navy: Today and Tomorrow....

 

Republik RiograndenseRepública Rio-Grandense1836–1845 Bendera Lambang Semboyan: Liberdade, Igualdade, Humanidade.StatusTidak diakuiIbu kotaPiratiniBahasa yang umum digunakanPortugisPemerintahanRepublikPresiden Sejarah • Pertempuran Seival 11 September 1836• Perjanjian Ponche Verde 5 Maret 1845 Kode ISO 3166BR Digantikan oleh ksrKekaisaran Brasil Sunting kotak info • Lihat • BicaraBantuan penggunaan templat ini Republik Riograndense, sering di...

 

Keuskupan Agung HuêArchidiœcesis HueensisTổng Giáo Phận HuếKatolik Katedral HuếLambang Keuskupan Agung HuếLokasiNegara VietnamWilayahHuế, Phú, Quảng Phong, Hải Vân, Quảng TrịProvinsi gerejawiHuêStatistikLuas12.227 km2 (4.721 sq mi)Populasi- Total- Katolik(per 2006)2.150.70066,700 (3.1%)InformasiDenominasiKatolik RomaGereja sui iurisGereja LatinRitusRitus RomaPendirian27 Agustus 1850 (173 tahun, 196 hari)KatedralKatedr...

Cindy MarinaFoto resmi Marina di situs resmi Miss Universe.LahirCindy Nikolli Marina18 Juli 1998 (umur 25)Chicago, Illinois, U.S.AlmamaterDuke UniversityUniversity of Southern CaliforniaKota asal Shkoder Temecula, MiamiTinggi5 ft 11 in (1,80 m)Pemenang kontes kecantikanGelarMiss Universe Albania 2019Warna rambutPirangWarna mataHijauKompetisiutamaMiss Universe Albania 2019(Pemenang)Miss Universe 2019(Top 20) Cindy Nikolli Marina (lahir pada 18 Juli 1998) adalah seoran...

 

Alberto Fujimori藤森 謙也アルベルト・ケンヤ・フジモリ・イノモトFujimori pada Oktober 1998 Presiden Peru ke-90Masa jabatan28 Juli 1990 – 22 November 2000Wakil PresidenMáximo San Román (1990–92)Jaime Yoshiyama Tanaka (1993–95) Ricardo Márquez (1995–2000) Francisco Tudela (2000) PendahuluAlan GarcíaPenggantiValentín Paniagua Informasi pribadiLahir28 Juli 1938 (umur 85)Lima, PeruKebangsaanPeru dan JepangPartai politikCambio 90 (1990–1999)Peru 20...

 

本條目存在以下問題,請協助改善本條目或在討論頁針對議題發表看法。 此條目需要补充更多来源。 (2018年3月17日)请协助補充多方面可靠来源以改善这篇条目,无法查证的内容可能會因為异议提出而被移除。致使用者:请搜索一下条目的标题(来源搜索:羅生門 (電影) — 网页、新闻、书籍、学术、图像),以检查网络上是否存在该主题的更多可靠来源(判定指引)。 �...

Protein-coding gene in the species Homo sapiens ADGRE3IdentifiersAliasesADGRE3, EMR3, adhesion G protein-coupled receptor E3External IDsOMIM: 606101 HomoloGene: 50009 GeneCards: ADGRE3 Gene location (Human)Chr.Chromosome 19 (human)[1]Band19p13.12Start14,619,117 bp[1]End14,690,027 bp[1]RNA expression patternBgeeHumanMouse (ortholog)Top expressed inbloodmonocyteappendixbone marrowbone marrow cellsspleenright lunggallbladderupper lobe of left lungminor salivary glandn/aMo...

 

Melchiorre Gherardini, Piazza S. Babila, Milan, pada masa wabah tahun 1630: kereta berisi mayat penduduk yang mati karena wabah untuk dikuburkan. Wabah Italia tahun 1629–31 merupakan serangkaian serangan wabah bubonik yang terjadi antara tahun 1629 hingga 1631 di Italia utara. Epidemi ini sering kali disebut sebagai Great Plague of Milan atau Wabah Besar Milan, yang merenggut nyawa sekitar 280.000 jiwa, dengan tingkat kematian tertinggi di Lombardia dan Veneto. Berjangkitnya wabah Prajurit ...

 

Physical and logical interface defined in the original Ethernet standard This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Attachment Unit Interface – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (July 2011) (Learn how and when to remove this template message) AUI Connectors. The male connector (left) is on the...

Voce principale: Sport-Verein Werder von 1899. Sport-Verein Werder von 1899 IIStagione 2016-2017Sport calcio Squadra Werder Brema II Allenatore Alexander Nouri (1ª-7ª) Thomas Wolter (8ª-10ª) Florian Kohfeldt (11ª-38ª) All. in seconda Thomas Horsch 3. Liga17º posto Maggiori presenzeCampionato: Verlaat, Jacobsen (35)Totale: Verlaat, Jacobsen (35) Miglior marcatoreCampionato: Manneh, Kazior (4)Totale: Manneh, Kazior (4) StadioWeserstadion - Platz 11 Maggior numero di spettatori4...

