Burzyk balearski[3] (Puffinus yelkouan mauretanicus) – podgatunek burzyka śródziemnomorskiego, ptaka oceanicznego z rodziny burzykowatych (Procellariidae), gnieżdżący się na Balearach. Takson o niepewnej pozycji systematycznej przez część taksonomów wyodrębniany do rangi gatunku[4][5].
Taksonomia
Taksonomia budzi kontrowersje. Autorzy Kompletnej listy ptaków świata uznają go za podgatunek burzyka śródziemnomorskiego (jako Puffinus yelkouan mauretanicus)[3], jednak wielu autorów, m.in. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) czy IUCN, uznaje go za odrębny gatunek[2][4][5]. Dawniej niekiedy bywał uznawany za podgatunek burzyka północnego (jako Puffinus puffinus mauretanicus)[6].
Zasięg występowania
Burzyk balearski gnieździ się na głównych wyspach Balearów (Minorka, Majorka, Cabrera, Ibiza i Formentera) oraz okolicznych wysepkach. W sezonie lęgowym, oprócz wód otaczających archipelag Balearów, żeruje także wzdłuż śródziemnomorskiego szelfuPółwyspu Iberyjskiego, głównie u wybrzeży Katalonii oraz na obszarze pomiędzy deltą Ebro, wysepkami Columbretes i przylądkiem Nao; część ptaków wykorzystuje żerowiska na szelfie kontynentalnym u wybrzeży Algierii i Maroka, a także w Zatoce Lwiej (w pobliżu Francji). Poza sezonem lęgowym większość ptaków opuszcza Morze Śródziemne i latem oraz wczesną jesienią koncentruje się u wybrzeży Atlantyku w południowo-zachodniej Europie, głównie w Hiszpanii, Portugalii i Francji, a także w południowo-zachodniej Wielkiej Brytanii i północno-zachodnim Maroku. Jesienią (głównie w październiku) ptaki wracają nad zachodnią część Morza Śródziemnego i zimują mniej więcej na tych samych obszarach żerowania, co w sezonie lęgowym[2].
Do Polski zalatuje wyjątkowo[7] (stwierdzony raz, na Mierzei Wiślanej podczas silnego sztormu).
Morfologia
Burzyk balearski w locie
Wygląd
Obie płci ubarwione jednakowo. Wierzch ciała rdzawobrązowy, spód ciemnopłowy. Spód skrzydeł ciemniejszy niż u podobnego burzyka północnego. Sylwetka krótka w kształcie cygara, skrzydła wąskie o ostrych końcach. Dziób ciemny. Lata nisko nad powierzchnią wody, z rzadka uderzając skrzydłami. W locie sylwetka przypomina krzyż, a końce nóg wystają poza krawędź ogona.
Wymiary średnie
długość ciała ok. 33–38 cm rozpiętość skrzydeł 80–89 cm masa ciała ok. 350–460 g
Ekologia
Biotop
Gniazduje na wyspach, a poza okresem lęgowym przebywa na otwartym morzu.
Gniazdo
Na wysepkach i klifach w wykopanej przez siebie norze (do 1,5 m głębokości), odwiedzanej wyłącznie w nocy, aby uniknąć wykrycia przez duże mewy mogące pożreć młode. Gnieździ się kolonijnie.
Jaja
Jedno jajo w zniesieniu.
Wysiadywanie, pisklęta
Jajo wysiadywane jest przez okres 47–55 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta opuszczają gniazdo po 60–70 dniach.
IUCN uznaje burzyka balearskiego za gatunek krytycznie zagrożony (CR – Critically Endangered) nieprzerwanie od 2004 roku; wcześniej, w 2000 roku, kiedy to po raz pierwszy sklasyfikowano go jako odrębny gatunek, zaliczono go do kategorii „bliski zagrożenia” (NT – Near Threatened). Liczebność populacji szacowana jest na około 19 tysięcy dorosłych osobników (różne wcześniejsze szacunki z lat 2004–2012, mówiące o 2000–4500 par lęgowych, były zaniżone, co wiąże się z niedostępnością niektórych miejsc lęgowych). Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[2].
↑ abF. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Petrels, albatrosses. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-20]. (ang.).
↑ abJohn H. Boyd III: Procellariidae: Petrels, Shearwaters. [w:] Aves — Taxonomy in Flux: Version 3.06 [on-line]. John Boyd's Home Page. [dostęp 2020-05-26]. (ang.).
.jpg)