Pas działania Armii: granica wschodnia – jak zachodnia SGO „Narew“, granica zachodnia: Lidzbark – Sierpc – Dobrzyń nad Wisłą.
Zadaniem armii było osłonić kierunki na Warszawę i Płock, w ostateczności bronić linii rzek Narew – Bug – Wisła. Winna utrzymać przedmościa w Modlinie i Pułtusku, a gros sił użyć do osłony kierunku na Warszawę[4][5].
Wskazówki wykonawcze określały, że głównym zadaniem Armii miała być osłona kierunku na Warszawę. Tam też powinny były znaleźć się obydwie dywizje piechoty i jedna brygada kawalerii;. Na kierunku płockim jedna brygada kawalerii. Armia miała wysunąć się jak najdalej do przodu, trzymając dywizje piechoty razem, by nie zostały pobite oddzielnie. Wytyczne informowały też, że Odwód „Wyszków” w sile dwóch dywizji piechoty, jest przewidziany do użycia na obszarze odpowiedzialności Armii. Pas działania Armii miał w pobliżu granicy szerokość 90 km, na pozycji zasadniczej 170 km. Głębokość pasa działania do Wisły wynosiła 90 km[6].
Początkowo dowódcy Armii podlegało bezpośrednio dziewięć jednostek bądź zgrupowań. Były to przedmościa: „Różan”, „Pułtusk”, „Zegrze”, „Modlin” i „Płock”, Mazowiecka Brygada Kawalerii, 20 Dywizja Piechoty, Nowogródzka Brygada Kawalerii i 8 Dywizja Piechoty. Dwa pierwsze przedmościa przeszły faktycznie pod rozkazy dowódcy Odwodu „Wyszków”[7].
Zamiar dowódcy armii
Celem zyskania przestrzeni, dowódca armii zdecydował się wysunąć obronę jak najdalej na północ i przyjąć rozstrzygającą bitwę nie na linii Narwi, Bugu i Wisły, lecz tuż przy granicy z Prusami Wschodnimi na linii Lidzbark – Mława – Krzynowłogi. Trzon obrony stanowiła 20 Dywizja Piechoty rozmieszczona na zawczasu przygotowanych i silnie umocnionych stanowiskach w rejonie Mławy. Lewe skrzydło dywizji osłaniać miała Nowogrodzka Brygada Kawalerii. Winna też dozorować kierunek Lidzbark – Sierpc – Płock. Mazowiecka Brygada Kawalerii osłaniała prawe skrzydło i dozorowała kierunki z Janowa i Chorzel na Krzynowłogi – Przasnysz i Krzynowłogi – Grodzisk – Ciechanów. Odwodowa 8 Dywizja Piechoty miała być rozmieszczona w rejonie Ciechanowa i być w gotowości do działań pod Mławą[4].
W razie konieczności odejścia z pozycji mławskiej gen. Przedrzymirski zamierzał stawić przejściowy opór na dwu kolejnych liniach po Ciechanów, a następnie odskoczyć na linię Wisły[6].
W przypadku wyraźnego głównego uderzenia na kierunku Modlina dowódca armii spodziewał się, że Odwód „Wyszków” będzie uderzał z przedmości na Narwi, a w przypadku zaś zwrotu głównego uderzenia na Narew, Odwód „Wyszków” przejdzie do obrony na Narwi, Armia „Modlin” zaś wykona przeciwnatarcie wychodząc z Zegrza, Modlina i Wyszogrodu[7].
Działania
W oparciu o pozycję mławską Armia miała bronić północnego podejścia do Warszawy od strony Prus Wschodnich. Linię fortyfikacji mławsko-rzęgnowskich obsadziła 20 DP. Pozycji „mławskiej” broniły 78 pp i 80 pp. Szerokość bronionego odcinka przez te pułki wynosiła około 15 km, zaś 79 pp zajmował 10. km odcinek pozycji „rzęgnowskiej”. Między tymi pozycjami był odcinek „martwy” o szerokości około 6 km. W Działdowie rozlokowany był batalion strzelców (III/32 pp)Nowogródzkiej Brygady Kawalerii. Większość sił brygady zajmowała pozycje w rejonie Lidzbarka, gdzie były pobudowane stałe fortyfikacje. Między brygadą a 20 DP była luka o szerokości około 12 – 15 km. Wschodnią „granicę” obrony armii, o szerokości około 22 km, obsadzała Mazowiecka Brygada Kawalerii rozlokowana pomiędzy miejscowościami Krzynowłogą Małą i Ulatowo, praktycznie do rzeki Orzyc. Odwód armii stanowiła 8 DP skoncentrowana w okolicach Ościsłowa, pomiędzy Ciechanowem a Glinojeckiem. Przedmościa w Pułtusku, Zegrzu i Płocku obsadzały bataliony ON.
