Man Ray

Man Ray, nascut Emmanuel Rudzitsky (o Rudnitsky o Radnitzky o Radenski), lo 27 d'agost de 1890, a Filadèlfia, Estats Units d'America, mòrt lo 18 de novembre de 1976, a París, França, es un pintre, fotografe e réelizator de filmes, actor del dadaïsme a Nòva York, puèi del surrealisme à París.

Sa carrièra comencèta a Nòva York. Amb son amc pròche Marcel Duchamp, formèron la branca americana de movement Dada. Aprèp qualques experienças artisticas infructuosas, coma una publicacion sul Dadaïsme nòvayorkés en 1920, Man Ray concluguèt que «Dada pòt pas viure a Nòva York».

Lo 14 de julhet de 1921 Man Ray desembarquèt a Le Havre (Sèina-Maritima), puèi arribèt a París ont Marcel Duchamp l'acculhèt. La mèsma serrada, foguèt presentat als surrealistas Louis Aragon, André Breton, Paul Éluard e Gala, Théodore Fraenkel, Jacques Rigaut e Philippe Soupault. S'installèt dins lo quartièr du Montparnasse, encontrè e s'enamorèt de la cantaira francesa e modèla Kiki de Montparnasse. Tanben encontrèt lo grand codurièr Paul Poiret. Realizèt fròça fotografia de mòda que foguron publicada dins de magazines e lo faguèron conéisser. Amb Jean Arp, Max Ernst, André Masson, Joan Miró e Pablo Picasso, presentèt sas òbras a la primièra mòstra surrealista de la galeriá Pierre a París en 1925. Amic de Marie-Laure de Noailles e de Charles Vicomte de Noailles, filmèt en 1928 a Ieras a la Villá Noailles son tresen filme Les Mystères du château de Dé.

A Montparnasse, pendent trente ans, Man Ray revolucionèt l'art fotografic. Los grands artistas de son temps pausèron los son objectiu, coma James Joyce, Gertrude Stein o Jean Cocteau. Contribuguèt a valorizar l'òbra d'Eugène Atget qu'o faguèt descobrir als surrealistas e a son assistanta Berenice Abbott. En 1934, Meret Oppenheim pausèt per Man Ray, aquela seriá de fotos de nus venguèron una de las seriás mai celebras. En 1940, aprèp la desfacha de França, Man Ray capitèt a jónher Lisbona e s'embarquèt pels Estats Units d'America en companhiá de Salvador e Gala Dalí e del cineasta René Clair. Aprèp qualques jorns passats a Nòva York, s'anèt cap a la còsta oèst amb per projècte de daissar lo país per Tahiti ont demorèt qualques ans. Arribat a Hollywood, recebèt de proposicions de mòstra, encontrèt una fema, Juliet, e decidiguèt de tornar a pindre. Venguèt Satrape al Collège de 'Pataphysique en 1963. Enterrat al cementèri del Montparnasse (7^a division): l'epitaf sus la tomba es «Unconcerned, but not indifferent» («Destacat, mas pas indiferent»).

• Dançaire de còrda s'accompahant de son ombre, 1916
• Autoretrach, assemblatge, 1916
• Boardwalk, 1917
• ofèrta, fèrre d'alisar ganit de clavèl sus la sòla, 1921
• Objècte indestructible, 1923
• The Fisherman's Idol , 1926, pèças de siure recuperat sus la plaja de Biarritz puèi assembladas
• Los Vint jorns de Julieta, 1952, paravent
• Bola de nèu^[1]

• Retrachs que Marcel Duchamp (1916), Tristan Tzara (1921), la marquesa Casati (1922), Francis Picabia en granda velocitat (1924), Jean Cocteau (1924), Antonin Artaud (1926), Kiki de Montparnasse (1926)^[2], André Breton solarizat (1930), Lee Miller (1930), Salvador Dalí e Gala (1936), Juliet (1945)
• Enigma d'Isidore Ducasse , 1920
• Elevatge de posca, 1920, 11,3 × 14,6 cm, Musèu d'art de Tolon.
• Rayografia amb man, lentilha e uòu, fotograma, 24 × 17,9 cm. Reproduccion dins Beaux Arts magazine 347, mai de 2013, p.|144.</ref>
• Lo Violon d'Ingres, 1924, ensag als sals d'argent enaussat amb mina de plomb e tinta de China e contrempegat su papièr^[3]
• Negra e blanca, 1926
• African sculpture on lying woman, 1930. En realitat un retrach de Simone Breton de 1927^[4].
• Jòc d'escacs surrealista, 1934, panoptic de 20 retraches d'artistas surréalistas

• 1923: Le Retour à la raison
• 1924: À quoi rêvent les jeunes filles
• 1926: Emak-Bakia
• 1928: L'Étoile de mer
• 1929: Les Mystères du château de Dé
• 1935: Essai de simulation de délire cinématographique

• 1914 : The Lovers (Ls Amants), òli sus tela, 24,7 × 35,2 cm^[5]
• 1931: Autoretrach, fotografia realizada amb solarizacion
• 1938 : Lo Rebús, òli sus tela, 55 × 46 cm, Musèu nacional d'art modèrne, Centre Pompidor, París^[6]
• 1939 : Lo Bèl Temps.
• 1952 : Rue Férou, a la Kunsthalle de Bielefeld.
• 1958 : Pintura naturala

• Las Mans liuras, dessenhs illustrats per de poèmas de Paul Éluard, Jeanne Bucher, París, 1937

• Revolving doors, Ed Surréalistes, París, 1917
• Los Camps delicioses, fòra de comèrci, París, 1922
• Man Ray photographs 1920-1934, James Thrall Soby
• Facile with Paul Éluard, Éd. GLM, Paris, 1935
• La Fotografia es pas l'art : 12 fotografias, Éd. GLM, Paris, 1937, amb un abansprepaus d'André Breton, Convulsionnaires^[7]
• Alphabet for adults, Copley Galleries, Berverly Hills, California, 1948
• Photographs-Portraits, Édition Prisma, París
• Autoretrach, 1963, Robert Laffont, Parí, 1964

• François Lévy-Kuentz, Man Ray - 2 bis, rue Férou, 1989, 23 min, ed Dilecta. Filme sul talher de Man Ray pauc abans sa destruccion^[8].

1. ↑ Reproduccion dins Beaux Arts magazine n° 68, mai de 1989, p. 115.
2. ↑ Reproduccion dins Connaissance des arts n° 658, març de 2008, p. 79.
3. ↑ París, MNAM. Reproduccion dins Connaissance des arts n° 658, març de 2008, p. 83.
4. ↑ Reproduisit en capa de Lettres à Denise Lévy de Simone Breton, ed Joëlle Losfeld, París, 2005
5. ↑ Collection Sylvio Perlstein, Anvers. Reproduction dans Giovanni Lista, Dada libertin & libertaire, L'Insolite, Paris 2005, p. 67.
6. ↑ Reproduccion dins Artpress 2 n° 13, mai 2009, p. 11.
7. ↑ Marguerite Bonnet, André Breton, œuvres complètes t. 1 : notes, Gallimard, La Pléiade, París, 1988, p. 1965.
8. ↑ Beaux arts magazine n° 290, agost 2008.

• (fr) (en) fototèca numerica oficiala - Contrat amb lo Man Ray Trust e l'ADAGP que gerís lo copyright
• (en) Imatges de Man Ray e tèxtes - Getty Center de Los Angeles
• Lista de la òbras de Man Ray sus data.bnf.fr