PROFILPELAJAR.COM

Maria Jadwiga Buyno-Arctowa
Data i miejsce urodzenia	16 lipca 1877 ; Brzeziny
Data i miejsce śmierci	13 czerwca 1952 ; Siedlce
Zawód, zajęcie	pisarz
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Teksty w Wikiźródłach

Maria Jadwiga Buyno-Arctowa, pseudonimy literackie Jagmin, Ciocia Mania, J. Brzostek (ur. 16 lipca 1877 w Brzezinach pod Łodzią, zm. 13 czerwca 1952 w Dobrzanowie pod Siedlcami) – polska autorka utworów dla dzieci i młodzieży, redaktorka pism dziecięcych.

Biografia

Była córką Adolfa, poborcy podatkowego od towarów konsumpcyjnych, i Walerii ze Szczuków. Miała sześcioro rodzeństwa. Maria do dziesiątego roku życia uczyła się w domu pod opieką guwernantki^[1].

Ukończyła Instytut Maryjski w Warszawie, Wyższe Kursy Żeńskie Literatury im. A. Baranieckiego w Krakowie, studiowała za granicą języki obce. Pracowała w redakcjach czasopism dla dzieci i młodzieży „Moje Pisemko” (redaktorka w latach 1902–1936, od 1902 współredaktorka, od 1905 redaktorka naczelna^[1]), „Nasz Świat” (redaktorka w latach 1910–1915), „Rozwój” (1921) i „Małe Pisemko” (1928).

Debiutowała w 1890 wierszem Na widok trumny, wydrukowanym w piśmie „Światełko” pod pseudonimem Ciocia Mania; pierwszą książkę, rozprawę John Ruskin i jego poglądy wydała w 1901. Utwory drukowała w pismach, które redagowała, choć zwykle pod pseudonimami.

Od sierpnia 1939 mieszkała w Dobrzanowie pod Siedlcami. Kupiła go z mężem w 1927^[1]. Po wojnie komunistyczne władze polskie skonfiskowały majątek Brzeziny. Zamknęły również wydawnictwo Michał Arct, którego była współwłaścicielką i w którym wydawała swoje książki oraz czasopismo „Moje Pisemko”. Od 1947 była członkinią Związku Literatów Polskich^[1]. Po zaostrzeniu w 1949 polityki kulturalnej została objęta zapisem cenzury – otrzymała zakaz druku, a wszystkie jej książki wycofano z bibliotek. Dopiero po 1956 pozwolono na wznowienie kilku tytułów.

Napisała 67 książek dla dzieci i młodzieży. Do najbardziej znanych należą Kocia Mama i jej przygody (z elementami autobiograficznymi) oraz Słoneczko. W jej twórczości można wyróżnić powiastki, opowiadania, powieści obyczajowe, powieści fantastyczne, przeróbki polskich i obcych dzieł. Dokonała 14 przekładów i przeróbek polskich oraz obcych tekstów literackich (angielskie, francuskie, czeskie)^[1].

Buyno-Arctowa była w okresie międzywojennym najpłodniejszą pisarką dla dzieci i młodzieży. Bardzo popularne były jej powieści dla dziewcząt, np. Kocią Mamę i jej przygody do 1937 r. wznawiano siedmiokrotnie. W 1930 r. ukazała się jej powieść fantastycznonaukowa Wyspa mędrców, opublikowana w „Tygodniku Przygód i Powieści” (1929–1930, nr 1–40, wznowiona w latach 1990–1991 przez wydawnictwo Alfa). Inne utwory science fiction to Zielony szaleniec („Moje Pisemko” 1933, nr 1–53, wyd. osobne 1936) i Dziecko morza („Moje Pisemko” 1934, nr 1–43, 45–52; wyd. osobne 1937).

Została pochowana na cmentarzu parafialnym w pochowana na cmentarzu parafialnym w Żeliszewie Podkościelnym^[1].

Życie prywatne

W 1901 wyszła za wydawcę, Zygmunta Arcta (1871–1935)^[1]. Miała z nim trzech synów: Michała juniora (1904–1944), Zbysława (1906–1990), oraz lotnika i pisarza Bohdana Arcta (1914–1973)^[2]. W 1919 dołączyła do Naczelnego Komitetu Konfederacji Polskiej^[3].

Wybrana twórczość

1901: John Ruskin i jego poglądy
1902: Mysia norka (pod pseud. Ciocia Mania)
1902: Narcyza Żmichowska (Gabriela) i jej dzieła
1905: Kocia mama i jej przygody
1906: Na wakacjach w Zalesiu
1908: Grześ z Sanoka, opowiadanie historyczne z czasów Władysława Jagiełły (opracowanie według Kraszewskiego)

1918: Dumny smerek. Duch burzy

1919: Kazia "Duża"
1920: Słoneczko
1922: Ojczyzna
1922: Rycerz złotego serduszka
1923: Koledzy
1924: Duch górski, Dumny smerek, Duch burzy - baśnie górskie
1924: Wilczysko (antydat. 1923)
1925: Perły księżniczki Mai
1927: Fifinka, czyli awantura arabska
1927: Cudowne dziecko
1929: Wieś Szczęśliwa (antydat. 1928)
1929: Czar Baba
1929–1930: Wyspa mędrców
1931: Serca i serduszka
1933: Nasza maleńka
1934: Na wakacjach w Zalesiu
1935: Muzykanci podwórzowi
1936: Zielony szaleniec (antydat. 1935)
1937: Dziecko morza (antydat. 1936)
1938: Złota nić (antydat. 1936)
1939: Figa
1947: Kotek w bocianim gnieździe (pod pseud. Jagmin)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ViolettaV. Machnicka ViolettaV., BUYNO-ARCTOWA Maria Jadwiga (1877–1952) [online], slownik-biograficzny.uph.edu.pl [dostęp 2022-01-15] .
↑ Krzysztof Kubala: Od ASP do PSP… czyli kilka słów o losach Bohdana Arcta, Lotnictwo 6/2014.
↑ Jarosław Tomasiewicz, Naprawa czy zniszczenie demokracji? Tendencje autorytarne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej 1921-1935, Katowice 2012, s. 57.

Bibliografia

Andrzej Niewiadomski, Antoni Smuszkiewicz, Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej (Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990).
Współcześni polscy pisarze i badacze literatury: słownik biobibliograficzny / oprac. zespół pod red. Jadwigi Czachowskiej i Alicji Szałagan. T. 1 (Warszawa: Wydaw. Szkolne i Pedagogiczne, 1999).
Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży / red. Krystyna Kuliczkowska, Barbara Tylicka (Warszawa: "Wiedza Powszechna", 1979).
Tadeusz Władysław Świątek, Rafał Chwiszczuk „Od Sawy do Kamy, czyli kobiecy ruch społecznikowski”, Fundacja Cultus, Warszawa 2011, s. 28