Afera podsłuchowa (taśmowa) – afera polityczna, która wybuchła 14 czerwca 2014 po publikacji w tygodniku „Wprost” stenogramów z nielegalnie podsłuchanych rozmów polityków. Nagrań dokonywano od lipca 2013 do czerwca 2014 w kilku warszawskich restauracjach, a wśród kilkudziesięciu^[1] podsłuchiwanych byli m.in. urzędujący i byli ministrowie, przedsiębiorcy oraz prezesi NBP i NIK.

Rozmowy zostały podsłuchane w restauracjach Sowa & Przyjaciele (należącej do Roberta Sowy)^[2][3], Amber Room w pałacyku Sobańskich oraz Osteria^[4][5]. Do nagrań jako pierwszy dotarł dziennikarz śledczy Piotr Nisztor^[6].

14 czerwca 2014 na stronie internetowej „Wprost” zostały ujawnione fragmenty nagrań dwóch podsłuchanych rozmów. Dwa dni później stenogramy z nagrań zostały opublikowane w papierowym wydaniu tygodnika. Wśród podsłuchanych osób był minister spraw wewnętrznych Bartłomiej Sienkiewicz, prezes NBP Marek Belka, były minister transportu Sławomir Nowak i były wiceminister finansów Andrzej Parafianowicz^[7].

W kolejnych dniach prokuratura wszczęła śledztwo w sprawie treści rozmów Sienkiewicza i Belki^[8] (umorzone we wrześniu 2014^[9]) oraz Nowaka i Parafianowicza^[10] (umorzone w grudniu 2014^[11]).

18 czerwca 2014 do siedziby tygodnika „Wprost” wkroczył prokurator wraz z funkcjonariuszami ABW w celu uzyskania nośników zawierających nagrania podsłuchanych rozmów. Redaktor naczelny „Wprost” Sylwester Latkowski odmówił wydania komputera z nagraniami, powołując się na konieczność zachowania tajemnicy dziennikarskiej. Funkcjonariusze podjęli próbę siłowego przejęcia nagrań, ale ostatecznie opuścili budynek bez nośników^[12]. Sposób przeprowadzenia akcji został skrytykowany przez media, Helsińską Fundację Praw Człowieka^[13], OBWE^[14] oraz Ministerstwo Sprawiedliwości^[15]. 21 czerwca 2014 pełnomocnik „Wprost” przekazał prokuraturze nośnik ze wszystkimi nagraniami^[16].

Krótko po wybuchu afery politycy opozycyjni do rządu Donalda Tuska zażądali dymisji premiera i prezesa NBP. Prezes Prawa i Sprawiedliwości Jarosław Kaczyński zapowiedział, że jeśli rząd nie poda się do dymisji, to w Sejmie zostanie złożone wotum nieufności^[17]. Z kolei Janusz Palikot, lider partii Twój Ruch zapowiedział, że jego klub poselski złoży projekt uchwały o skróceniu kadencji Sejmu^[18]. Ruch Narodowy wezwał do protestów pod urzędami wojewódzkimi^[19].

Premier Donald Tusk stwierdził, że nie zdymisjonuje ministrów, ponieważ byłoby to działanie pod dyktando przestępców, którzy chcą zdestabilizować polskie państwo^[20].

25 czerwca 2014 Donald Tusk złożył w Sejmie wniosek o wyrażenie wotum zaufania dla rządu. Po kilkugodzinnej debacie Sejm w głosowaniu udzielił rządowi wotum zaufania (237 głosów za, 203 przeciw)^[21]. Następnego dnia klub parlamentarny PiS złożył wniosek o konstruktywne wotum nieufności dla rządu Donalda Tuska, wskazując Piotra Glińskiego jako kandydata na premiera^[22]. 11 lipca 2014 Sejm odrzucił wnioski o wotum nieufności dla rządu i dla ministra spraw wewnętrznych Bartłomieja Sienkiewicza^[23].