 

Tour de Catalogne 1940GénéralitésCourse 20e Tour de CatalogneÉtapes 9 étapesDate 5 au 12 mai 1940Distance 1 344 kmPays traversé(s) EspagneLieu de départ BarceloneLieu d'arrivée BarceloneCoureurs au départ 74[1]Coureurs à l'arrivée 28RésultatsVainqueur Christophe Didier (LUX)Deuxième Mathias ClemensTroisième Mariano CañardoMeilleur grimpeur Fermín Trueba (ESP)Tour de Catalogne 1939Tour de Catalogne 1941modifier - modifier le code - modifier Wikidata Le Tour de Catalog...

 

Федеральное агентство по делам Содружества Независимых Государств, соотечественников, проживающих за рубежом, и по международному гуманитарному сотрудничествусокращённо: Россотрудничество Общая информация Страна  Россия Юрисдикция Россия Дата создания 6 сентября...

1962 protest in Goulburn, New South Wales, Australia The toilet block at St Brigid's Primary School, Goulburn The Goulburn School Strike was a protest action in July 1962 in Goulburn, New South Wales, Australia. The protesters were families of students attending St Brigid's Primary School - a school run by the local Catholic church. Children enrolled at the school were all withdrawn and enrolled at local state schools in the town, placing pressure on the resources available at those schools. ...

 

2001 studio album by Rosario FloresMuchas FloresStudio album by Rosario FloresReleasedOctober 2001GenreLatin popLength37:44LabelBMG InternationalProducerFernando Illán, Cachorro LópezRosario Flores chronology Jugar a la Locura(1999) Muchas Flores(2001) De Mil Colores(2003) Muchas Flores (Many Flowers)[1] is the sixth studio album released by Spanish performer Rosario Flores. It was released by BMG International in 2001. The album was produced by Fernando Illán and Cachorro ...

 

Niagara-on-the-Lakemunicipalità Niagara-on-the-Lake – Veduta LocalizzazioneStato Canada Provincia Ontario Divisione censuariaMunicipalità Regionale di Niagara AmministrazioneSindacoPatrick Darte Data di istituzione1792 TerritorioCoordinate43°15′19″N 79°04′18″W / 43.255278°N 79.071667°W43.255278; -79.071667 (Niagara-on-the-Lake)Coordinate: 43°15′19″N 79°04′18″W / 43.255278°N 79.071667°W43.255278; -79.071667 (Niagara-on-...

此条目序言章节没有充分总结全文内容要点。 (2019年3月21日)请考虑扩充序言,清晰概述条目所有重點。请在条目的讨论页讨论此问题。 哈萨克斯坦總統哈薩克總統旗現任Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев卡瑟姆若马尔特·托卡耶夫自2019年3月20日在任任期7年首任努尔苏丹·纳扎尔巴耶夫设立1990年4月24日(哈薩克蘇維埃社會主義共和國總統) 哈萨克斯坦 哈萨克斯坦政府...

 

豪栄道 豪太郎 場所入りする豪栄道基礎情報四股名 澤井 豪太郎→豪栄道 豪太郎本名 澤井 豪太郎愛称 ゴウタロウ、豪ちゃん、GAD[1][2]生年月日 (1986-04-06) 1986年4月6日(38歳)出身 大阪府寝屋川市身長 183cm体重 160kgBMI 47.26所属部屋 境川部屋得意技 右四つ・出し投げ・切り返し・外掛け・首投げ・右下手投げ成績現在の番付 引退最高位 東大関生涯戦歴 696勝493敗...

 

Temple Warning InscriptionPrasasti pada tempat penyimpanan saat iniBahan bakubatu kapurSistem penulisanbahasa YunaniDibuat~23 SM – 70 M[1]Ditemukan1871Lokasi sekarangMuseum Arkeologi IstanbulIdentifikasi2196 T Prasasti Peringatan Bait Suci (Temple Warning Inscription, Temple Balustrade Inscription atau Soreg Inscription[2]) adalah sebuah prasasti asalnya dipasang di sepanjang pagar tembok di luar Ruang Kudus dari Bait Suci Kedua di Yerusalem. Dua dari prasasti ini telah...

سيزران    علم شعار الإحداثيات 53°10′00″N 48°28′00″E / 53.166666666667°N 48.466666666667°E / 53.166666666667; 48.466666666667   تاريخ التأسيس 1683  تقسيم إداري  البلد روسيا[3][1][2]  خصائص جغرافية  المساحة 117 كيلومتر مربع  ارتفاع 50 متر  عدد السكان  عدد السكان 173260 (...

 

Persecution of the Hazaras ethnic group This article uses bare URLs, which are uninformative and vulnerable to link rot. Please consider converting them to full citations to ensure the article remains verifiable and maintains a consistent citation style. Several templates and tools are available to assist in formatting, such as reFill (documentation) and Citation bot (documentation). (August 2022) (Learn how and when to remove this message) Part of a series onDiscrimination Forms Institutiona...