Mirèlha
   Mirèlha (títol original en grafia mistralenca: Mirèio) es una deis òbras màgers de la literatura occitana modèrna. Escrich en provençau, après una elaboracion que durèt uech ans, per l'escrivan Frederic Mistral, es un poèma en dotze cants que cònta lo desesper d'una joventa provençala que li dison Mirèlha. Lo libre fuguèt publicat en febrier de 1859 a Avinhon per l'ostau d'edicion de Josèp Romanilha. Lo succès del libre fuguèt rapid e aqueste coneguèt mai de difusion encara gràcias au laus que ne faguèt l'escrivan francés Alphonse de Lamartine dins son cors familiar de literatura. Lo descriguèt coma «l'aparicion d'un poèma epic en Provença» e comparèt amb estrambòrd Mistral au grand autor grèc Omèr. Ben tocat per las paraulas del grand poèta francés, Mistral volguèt manifestar son admiracion e sa gratitud envèrs Lamartine, e compausèt alara una òda per Lamartine, del 8 de setembre dau meteis an, que deviá venir una dedicaça dins la segonda edicion de Mirèlha (en 1860); l'editor Charpentier pasmens refutèt lo poèma entièr e n'imprimiguèt pas que la quatrena estròfa al començament dau libre, d'ara en avant dedicat a Lamartina. L'Òda a Lamartina foguèt inserida finalament dins Leis Isclas d'Aur en 1876. Fuguèt gràcias a Mirèlha que Mistral venguèt celèbre dins l'ensems de l'estat francés e internacionalament. Es pr'amor de l'òbra que l'autor malhanenc obtenguèt mai tard lo prèmi Nobel de literatura, l'an 1904. Charles Gounod, pivelat per aquesta òbra se n'inspirèt per compausar l'opèra Mireille en 1863. Lo cap d'òbra coneguèt fòrça traduccions dins lei lengas pus importantas coma l'anglés, lo catalan, l'italian, l'espanhòu e tamben lo francés. Quauquei jutjaments en 1859«Lei vièlhs de M. Mistral an la grandor dei vièlhs d'Omèr.» (Jules Canonge, L'Opinion du Midi) «L'idiòma armoniós dau Miegjorn a trobat son Virgili. Provença tota entiera tòrna viure dins lei cants inspirats de Mistral.» (Jean-Baptiste Gaut, Le Mémorial d'Aix) «M. Mistral es un verai trobador, que trobador vòu dire aqueu que tròba.» (Paul d'Ivoi, Le Messager de Paris) «Lo chale e lo pretz inestimable [de Mirèlha] los fan sa riquesa, l'exactitud e la veritat dei tablèus ont se presentan a de reng totei leis aspèctes de la natura provençala.» (Armand de Pontmartin, L'Union) «Aqueu poèma que s'i tròba de beutats de premier òrdre (...) es escrich dins la lenga dau Miegjorn, qu'apelarem pas patois, per acipar degun, mai solament una lenga mòrta.» (Clément Caraguel, L'Opinion nationale) «Escriu pas per lei pastres, mai per leis artistas. La traduccion a vivament agantat lei critics, lo tèxt provençau es pas totjorn comprés, dise pas solament dei gents dau pòble, mas pereu deis òmes pus abils per manejar aqueu lengatge.» (Saint-René Taillandier, Revue des Deux Mondes) «La granda poesia es defenduda a aqueleis idiòmas imperfècts o degenerats que li dison ambé fòrça rason de patois.» (J. M. Guardia, Revue de l'Instruction publique) L'istòria Lo subjècte de l'òbra es un maridatge refusat, e una mòrt per amor. Dins lo país dei Bauç, en Provença, Mirèlha, filha dei païsans rics dau Mas dei Falabregas, e Vincenç, un paure jove panieraire coma son paire, mèstre Ambròsi, s'enamoran un de l'autre. Lei dos panieraires van de mas en mas adobar lei banas e s'arrèstan au Mas dei Falabregas onte son aculhits. A la demanda dei rafis dau mas e sustot de Mirèlha, mèste Ambròsi canta un cant sobre sa jovença e sei combats navaus sota leis òrdres dau baile Sufren. Puei, Mirèlha demanda a Vincenç de contar lei causas que vei dins sei viatges. Entre d'autrei causas, lo panieraire cònta de miracles dei Santas e li explica que quand òm es dins un besonh lei fau anar veire e tocar sei santas relíquias. Mirèlha es pivelada per Vincenç e ditz que porriá demorar tota sa vida a l'escotar. (cant I, Lo mas dei Falabregas) Un autre jorn, Mirèlha cuelh de fuelha d'amorier per lei manhans dau mas quand Vincenç passa e l'ajuda. Li parla de sa sòrre Vinceneta que li dona d'er mas lo panieraire ditz a Mirèlha qu'es fòrça mai polida. Lei dos joves tròban un nis de pimparrins, signe d'un maridatge dins l'an, puei se confèssan son amor. Mai sembla qu'òm leis aja vists. (cant II, La culida) A l'escasença de la descoconada, la discussion entre chatas comença subre lei manhans, per passar a l'amor ; las chatas galejan e se