W dniach 8–9 czerwca 2015 biznesmen Zbigniew Stonoga opublikował na Facebooku ponad 3 tysiące zdjęć fotokopii akt z postępowania ws. afery podsłuchowej^[24]. W Internecie znalazły się zeznania świadków i wyjaśnienia podejrzanych, dowody w śledztwie (m.in. fotografie sprzętu podsłuchowego), a także dane osobowe, adresy i numery PESEL (m.in. szefa CBA Pawła Wojtunika)^[25]. Dziennikarze ustalili, że zgodę na wykonywanie fotokopii akt miało co najmniej kilka osób, w tym podejrzani oraz poszkodowani, a także pracownicy prokuratury i ABW^[26].

10 czerwca 2015 premier Ewa Kopacz ogłosiła, że w związku z aferą do dymisji podali się: minister zdrowia Bartosz Arłukowicz, minister sportu i turystyki Andrzej Biernat, minister skarbu państwa Włodzimierz Karpiński, wiceministrowie Tomasz Tomczykiewicz, Rafał Baniak i Stanisław Gawłowski, koordynator służb specjalnych Jacek Cichocki oraz szef Zespołu Doradców Politycznych Prezesa Rady Ministrów Jacek Rostowski^[27]. Wszystkie dymisje zostały przyjęte. Tego samego dnia rezygnację z funkcji marszałka Sejmu zapowiedział Radosław Sikorski^[28] (zrezygnował 23 czerwca 2015^[29]).

W związku z aferą prokuratura zatrzymała cztery osoby^[30], w tym przedsiębiorcę Marka Falentę^[31]. Osobom tym postawiono zarzuty założenia nielegalnych podsłuchów^[32].

29 grudnia 2016 Sąd Okręgowy w Warszawie skazał Marka Falentę na karę 2,5 roku bezwzględnego pozbawienia wolności. Kelnerzy Konrad Lassota i Krzysztof Rybka zostali skazani na kary 10 miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na 3 lata oraz na kary grzywny. W przypadku czwartego z oskarżonych (którego tożsamość nie została podana do publicznej wiadomości) sąd odstąpił od wymierzenia kary i zobowiązał oskarżonego do wpłaty 50 tysięcy złotych na cel społeczny^[33]. Wyrok Marka Falenty uprawomocnił się w grudniu 2017. 31 stycznia 2018 Sąd Apelacyjny w Warszawie podtrzymał wyrok, odrzucając odroczenie wykonania kary m.in. ze względu na zły stan zdrowia skazanego^[34]. Falenta otrzymał wezwanie do stawienia się 23 maja 2018 do odbycia kary w zakładzie penitencjarnym na warszawskim Grochowie^[35]. Następnie termin był kilkakrotnie odraczany.

We wrześniu 2018 śledztwo dziennikarskie ujawniło powiązania Marka Falenty z rosyjskimi służbami, w tym z ludźmi z otoczenia Władimira Putina^[36].

Falenta nie stawił się do odbycia kary i zaczął się ukrywać, w związku z czym wydano za nim europejski nakaz aresztowania. Został zatrzymany 5 kwietnia 2019 w Hiszpanii. Na początku czerwca 2019 został samolotem ekstradowany do Polski i osadzony w zakładzie penitencjarnym^[34]. Po osadzeniu napisał list do polityków PiS, których uznał za współwinnych doprowadzenia do afery. Zażądał ułaskawienia przez prezydenta Dudę, grożąc w razie niespełnienia żądań ujawnienia osób, które miały współpracować z nim w kompromitacji polityków PO. Wymienił w liście 12 nazwisk takich osób, w tym Jarosława Kaczyńskiego, Mariusza Kamińskiego, Macieja Wąsika i Ernesta Bejdę. List ujawniła „Rzeczpospolita”. Politycy związani z PiS podkreślali znikomą wiarygodność Falenty, komentatorzy niesympatyzujący z partią zwracali uwagę na spójność przekazanych przez Falentę informacji z wcześniejszymi zaniedbaniami władzy w wyjaśnieniu afery^[37].

Lista osób, których rozmowy zostały podsłuchane i opublikowane. Podano funkcje pełnione w okresie prowadzenia podsłuchów lub w momencie ujawnienia nagrań.

