Barkarola (wł. barca – czółno; także gondoliera) – typ pieśni śpiewanej przez gondolierów, a także wywodząca się od niej instrumentalna forma muzyczna, niekiedy o cechach miniatury.

Charakteryzuje ją wykorzystanie środków wariacyjnych, umiarkowane tempo oraz takt dwudzielny ${\displaystyle {\tfrac {6}{8}}.}$ Rytm akompaniamentu często przybiera postać ostinata naśladującego ruch wioseł lub kołysanie łodzi. Forma ta stała się szczególnie popularna w XVIII i XIX wiecznej twórczości operowej (Les Fêtes vénitiennes Andréa Campry, Ré Theodoro Giovanniego Paisiella, Oberon Carla Marii von Webera, Zampa Ferdinanda Hérolda, La Muette de Portki i Fra Diavolo Daniela Aubera, Wilhelm Tell Gioacchina Rossiniego, Les contes d’Hoffmann Jacques’a Offenbacha, Otello Giuseppe Verdiego), a także w romantycznej literaturze fortepianowej, gdzie można znaleźć ją u Fryderyka Chopina (Barkarola Fis-dur op. 60), Ferenca Liszta (Venezia e Napoli z tematem pochodzącym z weneckiej pieśni La Riodina in Gondoletta Giovanniego Battisty Perucchiniego) czy Felixa Mendelssohna-Bartholdy’ego (nr 6, 12 i 29 z Pieśni bez słów). Według Hermanna Kretzschmara większość arii Francesca Cavalliego posiada rytm barkaroli^[1].

• Gatunki w muzyce instrumentalnej. W: Józef Michał Chomiński, Krystyna Wilkowska-Chomińska: Formy muzyczne. T. 1: Teoria formy, małe formy instrumentalne. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1983, s. 309, 310. ISBN 83-224-0176-0.
• Małe formy instrumentalne. W: Danuta Wójcik: Abc form muzycznych. Kraków: Musica Iagellonica, 2006, s. 60. ISBN 837099-0614.
• Jerzy Habela: Słowniczek muzyczny. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1988, s. 23, 72, 104, seria: Biblioteka Słuchacza Koncertowego. Seria Wprowadzająca. ISBN 83-224-0336-4.

Zobacz hasło barkarola w Wikisłowniku

• Nuty barkaroli różnych kompozytorów dostępne w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project (ang.)
• Hasło „Barcarole” w Encyclopædia Britannica z 1911 (ang.)