Żołnierze Armii Radzieckiej Łotwy w Rydze 1 maja 1919 rokuŻołnierze Armii Radzieckiej Łotwy podczas parady w Rydze 1 maja 1919 roku
Armia Radzieckiej Łotwy, ros. Армия Советской Латвии[1] - Armija Sowietskoj Łatwii, inaczej Czerwona Armia Łotewska – jedna z armii radzieckich okresu wojny domowej w Rosji (1917–1921).
Struktura organizacyjna, formowanie i działania
Została utworzona 4 stycznia 1919 roku w Rydze na bazie Armijnej Grupy Łotwy, utworzonej 8 grudnia roku poprzedniego przez sztab generalny Armii Czerwonej w czasie przygotowań do ofensywy na ziemiach łotewskich[2], w składzie Armii Zachodniej, a od 27 grudnia – 7 Armii[3]. Trzon Armijnej Grupy Łotwy tworzyła z kolei 1 Dywizja Strzelców Łotewskich[2], utworzona jako Dywizja Łotewska 13 kwietnia 1918 roku i licząca wówczas 17–18 tysięcy żołnierzy[4].
W grudniu 1918 roku Armijna Grupa Łotwy zajęła całość ziem wschodniej Łotwy i 3 stycznia opanowała Rygę[5]. Dzień później rząd Łotewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, proklamowanej w połowie grudnia, w porozumieniu z rządem Rosji Radzieckiej ogłosił przekształcenie Armijnej Grupy Łotwy w Armię Radzieckiej Łotwy[5]. Jej dowódcą został mianowany Jukums Vācietis[6], jego zastępcą – Pēteris Avens[3]. W skład Armii Radzieckiej Łotwy wchodziły w tym momencie 1 dywizja strzelecka Armii Radzieckiej Łotwy (dawna Dywizja Łotewska) i 2 Nowogrodzka dywizja strzelecka (tylko w styczniu 1919 roku)[3]. W Rydze rozpoczęto formowanie 2 dywizji strzeleckiej Armii Radzieckiej Łotwy (2 Dywizji Strzelców Łotewskich)[5], która została oficjalnie włączona do Armii Radzieckiej Łotwy 12 lutego 1919 roku[3]. Między 7 a 19 lutego 1919 roku Armia wchodziła w skład Frontu Północnego Armii Czerwonej, następnie Frontu Zachodniego[3].
Przed Armią Radzieckiej Łotwy postawione zostało zadanie wyparcia jednostek niemieckich, walczących po stronie Rządu Tymczasowego Łotwy, z całości ziem łotewskich[5]. W styczniu i lutym 1919 roku Armia kontynuowała ofensywę w kierunku zachodnim i południowo-zachodnim, dążąc do opanowania całej Kurlandii. W dniach 9–10 stycznia lokalne organizacje bolszewickie wszczęły zbrojne powstania w Mitawie, Bauskiej i Tukums, ułatwiając oddziałom Radzieckiej Armii Łotwy zajęcie tych miast. 13 stycznia jednostki Armii Radzieckiej Łotwy zajęły Talsi[7], w tym samym czasie i krótko potem opanowane zostały Mitawa (13 stycznia), Dobele (15 stycznia) i Saldus (20 stycznia)[7]. 22 stycznia Armia Radzieckiej Łotwy zajęła Skrundę, 24 – Ezere, 27 – Kuldygę i 31 stycznia – Windawę[7]. W ostatnim z tych miast również wejście Armii Czerwonej do miasta poprzedziło powstanie miejscowych bolszewików[7]. Armii nie udało się zrealizować wszystkich celów zaplanowanej ofensywy – Bałtycka Landeswehra przeszła do obrony na linii biegnącej od wybrzeża bałtyckiego, przez Aizpute i dalej na zachód od Skrundy[7][8]. Rząd Tymczasowy Republiki Łotewskiej wycofał się do Lipawy. Miasto to oraz powiaty Grobiņa i Aizpute w końcu lutego 1919 roku były jedyną częścią Łotwy, której nie kontrolowali bolszewicy[9].