• Bartosz Arłukowicz^[38] – minister zdrowia (2011–2015)
• Marek Belka^[39] – prezes Narodowego Banku Polskiego (2010–2016)
• Elżbieta Bieńkowska^[40] – minister rozwoju regionalnego (2007–2013), a następnie wiceprezes Rady Ministrów oraz minister infrastruktury i rozwoju (2013–2014)
• Sławomir Cytrycki^[39] – szef Gabinetu Prezesa NBP (2010–2016)
• Zdzisław Gawlik^[41] – sekretarz stanu w Ministerstwie Skarbu Państwa (2013–2015)
• Stanisław Gawłowski^[41] – sekretarz stanu w Ministerstwie Środowiska (2007–2015)
• Olgierd Geblewicz^[38] – marszałek województwa zachodniopomorskiego (od 2010)
• Paweł Graś^[42][43][44] – sekretarz stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (2009–2014) oraz rzecznik prasowy Rady Ministrów (2009–2014)
• Zbigniew Jagiełło^[45] – prezes zarządu PKO Banku Polskiego (od 2009)
• Marian Janicki^[43] – generał dywizji, wcześniej szef Biura Ochrony Rządu (2007–2013)
• Ryszard Kalisz^[46] – poseł (2001–2015)
• Włodzimierz Karpiński^[41][43] – minister skarbu państwa (2013–2015)
• Krzysztof Kilian^[45] – prezes zarządu Polskiej Grupy Energetycznej (2012–2013)
• Dariusz Jacek Krawiec^[42] – prezes zarządu i dyrektor generalny koncernu PKN Orlen (2008–2015)
• Jan Kulczyk^[44][47] – przedsiębiorca
• Krzysztof Kwapisz^[38] – przedsiębiorca
• Aleksander Kwaśniewski^[46][48] – były prezydent Polski (1995–2005)
• Krzysztof Kwiatkowski^[47] – prezes Najwyższej Izby Kontroli (2013–2019)
• Bogusława Matuszewska^[45] – wiceprezes zarządu Polskiej Grupy Energetycznej (2012–2013)
• Jerzy Mazgaj^[43] – przedsiębiorca
• Szymon Milczanowski^[49]
• Leszek Miller^[48] – przewodniczący SLD (2011–2016), poseł (2011–2015)
• Tomasz Misiak^[50] – przedsiębiorca, wcześniej senator (2005–2011)
• Mateusz Morawiecki^[45] – prezes zarządu Banku Zachodniego WBK (2007–2015), następnie wiceprezes Rady Ministrów (2015–2017), minister rozwoju (2015–2016), minister rozwoju i finansów (2016–2018), premier (2017–2023)
• Sławomir Nowak^[49][51] – poseł (2001–2015), wcześniej minister transportu, budownictwa i gospodarki morskiej (2011–2013)
• Andrzej Parafianowicz^[51] – podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów (2007–2013), a następnie wiceprezes zarządu ds. korporacyjnych Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa (2013–2014)
• Jacek Protasiewicz^[50] – poseł do Parlamentu Europejskiego (2004–2014), poseł (od 2015)
• Jacek Rostowski^[52] – minister finansów (2007–2013), a następnie szef Zespołu Doradców Politycznych Prezesa Rady Ministrów (2015)
• Bartłomiej Sienkiewicz^[39] – minister spraw wewnętrznych i koordynator służb specjalnych (2013–2014)
• Radosław Sikorski^[47][52] – minister spraw zagranicznych (2007–2014), a następnie marszałek Sejmu (2014–2015)
• Kazimierz Sowa^[43] – duchowny
• Piotr Wawrzynowicz^[41][47] – przedsiębiorca
• Maciej Witucki^[50] – przewodniczący Rady Nadzorczej Orange Polska (od 2013), członek Rady Nadzorczej PLL LOT (2013–2015)
• Paweł Wojtunik^[40] – szef Centralnego Biura Antykorupcyjnego (2009–2015)
• Dariusz Zawadka^[51] – pułkownik, wiceprezes zarządu Przedsiębiorstwa Eksploatacji Rurociągów Naftowych (PERN) „Przyjaźń” (2013–2016)

Nagrania opublikowane przez tygodnik „Wprost” w dniach 14–16 czerwca 2014.

