Barış Manço (ur. 2 stycznia 1943 w Stambule, zm. 1 lutego 1999 tamże) – tureckipiosenkarz, i kompozytor, realizator programów telewizyjnych, jeden z najbardziej znanych artystów swojego kraju. Występował na scenach muzycznych wielu krajów. Nagrał ponad 200 piosenek.
Życiorys
Początki
Barış Manço urodził się podczas II wojny światowej i dlatego otrzymał imię Barış, które w języku tureckim znaczy „pokój”[1]. Jego matka, Rikkat Uyanık, była w latach 40. znaną turecką piosenkarką[2]. W szkole nie należał do wyróżniających się uczniów. Gdy miał 15 lat, założył swój pierwszy zespół[1].
Lata 60.
Współpracował z kilkoma zespołami (Kafadarlar i Harmoniler). We wczesnych latach 60. nagrał swoje pierwsze single. Piosenka „Çıt Çıt Twist” stała się jednym z pierwszych przykładów aranżacji ludowej piosenki tureckiej z wykorzystaniem instrumentarium rockowego. W 1963 roku przeniósł się do Belgii, by kształcić się w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych. W ciągu następnych lat grał z różnymi zespołami, powracał wielokrotnie do Turcji, nagrywał single w języku francuskim, angielskim i tureckim. Jednym z jego najważniejszych zespołów w tamtym okresie był Les Mistigris, z którym koncertował na żywo we Francji, Belgii i Niemczech, zapraszając go także do Turcji na sesje nagraniowe. Do znanych jego hitów z tamtego okresu należą „Kol Dugmeleri” i „Seher Vakti”, a przede wszystkim przełomowy „Daglar Daglar”, nagrany z wielokulturowym zespołem Ve ..., w skład którego, oprócz Manço, wchodzili muzycy z Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych, Tunezji i Belgii[1].
Lata 70.
W latach 60. tworzył pod wpływem rock and rolla i twista, natomiast w latach 70., kiedy tworzył swoje najważniejsze kompozycje, był pod wpływem rocka psychodelicznego. Po krótkiej współpracy z Mogollar w 1970 roku założył swój główny zespół, Kurtalan Ekspres, z którym grał przez następne 18 lat. Zespół wziął swoją nazwę od regionalnego pociągu, łączącego Stambuł z wioską Kurtalan w południowo-wschodniej Turcji. Jego debiutancki album, Dünden Bugüne... (1971) był kompilacją poprzednich singli, natomiast drugi album, „2023” z 1975 roku, stał się jednym z najważniejszych w jego dorobku. W utworze tytułowym oraz w „Baykoca Destani” zaprezentował swoje umiejętności jako muzyk. Utwory te, nagrane z wykorzystaniem automatu perkusyjnego i nastrojowo brzmiących organów, stanowią pierwszą w Turcji próbę muzyki elektronicznej. Dekadę lat 70. zamknął albumem Yeni Bir Gün, wydanym w roku 1979. Znalazła się na nim jedna z najważniejszych jego kompozycji, „Sarı Çizmeli Mehmet Ağa”. Do wyróżniających się kompozycji należały też „Çoban Yıldızı” i „2024”, będący nową wersją „2023”[1].
Lata 80.
W 1981 roku nagrał kolejny ważny w swej karierze album, Sözüm Meclisten Dışarı. Zawierał on utwory „2025” (stanowiący trzecią część „2023”) oraz „Gulpembe” i „Donence”. Artysta zaczął przykładać znaczenie do tekstów, które towarzyszyły wydarzeniom politycznym w jego kraju, w tym przewrotowi wojskowemu z 1980 roku. Swoimi utworami próbował stworzyć zrozumienie i jedność wśród narodu tureckiego. Z czasem w tego twórczości dokonała się pewna zmiana, jego piosenki stały się prostsze i łatwiejsze do zrozumienia, zaczął pisać nawet utwory dla dzieci. Do znanych jego utworów z tego okresu należą: „Halil İbrahim Sofrası” (1983) oraz „Kara Sevda” i „Domates, Biber, Patlıcan”, pochodzące z wydanego w 1989 roku Darısı Başınıza, po którym został uhonorowany przez TRT statusem artysty państwowego[1].
