Jako podporucznik we wrześniu 1939 został zmobilizowany do służby w lotnictwie. Dowodził plutonem łącznikowym nr 10 przydzielonym Armii „Łódź”[5]. 6 września został zestrzelony przez oddziały Wojska Polskiego ale udało mu się wylądować. Z powodu strat jego pluton przestał funkcjonować jako samodzielna jednostka i z rozkazu mjr. Lange z Naczelnego Dowództwa został przydzielony do dyspozycji Naczelnego Dowództwa jako pilot-kurier. 9 września na rozkaz ppłk. Jungrawa z Naczelnego Dowództwa został dyslokowany do Traugutowa koło Brześcia[a]. Po raz kolejny został zestrzelony przez polskie oddziały 10 września. 17 września, wobec agresji ZSRR na Polskę przekroczył granicę z Rumunią. Przedostał się do portu Bałczik skąd na pokładzie statku „Aghios Nikolaos” dopłynął do Bejrutu. Następnie statkiem „Ville de Strasbourg” dopłynął do Marsylii. We Francji został zakwaterowany w obozie w Salon, a 16 grudnia został przeniesiony do polskiej bazy lotniczej w Lyon-Bron[7]. Od marca 1940 r. przebywał w Szkole Strzelców Samolotowych w Blidzie w Algierze[8], po zawieszeniu broni (22 czerwca 1940 r.) przedostał się do Casablanki, skąd drogą morską trafił do Wielkiej Brytanii[3].
Wstąpił do Polskich Sił Powietrznych, otrzymał numer służbowy RAF P-1090[9]. Po przeszkoleniu na samolotach brytyjskich latał w Aircraft Delivery Flight w Kemble jako tzw. ferry pilot, dostarczając samoloty do walczących jednostek. 17 sierpnia 1941 r. został skierowany na kurs myśliwski w 61 Operational Training Unit (OTU) w Heston[10] i 1 października 1941 r. został przydzielony do 306 dywizjonu myśliwskiego Toruńskiego[11]. W dywizjonie tym służył do lutego 1943 r. Następnie wszedł w skład Polskiego Zespołu Myśliwskiego. W Afryce zestrzelił pierwszy samolot niemiecki (20 kwietnia 1943 – 1 Bf-109) oraz zaliczono mu 1 zestrzelenie prawdopodobne i dwa samoloty uszkodzone. Prowadził kronikę Zespołu oraz zaprojektował jego godło[12].
Piloci Polskiego Zespołu Myśliwskiego – Bohdan Arct pośrodku w górnym rzędzie
W lipcu 1943 r. powrócił do dywizjonu 306 w Wielkiej Brytanii[13]. 11 sierpnia został dowódcą eskadry B w dywizjonie 303. 17 sierpnia 1943 r. uzyskał kolejne zestrzelenie – tym razem FW-190[14].
31 stycznia 1944 r. został przydzielony do Dowództwa Obrony Powietrznej Wielkiej Brytanii (Air Defence of Great Britain)[15]. Odbyło się to w ramach odpoczynku operacyjnego po ukończeniu tury lotów bojowych. Został asystentem oficera łącznikowego, zajmował się sporządzaniem raportów z działalności polskiego lotnictwa, w wolnych chwilach rozpoczął spisywanie swych wspomnień, które później przerodziły się w jego pierwszą książkę „W pogoni za Luftwaffe”[16].
Obejmując dowództwo nad 316 dywizjonem myśliwskim (27 czerwca 1944 r.) stacjonującym podówczas na lotnisku Coltishall we wschodniej Anglii został pierwszym oficerem rezerwy w polskim lotnictwie na takim stanowisku[17]. Rozkazem[18] z dnia 1 lipca 1944 r. został przeniesiony na lotnisko West Malling, położone w hrabstwie Kent, w połowie drogi z Londynu do południowo-wschodniego wybrzeża La Manche. Miejscowość ta leżała na trasie przelatujących bomb V1. Trzecie zestrzelenie uzyskał 14 sierpnia 1944 r. (Bf-109), lecz 6 września, w czasie operacji Ramrod 1260, po awarii silnika wyskoczył nad terytorium Holandii w pobliżu Nijmegen[19]. Dostał się do niemieckiej niewoli i w obozie jenieckim przebywał do końca wojny. W Stalag Luft w ukryciu pisał po angielsku ilustrowany pamiętnik, który wydano po wojnie w Wielkiej Brytanii, a w XXI w. po polsku w Polsce.