Pierwsza rozmowa odbyła się w lipcu 2013 pomiędzy Bartłomiejem Sienkiewiczem a Markiem Belką. W dyskusji brał też udział Sławomir Cytrycki^[39]. Przedmiotem rozmowy było finansowanie deficytu budżetowego przez NBP i odwołanie ówczesnego ministra finansów Jacka Rostowskiego^[53]. 19 czerwca 2014 „Wprost” opublikował na swojej stronie internetowej nagranie z całej rozmowy.

Druga rozmowa odbyła się w lutym 2014 pomiędzy Sławomirem Nowakiem a Andrzejem Parafianowiczem. W dyskusji brał też udział Dariusz Zawadka. Przedmiotem rozmowy była m.in. kontrola skarbowa prowadzona u żony Nowaka^[51].

22 czerwca 2014 w różnych mediach zaczęły być ujawniane fragmenty nagrań kolejnych rozmów pomiędzy politykami. 23 czerwca 2014 „Wprost” opublikował stenogramy z tych rozmów.

W pierwszej rozmowie brał udział Radosław Sikorski i Jacek Rostowski. W trakcie dyskusji Sikorski wypowiadał się krytycznie o polsko-amerykańskiej współpracy, dającej według niego fałszywe poczucie bezpieczeństwa^[52].

Druga rozmowa odbyła się w lutym 2014 pomiędzy Pawłem Grasiem a Dariuszem Jackiem Krawcem. Rozmowa dotyczyła między innymi planów obchodów rocznicy wyborów parlamentarnych w 1989, a także ewentualnego kandydowania Donalda Tuska na stanowiska w Unii Europejskiej^[42].

W trzeciej rozmowie brał udział Dariusz Jacek Krawiec, Włodzimierz Karpiński i Zdzisław Gawlik. Czwarta rozmowa odbyła się pomiędzy Piotrem Wawrzynowiczem a Stanisławem Gawłowskim. Ponadto „Wprost” ujawnił nowe fragmenty stenogramów z rozmowy Nowaka z Parafianowiczem i Zawadką^[41].

17 maja 2015 dziennikarze tygodnika „Do Rzeczy” podali na stronie internetowej czasopisma, że są w posiadaniu nagrania z 5 czerwca 2014 między Elżbietą Bieńkowską a Pawłem Wojtunikiem^[40]. Następnego dnia fragmenty rozmowy zostały opublikowane w papierowym wydaniu tygodnika. Rozmowa Bieńkowskiej z Wojtunikiem została nagrana w restauracji Sowa & Przyjaciele^[54] i zdaniem części komentatorów wskazywała na zlecenie przez ministra spraw wewnętrznych Bartłomieja Sienkiewicza podpalenia budki policyjnej przy ambasadzie Rosji podczas Marszu Niepodległości (11 listopada 2013)^[54][55]. Rzecznik CBA Jacek Dobrzyński taką interpretację nazwał manipulacją stwierdzając, że w przytaczanej części rozmowy chodzi o koncepcję zabezpieczenia Marszu Niepodległości^[56]. Ponadto Wojtunik oferował nocleg w ośrodku konferencyjnym w Lucieniu po preferencyjnych cenach^[54].

5 lipca 2015 tygodnik „Do Rzeczy” opublikował na swojej stronie internetowej fragmenty rozmowy z 6 października 2013, która odbyła się w restauracji Sowa & Przyjaciele między Aleksandrem Kwaśniewskim, Ryszardem Kaliszem i dwoma innymi mężczyznami. Następnego dnia tygodnik opublikował obszerniejsze fragmenty nagrań w wersji papierowej. W podsłuchanej dyskusji Kalisz sugerował, że ma informacje od ówczesnego szefa SKW Janusza Noska na temat sprawy korupcyjnej, w którą mógł być zamieszany minister obrony narodowej Tomasz Siemoniak^[46].

SKW wydało oświadczenie, że Nosek nie przekazywał Kaliszowi żadnych informacji^[57].

21 października 2015 Telewizja Republika opublikowała stenogramy z kilku rozmów między Janem Kulczykiem a Krzysztofem Kwiatkowskim, Radosławem Sikorskim i Piotrem Wawrzynowiczem. Przedmiotem rozmów była m.in. sprawa prywatyzacji spółki Ciech S.A.^[47] O nagraniu rozmowy Kulczyka z Kwiatkowskim wcześniej informował „Wprost” (w czerwcu 2014). 17 czerwca 2014 Kwiatkowski zawiadomił Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego o treści swojej rozmowy z Kulczykiem^[58].