18 stycznia 1919 roku jednostki Armii Radzieckiej Łotwy podjęły również działania przeciwko armii niepodległej Estonii. Prowadzone znad granicy łotewsko-estońskiej, miały one na celu powstrzymanie estońskiej ofensywy przeciwko Estońskiej Komunie Ludu Pracującego[10]. Siły łotewskich bolszewików były słabsze niż oddziały estońskie (6 tysięcy przeciwko 10 tysiącom żołnierzy) i zdołały tylko na krótko powstrzymać estoński marsz na Narwę, zdobytą w końcu stycznia 1919 roku[10]. W połowie lutego jednostki Armii Radzieckiej Łotwy podjęły kolejne natarcie przeciwko Estończykom spod Valmiery i Valki, równocześnie z działaniami innych oddziałów Armii Czerwonej, atakujących Estonię od Pskowa[10]. W tym samym czasie oddziały Armii Radzieckiej Łotwy znajdujące się w północnej Kurlandii przeszły po zamarzniętych wodach Bałtyku, by zająć estońskie wyspy Muhu i Saremę[10]. Aby zlikwidować zagrożenie dla Estonii wychodzące z obszaru Łotewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, armia estońska w lutym 1919 roku ponownie uderzyła na wschodni odcinek północnego frontu Armii Radzieckiej Łotwy i 21 lutego po ciężkich walkach zdobyła Alūksne[10]. Próby kontrnatarcia podejmowane przez Armię Radzieckiej Łotwy w styczniu zakończyły się niepowodzeniem[11]; dopiero 31 marca kolejna kontrakcja bolszewików doprowadziła do odzyskania miasta[12].
W lutym i marcu 1919 roku Armia Radzieckiej Łotwy straciła również większość zajętych wcześniej terytoriów Kurlandii i Semigalii. Na froncie kurlandzkim jednostki niemieckie, systematycznie wzmacniane w styczniu i lutym 1919 roku, osiągnęły trzykrotną przewagę liczebną nad oddziałami radzieckimi[13]. Jednostki niemieckie – Bałtycka Landeswehra, Żelazna Brygada (następnie Dywizja), 1 Rezerwowa Dywizja Gwardii – pod ogólnym dowództwem generała Rüdigera von der Goltza przeprowadziły udaną kontrofensywę, spychając jednostki Armii Radzieckiej Łotwy dowodzone przez Ansisa Daumanisa[5] na wschodni brzeg Lelupy[14]. Do maja na linii rzeki ustabilizował się front niemiecko-radziecki na Łotwie[15].
W maju 1919 roku do Armii Radzieckiej Łotwy włączono Litewską Dywizję Strzelców oraz grupy wojsk Aluksnieńską i Marienburską[3]. W końcu maja 1919 roku Armia Radzieckiej Łotwy nie zdołała obronić Rygi przed kolejną niemiecką ofensywą[17]. W tym samym czasie działania 2 Estońskiej Dywizji Piechoty, która zdobyła Psków i kierowała się stamtąd na Porchow i Ostrow, zagroziły prawemu skrzydłu wojsk radzieckich na Łotwie oskrzydleniem. Estończycy podjęli próbę oskrzydlenia wojsk radzieckich, które odeszły na wschód od Rygi. Na przestrzeni 60-kilometrowego odcinka drogi z Rygi do Pskowa doszło do kilkudniowej bitwy estońsko-radzieckiej. Armia Radzieckiej Łotwy, zagrożona równocześnie przez wojska niemieckie od zachodu i estońskie od północy i północnego wschodu, została zmuszona do pośpiesznego wycofania się do Łatgalii, w kierunku Dyneburga i Rzeżycy. 31 maja jej jednostki opuściły Cēsis, 4 czerwca – Madonę, natomiast 5 czerwca Jēkabpils[12].
30 maja 1919 roku dowódca Armii Radzieckiej Łotwy raportował naczelnemu dowództwu Armii Czerwonej, że jego siły były zbyt szczupłe, by podjąć próbę odzyskania Rygi. Pośpieszna ewakuacja z Inflant do Łatgalii sprawiła, że wśród jednostek Armii Radzieckiej Łotwy zapanowała panika, a względny porządek w nich zaprowadzono dopiero w połowie miesiąca. Stało się to już po przekształceniu Armii Radzieckiej Łotwy w 15 Armię, część Frontu Zachodniego[18]. Decyzja w tej sprawie została wydana 7 czerwca, gdy dowództwo Armii Czerwonej doszło do wniosku, że utrzymywanie formalnie odrębnych sił zbrojnych łotewskich bolszewików przestało mieć sens[18].
.jpg)
.jpg)
