Bazylika św. Pudencjany w Rzymie (wł. Basilica di Santa Pudenziana) − kościół tytularny, bazylika mniejsza przy Via Urbana w rione Monti.
Świątynia ta jest kościołem rektoralnym parafii Santi Vitale e Compagni Martiri in Fovea oraz kościołem tytularnym, mającym również rangę bazyliki mniejszej[1]. Jest też kościołem stacyjnym z trzeciego wtorku Wielkiego Postu.
Lokalizacja
Kościół znajduje się w I Rione Rzymu – Monti przy Via Urbana 160[1].
Patronka
Patronką świątyni jest św. Pudencjana[3] – rzymianka, która poniosła śmierć męczeńską za wiarę chrześcijańską w I lub II wieku. Była córką senatora św. Pudensa i siostrą św. Praksedy. Rodzina nawróciła się na chrześcijaństwo za sprawą św. Piotra, który następnie miał mieszkać u nich siedem lat.
Historia
W trakcie wykopalisk archeologicznych pod aktualną bazyliką odnaleziono pozostałości zabudowy mieszkalnej z I wieku p.n.e.-II wiek n.e. Przyjmuje się tradycję związaną z istnieniem w tym miejscu domus ecclesiae. Kościół wzniesiono pod koniec IV wieku. W absydzie świątyni zachowała się jedna z najstarszych rzymskich chrześcijańskich mozaik absydalnych z 1. poł. V wieku. Romańska wieża pochodzi z XIII wieku. W 1588 zlikwidowano boczne nawy, czyniąc z bazyliki świątynię jednonawową. Fasada kościoła została odrestaurowana na życzenie kardynała Napoleona Lucjana Bonaparte w 1870. Obecna struktura budowli jest owocem prac restauracyjnych przeprowadzonych pod koniec XVI wieku na życzenie kardynała Enrico Caetaniego[2].
Freski w kopule są dziełem Niccolò Circignaniego. We wnętrzu kościoła znajdują się dzieła: Bernardino Nocchiego, Giovan Battisty Della Porta, Achille Tamburiniego, Lazzaro Baldiego, Carlo Maderno[2].
Obecnie bazylika stanowi główny ośrodek duszpasterski dla filipińskich katolików. Jest kościołem tytularnym niemieckiego kardynała Joachima Meisnera. Zaś w latach 1883-1888 był kościołem tytularnym polskiego kardynała Włodzimierza Czackiego[4].
Architektura i sztuka
Fasada bazyliki jest dwukondygnacyjna[5]. Wejście zostało zrekonstruowane w XVI wieku z użyciem średniowiecznych materiałów[5]. Fryz nad drzwiami ozdobiony jest płaskorzeźbą z XI wieku, natomiast w tympanonie znajduje się fresk Antonio Manno z 1870 roku przedstawiający Matkę Bożą z Dzieciątkiem[5]. Fronton zdobi malowidło Chrystusa w chwale adorowanego przez aniołów[5].
Rzeźbiony fryz z XI w. nad wejściem
Nad prezbiterium wznosi się kopuła autorstwa Francesco Capriani da Volterra, zdobi ją fresk Niccolò Circignaniego[6]. W ołtarzu głównym znajduje się obraz autorstwa Bernardino Nocchi z 1803 roku Apoteoza św. Pudencjany[5].
Mozaika z V w.
Mozaika w apsydzie została wykonana za pontyfikatu papieża Innocentego I. Na mozaice Chrystus trzyma księgę z napisem: Dominus Servator Ecclesiae Pudentianae (łac. Pan zachował kościół Pudencji). Jest to nawiązanie do faktu, że bazylika nie ucierpiała w czasie najazdu Wizygotów pod wodzą Alaryka w 410. Głównym motywem mozaiki jest panowanie Chrystusa nad Państwem Bożym, co wpisywało się w głoszoną przez Kościół po soborach w Nicei i Konstantynopolu doktrynę chrystologiczną o prawdziwym bóstwie i prawdziwym człowieczeństwie Zbawiciela. Niezniszczalność Kościoła, zaprezentowana na mozaice jako dominacja Pana i stabilność jego władzy, przedstawiona została w wywodzie doktrynalnym w Państwie Bożym napisanym przez Augustyna z Hippony kilka lat później. Mozaika z Bazyliki św. Pudencjany w Rzymie stała się modelem dla następnych mozaik bizantyjskich z VIII-IX wieku, przedstawiających Chrystusa jako Pantokratora[7].
W centralnej części mozaiki dominuje postać Pantokratora w złotej szacie na tronie. Ponad nim przedstawiony został ozdobny krzyż na skale (crux gemmata). Skała wznosi się pośród zabudowy Nowego Jeruzalem. Na niebie unoszą się cztery wyobrażenia apokaliptycznych istot żyjących: człowieka, lwa, wołu i orła[8]. W dolnej części mozaiki znajduje się grupa siedzących Apostołów i dwie niewiasty, z których jedna symbolizuje chrześcijan nawróconych z pogaństwa (trzyma wieniec nad głową św. Pawła, łysego, ubranego w togę rzymską), druga chrześcijan nawróconych z judaizmu (trzyma wieniec nad głową św. Piotra z bujnym siwym zarostem, ubranego w sposób odmienny od Pawłowego)[9].
Kaplice boczne
Pierwsze trzy przęsła prawej nawy zostały zamurowane i tworzą kaplicę św. Augustyna[5]. Znajduje się w niej obraz św. Augustyna szkoły Pietro da Cortona oraz Wniebowzięcie Ludovico Gimignianiego[5].
W kaplicy św. Piotra ulokowano grupę rzeźbiarską Chrystus przekazujący klucze św. Piotrowi, dzieło Giovan Battisty della Porta z 1594 roku[5].
Kaplica Caetani powstała na zlecenie kardynała Enrico Caetani[5]. Projektantem kaplicy był Francesco Volterra, a po jego śmierci w 1601 roku, Carlo Maderno[5]. W ołtarzu znajduje się płaskorzeźba Pokłon Trzech Króli, dzieło Pietro Paolo Olivièri (ukończone przez Camillo Mariani)[5]. Paolo Rossetti w 1621 roku wykonał mozaikę lunety przedstawiającą święte Praksedę i Pudencjanę zbierające krew męczenników[5].
Chrystus przekazujący klucze św. Piotrowi
Kardynałowie prezbiterzy
Bazylika św. Pudencjany jest jednym z kościołów tytularnych nadawanych kardynałom-prezbiterom (Titulus Sanctae Pudentianae)[10].
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
- Vitaliano Tiberia: Il mosaico di Santa Pudenziana a Roma: il restauro. Todi: Ediart, 2003. ISBN 88-853-1150-4. (wł.). Brak numerów stron w książce
Linki zewnętrzne
_(14765778285).jpg)
.jpg)