17 listopada 2015 Radio Zet opublikowało stenogram z rozmowy między Mateuszem Morawieckim, Zbigniewem Jagiełło, Krzysztofem Kilianem i Bogusławą Matuszewską. Rozmowa została nagrana w kwietniu 2013 i dotyczyła m.in. państwowego wsparcia finansowego dla Polskich Linii Lotniczych LOT^[59].

25 kwietnia 2016 tygodnik „Do Rzeczy” opublikował stenogram z rozmowy Pawła Grasia z Janem Kulczykiem. Rozmowa miała miejsce w Pałacyku Sobańskich w kwietniu 2014 i dotyczyła m.in. gazety „Fakt” i jej ówczesnego redaktora naczelnego Grzegorza Jankowskiego^[44].

9 czerwca 2017 kanał informacyjny TVP Info opublikował nagrania i stenogramy z kilku rozmów, w których brali udział: Paweł Graś, Włodzimierz Karpiński, Marian Janicki, Jerzy Mazgaj i Kazimierz Sowa. Rozmowy miały miejsce w restauracji „Sowa & Przyjaciele” w lutym 2014^[43].

8 i 23 sierpnia 2017 kanał TVP Info opublikował stenogramy z rozmowy, która miała miejsce w lutym 2014 pomiędzy Radosławem Sikorskim i Dariuszem Jackiem Krawcem^[60][61].

2 października 2018 portal internetowy Onet.pl opublikował nagranie z całej rozmowy, której fragmenty pojawiały się w mediach od 2015. Rozmowa miała miejsce w 2013, a brali w niej udział: Mateusz Morawiecki, Zbigniew Jagiełło, Krzysztof Kilian oraz Bogusława Matuszewska^[45].

4 i 8 października 2018 kanał informacyjny TVP Info opublikował nagrania z rozmowy, w której uczestniczył Sławomir Nowak oraz Szymon Milczanowski^[49][62]. W kolejnych dniach TVP Info opublikował też nagrania z rozmowy Bartosza Arłukowicza, Olgierda Geblewicza i Krzysztofa Kwapisza^[38].

5 listopada 2018 TVP Info opublikował treść rozmowy pomiędzy Aleksandrem Kwaśniewskim a Leszkiem Millerem^[48], o istnieniu której w 2015 informował „Wprost”^[63]. 17 listopada 2018 TVP Info opublikował rozmowę z 8 września 2013, w której brali udział: Paweł Graś, Tomasz Misiak, Jacek Protasiewicz i Maciej Witucki^[50].

W lutym 2015 CBA przekazało prokuraturze płytę z 11 wcześniej nieznanymi podsłuchanymi rozmowami^[64]. W sierpniu 2015 „Gazeta Wyborcza” podała, że sprawcy mogli podsłuchać rozmowę ówczesnego premiera Donalda Tuska z Janem Kulczykiem^[65].

10 czerwca 2019 roku Rzeczpospolita opublikowała list wysłany przez Marka Falentę do Andrzeja Dudy.

12 czerwca 2019 Gazeta Wyborcza opublikowała fragmenty listu, który Marek Falenta miał napisać w lutym do prezesa Prawa i Sprawiedliwości Jarosława Kaczyńskiego. Biznesmen przekonywał w nim, że pomógł PiS wygrać wybory, a za odsunięcie PO od władzy, funkcjonariusze CBA obiecywali mu bezkarność^[66][67].

Afera podsłuchowa jest tematem piosenek „Coś się nagrało” zespołu Babilon^[68] oraz „Rozmowy u Sowy” autorstwa Pawła Kukiza (album Zakazane piosenki)^[69]. O aferze podsłuchowej powstały książki: „Afera podsłuchowa. Taśmy Wprost” Sylwestra Latkowskiego i Michała Majewskiego oraz „Jak rozpętałem aferę taśmową” Piotra Nisztora^[70], a także książka Grzegorza Rzeczkowskiego „Obcym alfabetem. Jak ludzie Kremla i PiS zagrali podsłuchami”^[71].

• cała rozmowa Sienkiewicza z Belką