Chalin – wieś sołecka w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie międzychodzkim, w gminie Sieraków.
Najmniejsze pod względem ludności sołectwo w gminie Sieraków. Siedziba Ośrodka Edukacji Przyrodniczej Sierakowskiego Parku Krajobrazowego.
Nazwa
Wieś pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od początku XV wieku. Wymieniona pierwszy raz w łacińskim dokumencie z 1400 jako „Thalino, Chalino, Chwalin’’, 1581 „Chalim”[4].
Historia
Miejscowość była początkowo wsią szlachecką należącą do rodu Kwileckich, a później także do Śremskich, Izdbieńskich. W 1508 leżała w powiecie poznańskim Korony Królestwa Polskiego, w parafii Sieraków[4].
Pierwszy zapis z 1400 odnotowuje Dobiesława z Kwilcza, Kwileckiego, który był w sporze sądowym ze Stanisławą alias Stronisławą żoną Wincentego z Krzestkowic (obecnie Krzeszkowice koło Pniew) o posag Urszuli matki Stronisławy zapisany jej na połowie części wsi Chalin. W 1527 Tomasz Śremski sprzedał z zastrzeżeniem prawa odkupu Janowi Izdbieńskiemu (z Izdebna koło Sierakowa) oraz jego spadkobiercom 6 grzywien czynszu rocznego z całych swoich częściach jakie posiadał we wsiach Śrem, Śrem Mały koło Sierakowa oraz wsi Chalin za sumę 100 grzywien. W 1560 odnotowana została droga biegnąca ze wsi Debrzno i Chalin do miasta Sierakowa. W 1581 przy opisie granic wsi Kurnatowice z Górą, Chalinem i Kwilczem wymieniono m.in. ostrowy od strony Chalina[4].
Wieś odnotowano w historycznych rejestrach poborowych. W 1577 pobór podatkowy zapłacił Maciej Śremski. W 1580 Maciej ten zapłacił pobór od jednego zagrodnika, jednego najemnego robotnika zwanego ratajem z dwoma pługami, a także od młyna korzecznego. W 1581 odnotowano pobór z 2 łanów[4].
W XVI w. własność Tomasza Śremskiego, w XIX w. – Kurnatowskich.
Wieś szlachecka Chalino położona była w 1580 roku w powiecie poznańskim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów[5].
W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793, miejscowość przeszła w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815–1848) miejscowość należała do wsi większych w ówczesnym pruskim powiecie Międzyrzecz w rejencji poznańskiej[6]. Folwark Chalin należał do okręgu kwileckiego tego powiatu i stanowił odrębny majątek, którego właścicielem był wówczas Kurnatowski[6]. Według spisu urzędowego z 1837 roku wieś liczyła 103 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 8 dymów (domostw)[6].
W początkach XX w. do 1939 roku wieś należała do Antkowskich. W latach 30. XX w. majętność oddano w dzierżawę. W 1939 roku dzierżawcą był Zurcher. Od ok. 1950 roku własność PGR-ów. W latach 60. część budynków folwarcznych i mieszkalnych, po zdewastowaniu, została rozebrana.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa poznańskiego.
Od 1992 roku w zasobach AWRSP, a w 1993 roku sprzedany.
Zabytki
Zespół dworsko-folwarczny
W skład wchodzą:
a. Dwór (o skromnych cechach klasycystycznych) zbudowany został ok. poł. XIX wieku dla ówczesnego właściciela wsi, jak również działacza niepodległościowego Apolinarego Kurnatowskiego. Rozbudowany został prawdopodobnie w początku XX wieku. Najnowsze badania potwierdzają, że dwór w swych zrębach sięga początków XVII, a może nawet XVI wieku.
- murowany w XVIII w.,
- przebudowany ok. poł. XIX,
- remontowany 1987 i 1996–1997,
b. park krajobrazowy, koniec XIX,
Właścicielem dworu, parku i terenu przyległego jest Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego.
folwark
c. murowana chlewnia pracowników folwarku, 4. ćwierć XIX wieku,
d. stodoła (obecnie owczarnia), murowana w 1866, przebudowana w 1965 roku,
e. stodoła murowana w 1907 roku.
Folwark jest własnością prywatną.
Turystyka
Ze względu na bardzo atrakcyjne położenie wsi na terenie Sierakowskiego Parku Krajobrazowego, przez miejscowość przebiega mnóstwo pieszych i rowerowych szlaków turystycznych[7].
Szlaki piesze
Szlaki rowerowe
Ścieżki dydaktyczne
Z Chalina wychodzą 3 ścieżki dydaktyczne[8]:
Ośrodek Edukacji Przyrodniczej
We wsi funkcjonuje Ośrodek Edukacji Przyrodniczej. W jego ramach w 2017 otwarto obserwatorium astronomiczne (w 2014 utworzono tu Ostoję Ciemnego Nieba). Obserwatorium służyć ma edukacji dzieci i młodzieży, otwartym imprezom astronomicznym i badaniom naukowym. Zawiera zdalnie sterowany teleskop do astrofotografii, zestaw innych teleskopów i ręcznie sterowany teleskop Newtona[9].
Demografia
Według danych Urzędu Gminy w Sierakowie, na dzień 1 października 2010 r. Chalin zamieszkiwały 23 osoby[10]. Powierzchnia wsi wynosi 6,38 km²[a], co daje średnią gęstość zaludnienia rzędu 3,6 os. na km² w 2010 r. Chalin jest najmniejszą pod względem liczby mieszkańców wsią gminy.
Ludność Chalina[10][11][12]
| Rok
|
1970
|
1978
|
1998
|
1999
|
2008
|
2010
|
| Ludność
|
65
|
43
|
27
|
24
|
24
|
23
|
Zobacz też
Uwagi
- ↑ Dane Urzędu Gminy w Sierakowie. Powierzchnia obejmuje wszystkie obręby wsi sołeckiej.
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 14931
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06] .
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 141 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
- ↑ a b c d Chmielewski 1982 ↓, s. 177.
- ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. I, Wielkopolska, Warszawa 1883, s. 34.
- ↑ a b c Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜ztwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère) Jana Nepomucena Bobrowica, 1846, s. 255.
- ↑ Turystyczna mapa powiatu międzychodzkiego.
- ↑ Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Chalinie. [dostęp 2010-05-20].
- ↑ ABO, Niebo nad Chalinem, w: Monitor Wielkopolski, nr 5(192)/2017, s. 6, ISSN 1642-0918.
- ↑ a b Urząd Gminy w Sierakowie: Sołectwo Chalin na stronie gminy Sieraków. 2010. [dostęp 2010-10-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (pol.).
- ↑ Zarząd Gminy Sieraków: projektant prowadzący – Daria Ziemkowska: Diagnoza stanu Gminy Sieraków – Rozwój ludności gminy Sieraków wg wsi w latach 1970÷1999. grudzień 1999. s. 43/132. [dostęp 2010-10-22]. Cytat: lata 1970, 1978, 1998–1999 (pol.).
- ↑ Urząd Gminy w Sierakowie: Plan Odnowy Miejscowości Chorzępowo 2010–2018; punkt 2.2. Ludność Chorzępowa. 2010. s. 6/25. [dostęp 2010-10-21]. Cytat: rok 2008: Najliczniejszą pod tym względem wioską w gminie Sieraków jest Lutom 525 osób, a najmniej mieszkańców ma Chalin 24 osoby. (pol.).
Bibliografia