trufan de Mirèlha ; una premiera allusion geinanta es facha a Mirèlha que tròba lo pretèxte d'anar quèrre una fiòla per sortir. La discussion contunha en son abséncia e quand tòrna li demandan çò que pensa de l'amor ; coma es evasiva, Norada ne profiecha per dire que l'a vista amb Vincenç. Leis autras se trufan d'ela pr'amor d'estar un paure mai la masca Taven lei repotega en li disent que sabon pas veire ont es la valor d'un òme e en contant l'istòria d'un pastre que venguèt se confessar a un ermitan per aver accidentalament tuat un aucèu ; lo cresent nèci, l'ermitan li demandèt d'anar pausar son mantèu subre una verga onte i aviá ren qu'un rai de soleu ; o faguèt mai per miracle lo mantèu demorèt platant subre lo rai mostrant a l'ermita son engana e la santetat dau pastre. E totei comprenon son error e se botan a cantar Magalí. (Cant III, La descoconada)  Tres pretendents (Alari lo pastre, Orriàs lo tocador e Veran lo gardian) vènon demandar Mirèlha a son paire mai ela s'es ja declarada a Vincenç (Cant IV, Lei demandaires). Orriàs rescòntra lo panieraire e lo provòca ; lei dos se garrolhan, Vincenç maugrat la fòrça de son adversari es vencedor e furiós, aqueu lo nafra amb son trident e l'abandona (Cant IV, La batèsta). Trobat per tres porquiers, Vincenç es portat au mas dau paire de Mirèlha que lo pòrta dins la bauma de la masca Taven per lo garir (Cant VI, La masca). Vincenç parla de son amor recipròc ambé mèstre Ambròsi e ambé lo sosten de Vinceneta, sa sòrre, lo convençon de ne'n parlar a mèstre Ramon ; o fa sensa dire que l'amorosa es Mirèlha e Ramon li conselha de pas far cas d'aquelei sentiments de jove ; Mirèlha, alara, confèssa son amor e sa maire e Ramon, furiós (subretot que Mirèlha a regetat tres bòns partits) insultan Ambròsi que respònd que maugrat sa pauretat, es estat un brave marin qu'a luchat per França (Cant VII, Lei vièlhs). Mirèlha, desesperada, fugís son ostau, traversant Camarga per arribar ai Santei Marias de la Mar per implorar lei Santas que sei parents acceptan sa decision. En camin, a causa de la calor aganta una insolacion. Sei parents parton a sa recèrca vèrs Lei Santas (Cant IX, L'assemblada). A la fin dau camin, lei Santas li apareisson, li explican lor istòria (Cant XI, Lei Santas) e li fan veire la felicitat de l'autre mond. Au mitan dei sieus que la tròban, mòr, fisançosa e serena (Cant XII, La mòrt). Lei personatges I a doas sòrtas de personatges : lei vièlhs e lei joves [1].
Lei cants Lei dotze cants pòrtan lei títols seguents:
A l'entorn de l'òbra
Traduccions  L'òbra es estada revirada dins una granda quantitat de lengas. Lei catalans fuguèron demest lei primièrs e ansin la primiera adaptacion catalana, facha per Francesc Pelagi Briz, sortiguèt per fasciculs a La Corona (1861-62) e fuguèt puèi publicada en libre en 1864 e mai en 1914. Se ditz qu'existís tamben una traduccion de Francesc Bartrina, facha en 1861. Pasmens, la version mai notabla es la que realizèt l'escrivana malhorquina Maria Antònia Salvà, publicada en 1917 e reeditada mai d'un còp. L'espanhòl seguiguèt lo catalan, que l'escrivan e traductor barcelonés Celestí Barallat ne faguèt una traduccion dins la lenga de Cervantes (Mireya) qu'apareguèt en 1882. D'edicions e traduccions posterioras se faguèron coma la de 1907 del malhorquin Llorenç Riber i Campins en 1907, reeditada sovent o la mai recenta de 1998 e encara en 2007 de Pilar Blanco García. Mirèlha sortiguèt puèi en polonés en 1897, traducha per Adam M’ski, puèi en 1964 sota la pluma de Stanislaw Gniadek. Mirella, la revirada italiana facha pel poèta toscan Mario Chini sortiguèt en 1903. Quauque temps après, en 1905 Gabor Andor ne faguèt la revirada en ongarés puèi l'annada seguenta Olga Simelius revirèt Mirèlha en finlandés. Es estada traducha en esperanto per Eugène Noël e Paul Champion que la publiquèron a París en 1909 e sèt ans mai tard, en 1916, espeliguèt la version chèca, elaborada per lo monge benedictin Sigismund Bouska. Mai recentament, en 1971 l'òbra màger de Mistral es estada revirada en japonés per lo professor Fujio Suguy; en 1977 Natàlia Konchalovskaia ne faguèt una version en rus, seguida en 1980 per una revirada en ucraïnian e finalament en 2006 sortiguèt la traduccion chinesa de Mirèlha. BibliografiaMistral, Frederic. Mirèio. París : Fasquelle, 1968. Liames extèrnesNòtas
|
