Brama Wysoka w Gryficach
Brama Wysoka w Gryficach (niem. Hohes Tor) – jeden z elementów fortyfikacji miasta, zbudowany w XV w. Położenie budowliObecnie obiekt usytuowany jest w śródmieściu, jako najdalszy punkt zabudowy, w kierunku południowym Starego Miasta. Kalenicą zwrócony do ulicy Murarskiej i prostopadle do drogi wojewódzkiej nr 109 (część ul. Wysoka Brama). Prócz funkcji obronnych spełniał również rolę punktu poboru podatku (myta) dla wjeżdżających do ośrodka kupców, rzemieślników i okolicznych chłopów, którzy zamierzali sprzedawać swoje towary podczas targów i jarmarków. Brama ta powstała w miejscu istniejącego wcześniej obiektu o podobnym przeznaczeniu, powstałego w 1300 r. W źródłach występowała pod różnymi nazwami, jako brama Szczecińska (łac.) valva Zezinensis, Kamieńska, Nowogardzka lub Stargardzka[1]. Nazwy te nawiązywały do grodów, do których wiodły średniowieczne trakty. Brama była jedną spośród trzech, które funkcjonowały w Gryficach[2]. Dziś obok bramy Kamiennej stanowi zabytkowy obiekt, który jest wpisany do rejestru zabytków dziedzictwa narodowego (nr rej. 52 z 30 lipca 1955 r.)[3] Brama do XVII w. była połączona z tzw. przedbramiem (barbakanem) przy pomocy drewnianego mostu nad fosą. Wraz z nimi oraz murem obronnym tworzyła południowy kompleks fortyfikacyjny miasta[4]. Wygląd zabytkuBrama Wysoka zbudowana została na planie prostokąta (9,5 × 11,7 m)[5], wzniesiona z cegły według wiązania wendyjskiego[a] i w 3/5 części wysunięta poza linię murów obronnych. Ma 79 m² powierzchni i 426 m³ kubatury. Fasadą jest zwrócona do Starego Miasta. W części środkowej znajduje się przelot pod dwoma arkadami ostrołukowymi o drewnianym balkonowym stropie (pierwsza kondygnacja). Wewnątrz, przy arkadzie od strony miasta, występuje obustronne wgłębienie w murze (ślad brony). Obok otworu przelotowego (ściana północna) znajduje się wejście do górnych izb drugiej i trzeciej kondygnacji o łuku odcinkowym i stromych ceglanych schodach[5][6].  Nad arkadą w elewacji północnej, poniżej czworobocznych blend, widoczny jest fryz arkadkowy. Nad nim umieszczono pięć blend prostokątnych o jednym uskoku, tynkowanych na biało, z których trzy środkowe są większe, a dwie skrajne mniejsze. Te ostatnie przedzielone zostały pionową laską. Środkowe blendy przerywają późniejsze cztery otwory okienne (o pełnych łukach) w dwóch kondygnacjach. W elewacji południowej znajdują się również cztery otwory okienne, które zostały rozmieszczone na dwóch kondygnacjach i podobne do północnych skrajne i prostokątne blendy. Pod nimi występują mniejsze ostrołukowe, które przypominają ślepe bifora przedzielone słupkiem. W bocznej, wschodniej elewacji zauważalne jest bogatsze rozczłonkowanie przy pomocy blend półkoliście zamkniętych. Jest ich siedem. Dwie szersze, skrajne ze ślepym maswerkiem zostały przedzielone pionową laską. Pod nimi występują bliźniacze i ostrołukowe, które nawiązują do biforium. Elewacja zachodnia przypomina wschodnią, z tymże występuje tu pięć blend, z czego jedna szersza z maswerkiem została przedzielona pionową laską. Pod nią usytuowano małą, biforową blendę. Z prawej strony natomiast umieszczono rząd trzech blend średnich, półkoliście zamkniętych. Korpus budowli został obniżony po pierwszym pożarze miasta 1658 r. i pokryty czterospadowym dachem, z krótką kalenicą i małą czworoboczną wieżyczką. Rezultatem tego jest zachowany do dziś mieszany styl gotycko-renesansowy[6]. Od strony wschodniej widoczne są również pozostałości muru o wiązaniu wendyjskim, które były połączone z bramą[6]. Współczesna funkcja obiektuObiekt po okresie wojen napoleońskich (XIX w.) przestał pełnić swą pierwotną funkcję. Brak jest informacji źródłowych o dalszym jego wykorzystaniu. Wiadomo tylko, że po II wojnie światowej stał niezagospodarowany. W latach 60. XX w. został zaadaptowany i wykorzystany przez Zespół Szkół Zawodowych w Gryficach (dziś Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Czesława Miłosza). Przez wiele lat organizowano tam imprezy o charakterze kulturalno-oświatowym. Znajdowało się w nim również mini muzeum, w którym zbierano ślady źródeł materialnych i pisanych. W latach 90. XX w. obiekt także był przeznaczony pod działalność kawiarnianą i gastronomiczną[6]. Uchwałą Rady Miejskiej w Gryficach z dn. 7 lutego 2006 r. bramę Wysoką przekazano Gryfickiemu Domu Kultury i zorganizowano w niej Muzeum Ziemi Gryfickiej. Jego oficjalne otwarcie nastąpiło kilka tygodni wcześniej, tj. 12 grudnia 2005 r. Zgromadzono tam eksponaty dotyczące dziejów Gryfic oraz zorganizowano Galerię „Brama” (wystawy artystyczne i małe koncerty kameralne)[7]. Po przebudowie w ramach I etapu rewitalizacji zabytków dziedzictwa kulturowego (2005 r.) – obiekt stał się jednocześnie punktem informacji turystycznej[8]. Realizacja projektu przewidywała m.in. remont ścian przyziemia; więźby i pokrycia dachowego; konserwację i zabezpieczenie stropów, przebudowę schodów prowadzących na wyższe kondygnacje; wymianę stolarki okiennej i drzwiowej oraz położenie nowej elewacji. W projekcie również uwzględniono wykonanie ścianek działowych, posadzek, progów, nowego przyłącza energetycznego, kanalizacji deszczowej, sanitarnej oraz wymianę instalacji wewnętrznych[9]. Zobacz teżUwagi
Przypisy
BibliografiaŹródła
Źródła online
Opracowania
Opracowania online
Opracowania prasowe
|
||||||||||||||||||||||||