Działalność w telewizji
Pod koniec lat 80. Manco rozpoczął karierę telewizyjną realizując program 7'den 77'ye, w ramach którego podróżował do różnych krajów przedstawiając ich kulturę. Program był emitowany od 1988 roku aż do śmierci artysty[1].
Lata 90.
W latach 90. Manço stał się popularny w Japonii. Na jednym z jego koncertów 20 tysięcy japońskich miłośników jego twórczości zaśpiewało razem z nim jego przeboje powiewając flagami japońskimi i tureckimi. Koncert został nagrany i wydany jako Baris Manco Live in Japan. Swój ostatni studyjny album, Musadenizle Çocuklar artysta wydał w roku 1995[1]. 31 stycznia 1999 roku zmarł nagle na zawał serca[2]. Na jego pogrzeb stawiły się miliony ludzi, w tym muzułmanie, chrześcijanie i Żydzi, którzy wspólnie modlili się i śpiewali jego piosenki[1].
Znaczenie
Podczas swojej kariery artystycznej Barış Manço napisał ponad 200 piosenek. Koncertował na scenach całego świata (Japonia, Malezja, Australia, Bułgaria, Bośnia i Hercegowina, Niemcy, Holandia, Belgia, Francja, Stany Zjednoczone i inne) starając się szerzyć swoją filozofię pokoju. Chociaż nie dysponował wyróżniającym się głosem ani odkrywczym stylem, stał się jedną z najbardziej popularnych postaci w historii współczesnej tureckiej muzyki. Wyróżniały go długie włosy i oryginalne stroje. Starał się dotrzeć ze swoją twórczością do szerokiego grona słuchaczy, bez względu na ich pochodzenie czy religię. Proponował kompozycje będące połączeniem muzyki etnicznej, folkowej i rockowej. Jego sława wyszła poza granice Turcji. Jego utwory były tłumaczone na wiele języków, takich jak: angielski, francuski, włoski, grecki, bułgarski i arabski. Był znany nie tylko jako muzyk, ale także jako twórca programów telewizyjnych, podróżnik i ambasador kulturalny Turcji[1].
Muzeum artysty
Jedno z pomieszczeń w Muzeum Barışa Manço. Na pierwszym planie woskowa figura artysty, a z tyłu jego fortepian
9 czerwca 2010 roku rodzinny dom Barışa Manço został przekształcony w muzeum poświęcone jego twórczości – Barış Manço Müzesi. Na parterze znajduje się hol, garderoba i jadalnia. Jednym z eksponatów jest fortepian artysty, kupiony przez niego w Austrii oraz jego ulubione pamiątki, kupione w krajach, do których podróżował. W garderobie znajdują się ubiory znanych artystów; ubiory Barışa Manço wiszą na ścianach poszczególnych pokojów. Znajdują się w nich również antyki, które kupił z żoną. Pierścienie i pasy artysty eksponowane są w osobnej gablocie w jego sypialni. Drugie piętro domu było za jego życia przeznaczone dla dzieci. W pokoju obok łazienki znajdują się obrazy i grafiki, które sporządzał oraz jego świadectwo dojrzałości. W piwnicy budynku znajduje się archiwum poświęcone życiu artysty[3].
Muzeum mieści się w budynku, znanym wcześniej jako Whittall House, zbudowanym w XIX wieku przez ród Whittall jako rezydencja w stylu wiktoriańskim. Położony jest w dzielnicy Moda, przyciągającej w XIX wieku zamożnych Brytyjczyków. W latach 70. został kupiony przez Barışa Manço i odrestaurowany. Artysta mieszkał w nim aż do śmierci[4].
