Bazylika św. Pankracego za Murami (wł. San Pancrazio, łac. S. Pancratii) – rzymskokatolicka bazylika mniejsza i kościół tytularny w Rzymie, ufundowany przez papieża Symmachusa na początku VI wieku.
Świątynia ta jest kościołem parafialnym oraz kościołem tytularnym, mającym również rangę bazyliki mniejszej[1]. Jest też kościołem stacyjnym z drugiej niedzieli okresu Wielkanocy.
Obecnym kardynałem-prezbiterem San Pancrazio jest Antonio Cañizares Llovera. Wśród poprzednich znajdowali się m.in. papieże Paweł IV, Klemens VIII, Innocenty XII oraz Polak, kard. Stanisław Hozjusz.
Lokalizacja
Kościół znajduje się w XII dzielnicy Rzymu – Gianicolense (Q XII) przy Piazza San Pancrazio, na zachód od Porta San Pancrazio, na wzgórzu Janikulum.
Patron
Patronem świątyni jest św. Pankracy – kilkunastoletni chłopiec, który poniósł śmierć męczeńską za wiarę chrześcijańską na początku IV wieku. W bazylice znajduje się relikwiarz z głową św. Pankracego, patrona świątyni[2].
Historia
Bazylikę zbudowano około 500 roku na polecenie papieża Symmachusa (498-514) na miejscu grobu św. Pankracego, który został jej patronem. Kościół kilkakrotnie przebudowywano[3] (m.in. za pontyfikatu Honoriusza I, a także w XIII wieku oraz za pontyfikatu Sykstusa IV[4]). W 1622 roku papież Aleksander VII przekazał ją karmelitom bosym[5], którzy dokonali jej całkowitej renowacji. Kolejnej dokonano w XIX wieku, zachowując piętnastowieczną ceglaną fasadę z herbem Innocentego VIII[6]. W tym samym stuleciu świątynię plądrowały wojska Napoleona Bonapartego i Giuseppe Garibaldiego[5], doszło wówczas do zniszczenia relikwii św. Pankracego (ocalała tylko głowa przechowywana na Lateranie, a w późniejszym czasie przeniesiona z powrotem do bazyliki św. Pankracego)[4]. W 1931 roku bazylika stała się kościołem parafialnym[4]. Od 1997 roku bazyliką opiekują się polscy karmelici bosi[5], którzy zorganizowali obchody 1700-lecia męczeństwa św. Pankracego[7].
Architektura i sztuka
Fasada bazyliki pochodzi z 1606 roku, jest prosta w swojej formie, ciemnoróżowa, z białymi marmurowymi obramowaniami okna i drzwi[4]. Przy drzwiach znajdują się kolumny z VII wieku w porządku jońskim[4].
Wejście na teren otaczający bazylikę
Drzwi bazyliki z kolumnami z VII w.
Kościół jest zbudowany na klasycznym planie bazylikowym z nawą główną i nawami bocznymi i apsydą[4]. Sufit bazyliki jest rzeźbiony, z reliefem św. Pankracego pośrodku, herbem papieża Pawła V i rodziny Torres oraz głowami puttów[4].
Koncha apsydy udekorowana jest freskiem Luigiego Ciotti z 1959 roku, przedstawiającym Chrystusa w majestacie ze św. Pankracym i innymi świętymi[4].
Baldachim nad ołtarzem głównym wzniesiono w 1959 roku z wykorzystaniem wcześniejszych materiałów[4]. Wspierają go cztery porfirowe kolumny ze złoconymi kapitelami, stojące na cokołach z szarego marmuru[4]. Pierwotny zestaw czterech dawnych kolumn został splądrowany przez Francuzów w 1798 roku, zostały one odzyskane po przywróceniu rządu papieskiego w 1815 roku, jednak prawdopodobnie tylko tylna para jest oryginalna[4].
Pod ołtarzem znajduje się porfirowy sarkofag, który zawierał relikwie św. Pankracego zanim zostały zniszczone[4] Nogi sarkofagu mają kształt lwich łap, zdobiony jest złoconym brązem, znajdują się na nim gałęzie palmowe symbolizujące męczeństwo św. Pankracego oraz symbol Chi Rho.
Relikwie głowy św. Pankracego (przeniesione z Lateranu) przechowywane są w XVI-wiecznym relikwiarzu ulokowanym w prawej nawie bocznej, na ołtarz główny są one przenoszone w dzień jego wspomnienia 12 maja[4]. Nad relikwiarzem znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca ścięcie św. Pankracego[4].
Relikwiarz głowy św. Pankracego, powyżej ścięcie św. Pankracego, nawa boczna
Pod kościołem znajdują się starożytne katakumby. Naprzeciwko wejścia do bazyliki znajduje się muzeum z fragmentami rzeźb oraz pogańskimi i wczesnochrześcijańskimi inskrypcjami[6].
Kardynałowie prezbiterzy
Bazylika św. Pankracego za Murami jest jednym z kościołów tytularnych nadawanych kardynałom-prezbiterom (Titulus Sancti Pancratii)[8]. Tytuł ten został ustanowiony 6 lipca 1517 roku[8].
Przypisy
Linki zewnętrzne