Bitwa graniczna
1 września
Nieprzyjaciel w sile około czterech wielkich jednostek uderzył z Prus Wschodnich w rejonie Mławy na odcinek 20 Dywizji Piechoty, a w rejonie Krzynowłogi Małej na Mazowiecką Brygadę Kawalerii[8]. W ciężkich walkach 20 DP odparła natarcie, ale Mazowiecka Brygada Kawalerii zmuszona została do opuszczenia Krzynowłogów i cofała się na Przasnysz. W związku z tym dowódca Armii „Modlin” przesunął odwodową 8 Dywizje Piechoty w lukę pomiędzy 20 DP, a Maz. BK[9]. W związku z niemieckim natarciem na prawe skrzydło Armii „Modlin” i jego postępami w rejonie Krzynowłogi w kierunku na Przasnysz, odwód SGO „Narew” przesunięty został za jej lewe skrzydło[9].
Obsada personalna Kwatery Głównej Armii „Modlin”
Obsada personalna Kwatery Głównej Armii „Modlin”[10]
bateria artylerii przeciwlotniczej motorowa nr 89 typ „B” mob. w 9 dywizjonie artylerii przeciwlotniczej w Brześciu dla Nowogródzkiej BK (przydzielona w miejsce baterii artylerii przeciwlotniczej motorowej nr 8 typ „A”)
↑Wg T. Jurgi i W. Karbowskiego w składzie armii miał być także samodzielny pluton radio nr 9[15], lecz oddział o tej nazwie nie figurował w planie mobilizacyjnym „W”.
↑Kompania radio nr 2 była mobilizowana przez Pułk Radiotelegraficzny w Warszawie, w mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym[16].
↑Por. łącz. rez. Karol Wójcik ur. 25 sierpnia 1896. Na stopień porucznika został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1939 i 13. lokatą w korpusie oficerów rezerwy łączności[18].Zmarł 22 września 1939 we wsi Sołotwyno (węg.Aknaszlatina). Został pochowany na cmentarzu w Máramarossziget[19].
↑Wg T. Jurgi i W. Karbowskiego dowódcą 3. kompanii łączności do 6 września 1939 był kpt. Lau[17]. Prawdopodobnie autorzy wymienili kpt. łącz. rez. Marka Lau ur. 18 kwietnia 1891[20]. Marek Lau s. Maksymiliana r. 1892 zmarł 2 listopada 1939 w Obozie NKWD w Putywlu.
↑Wg T. Jurgi i W. Karbowskiego miała być „8 kompania telefoniczna kablowa”[17], lecz mobilizacja kompanii telefoniczno-kablowej nr 8 została przeniesiona z Zegrza do Kadry 2 Batalionu Telegraficznego w Krasnymstawie z równoczesną zmianą grupy i terminu mobilizacji (do maja 1939 w I rzucie mobilizacji powszechnej, a później w grupie jednostek oznaczonych kolorem czarnym)[21]. Generał Stanisław Mayer ówczesny oficer Oddziału III Sztabu Armii „Modlin” z jednostek łączności armii zapamiętał jedynie kompanię „nr 6”[22].
↑Samodzielna drużyna gołębi pocztowych nr 2 (bez 2. gołębnika) była mobilizowana przez kompanię łączności Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie, natomiast 2. gołębnik mobilizowała kompania łączności 30 DP w Brześciu nad Bugiem[23].
↑Por. łącz. rez. inż. Stanisław Jan Teichfeld ur. 8 lutego 1898[25]. W czasie kampanii wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu VII A Murnau[19]. Wg T. Jurgi i W. Karbowskiego por. Teichfeld miał być dowódcą 2. kompanii łączności[17].
↑Dowództwo Grupy Marszowej Służb typ I nr 11 było mobilizowane przez 1 Dywizjon Taborów w Małkini, w I rzucie mobilizacji powszechnej[26].
Relacja gen. bryg. Emila Przedrzymirskiego o przygotowaniu Armii "Modlin" do wojny, wstęp i oprac. Zbigniew Moszumański, Przegląd Historyczno-Wojskowy Nr 2 (207) z 2005 r., ss. 169-180.
Jerzy Kirchmayer: Kampania wrześniowa. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1946.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Wacław Stachiewicz: Wierności dochować żołnierskiej: przygotowania wojenne w Polsce 1935-1939 oraz kampania 1939 w relacjach i rozważaniach szefa Sztabu Głównego i szefa Sztabu Naczelnego Wodza. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 1998. ISBN 83-86678-71-2.