Po II wojnie światowej wrócił do Polski z żoną i córką. Początkowo zamieszkali we Wrocławiu, gdzie jego stryj Stanisław Arct prowadził księgarnię. Znalazł zatrudnienie w charakterze grafika i rozpoczął pracę na swą drugą książką „Messerschmitty w słońcu”. W 1948 r. rodzina Arctów przeprowadziła się do Gołkowa, w 1952 r. odziedziczyli po zmarłej ciotce dworek w Dobrzanowie, gdzie zamieszkali[20]. W 1951 r. jego prace Gdy zamilkły silniki...: powieść lotnicza, Messerschmitty w słońcu, Zwichnięte skrzydła: niewola na wesoło oraz W pogoni za Luftwaffe: polscy myśliwcy w pustyniach Tunisu zostały wycofane z polskich bibliotek oraz objęte cenzurą[21]. W roku 1952 zamieszkał w domku letniskowym Arctów w Dobrzanowie[22]. Ostatnie lata swego życia spędził w Siedlcach, poświęcając się pracy pisarskiej. Tam też zmarł. Został pochowany 14 maja 1973 na Cmentarzu Centralnym[3].
Zwycięskie walki powietrzne
Wykonał 131 lotów bojowych. Na liście Bajana sklasyfikowany został na 71 pozycji z 3 zwycięstwami pewnymi, 1 prawdopodobnym oraz 2 uszkodzeniami samolotów nieprzyjaciela[23]:
Z racji skoku spadochronowego otrzymał od firmy Irvin odznakę Złotej Gąsienicy i został przyjęty do Caterpillar Club[20].
Twórczość literacka
Debiutował w 2. połowie lat 30. XX w. na łamach prasy młodzieżowej jako prozaik. Po powrocie do kraju (1946 r.) pisząc popularyzował problematykę i wiedzę lotniczą, uczestniczył w ponad 600 wieczorach autorskich[26]. Wydał 43 książki, które osiągnęły nakład 3,3 mln egzemplarzy co czyni go najpoczytniejszym pilotem-pisarzem w Polsce[27].
Obce niebo (1971 Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej: Biblioteka Żółtego Tygrysa)
Polacy w walce z bronią „V” (1972 Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Wydawnictwo Interpress) (również wydana w języku angielskim)
Atferro łączy kontynenty (1973 Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej: Biblioteka Żółtego Tygrysa)
Lot bez lądowania (1975 Wydawnictwo Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza)
Trzysta pierwszy nad celem (1975 Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej: Biblioteka Żółtego Tygrysa)
Polacy w walkach na Czarnym Lądzie (1974 Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Wydawnictwo Interpress)
Pamiętnik pilota (2003)
Jeniec wojenny: mój zakonspirowany pamiętnik (2003 Wydawnictwo Polwen), (reprint po angielsku) Prisoner of War : My secret journal : Squadron Leader B. Arct : Stalag Luft 1, Germanu 1944-45 (1988, Webb & Bower Ltd, Michael Joseph Ltd ISBN 0-86350-229-6)
Życie osobiste
18 czerwca 1939 r. poślubił Halinę Trawińską[7]. W 1942 r. żona, przebywająca w okupowanej Warszawie, uzyskała zaocznie rozwód[12]. Na początku 1944 r. ożenił się z Beryl Evans, z którą miał córkę Krystynę (ur. 1944) i syna Ryszarda (ur. 1950)[28].
Osoba i twórczość Arcta budzą po latach zapomnienia na nowo zainteresowanie. Na bazie pamiątek związanych z jego działalnością literacką w październiku 2006 w Siedlcach otwarto Gabinet Twórczości Bohdana Arcta (przy Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach[29]. Jego imieniem nazwano także Szkołę Podstawową w Kotuniu[30], a także jedno z rond w Siedlcach[31] i ulicę w Krakowie[32].
↑Cenzura PRL : wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu 1 X 1951 r.. posł. Zbigniew Żmigrodzki. Nortom: Wrocław, 2002, s. 4. ISBN 83-85829-88-1.
Antoni Czyż: Pamięć pisarza i pole pracy. Gabinet Bohdana Arcta na polonistyce siedleckiej. „Szkice Podlaskie” z. 14, 2006.
Paweł Kulenty: Bohdan Arct (1914-1973) – pisarz i plastyk osiadły w Siedlcach. „Do źródeł” r. 1, 2003.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
Artur Ziontek: Daś w cyrku... Skalskiego. „Siedlecki Nieregularnik Literacki” 2007, nr 2.
Artur Ziontek: Od Tunisu do Dobrzanowa. Gabinet Twórczości Bohdana Arcta na polonistyce siedleckiej. „Do źródeł” r. IV-V, 2006-2007.
Artur Ziontek: Spuścizna literacka Bohdana Arcta. „Szkice Podlaskie” t. XV, 2007.
Wacław Król: Myśliwcy. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1980, s. 121-158. ISBN 83-11-06396-6.
Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC276981965.
Grzegorz Śliżewski: Gorzka słodycz Francji : polscy piloci myśliwscy wiosny 1940. Warszawa ; Piekary Śląskie: ZP Wydawnictwo - ZP Grupa, 2010. ISBN 978-83-61529-42-2. OCLC750525221.
Józef Zieliński: 303 Dywizjon Myśliwski Warszawski im. Tadeusza Kościuszki. Warszawa: Bellona, 2003. ISBN 83-11-09630-9. OCLC830493548.
.svg){kind=small}
