LaTeXLo logiciau libre , o LaTeX en escritura normala (prononciar [latɛk]), es una colleccion de macrocomandas per (lo lengatge de descripcion tipografica creat per lo matematician e informatician american Donald Knuth) destinada a facilitar l'utilizacion d'aqueu « processor de tèxte ».  L'informatician american Leslie Lamport es lo creator de LaTeX. Estent qu'es pron simple, LaTeX es vengut l'instrument privilegiat per escriure de documents ambé TeX; la version actuala es LaTeX 2ɛ. Es particularament utilizat dins lei domenis tecnic e scientific per la produccion de documents de talha mejana o importanta (tèsis e mai libres). Mai se pòt tanben emplegar per compausar de documents de tipes variats (per exemple, de letras o de transparents). PrincipiLaTeX demanda au redactor de se concentrar sus l'estructura logica de son document, son contengut, mentre que la mesa en pagina dau document (cesura dei mots, alineas) es laissada au logiciau. LaTeX dessepara doncas la forma dau contengut, fòrça mai clarament que lei logiciaus de tipe WYSIWYG (What You See Is What You Get, «çò que vesètz es — a pauc près — çò qu'obtenètz»), coma Microsoft Word o OpenOffice.org Writer. Pasmens, existisson uei de logiciaus (coma Lyx) que permeton de redigir de documents LaTeX d'aqueu biais. La redaccion d'un document ambé LaTeX comença per la creacion d'un fichier fònt (en format ASCII) per mejan d'un editor de tèxte : contèn au còp lo tèxte e leis instruccions de mesa en forma tipografica, que son de comandas de LaTeX. Aqueu fichier fònt es puei tractat per LaTeX : es la compilacion, que produtz un fichier (en format DVI o PostScript o PDF) contenent lo document mes en forma, lèst per èsser visualizat sus un ecran o imprimit. LaTeX necessita un aprendissatge iniciau pus important qu'aqueu que demandan lei logiciaus corrents de tipe WYSIWYG, aumens per la mesa en pagina de documents pichons. Mai tre qu'es passada aquesta fasa d'aprendissatge (pron aisada), vèn fòrça apreciable lo fach de se poder concentrar sus lo contengut en fisant la composicion a LaTeX : lo document produch es de qualitat remarcabla, quasi professionala (per exemple : respècte dei règlas tipograficas, formulas matematicas), la gestion dei referéncias bibliograficas (BibTeX), lei numerotacions e la taula dei matèrias son coerentas sensa que l'òm ague de se'n preocupar. D'autra part, LaTeX laissa a l'utilizaire la facultat de l'adaptar a sei besonhs especifics en creant o modificant de macrocomandas, o en se servent de fichiers de macrocomandas (packages) creats per d'autrei. Aquelei qualitats, en mai de la gratuitat dau logiciau, ne fan l'instrument de redaccion privilegiat dei mondes universitari e scientific dins certanei disciplinas. Es pron corrent en matematicas, informatica e fisica que d'editors prepausan de fichiers d'estil LaTeX, e que declaran de preferir aqueu format an aqueu de Microsoft Word (qu'es per ara l'estandard de facto dei tractaments de tèxtes). Exemples significatius d'utilizaires de LaTeX
Tipes de documentsLaTeX pòt produire fòrça tipes diferents de documents (tau coma es, o ben per lo mejan d'extensions) :
Pasmens, fau notar que per redigir de documents que sa mesa en pagina es particulara (per exemple : jornaus, revistas), d'autrei tipes de logiciaus pòdon èsser mielhs adaptats. Exemples de documents LaTeXUn exemple simplàsAquest exemple permete d'afichar e d'imprimir :
\documentclass[a4paper,11pt]{article}
\title{Exemple de document \LaTeX}
\author{Ieu}
\begin{document}
\maketitle
Es mon premier assai !
% Aiçò es un comentari ; es pas
% pres en còmpte per LaTeX
\end{document}
Un exemple scientific amb una formulaAquest exemple permete d'afichar e d'imprimir la frasa seguenta : Segon la teoria de la Relativitat restrencha, l'energia d'un còrs en movement es : . \documentclass[a4paper,11pt]{article}
\begin{document}
Segon la teoria de la Relativitat restrencha, l'energia d'un còrs en movement es :
Quauquei caracteristicas de LaTeXLei comandas de LaTeX devon totjorn èsser precedidas d'una còntra-oblica : « La premiera comanda d'un document LaTeX es
Lo contengut dau document se deu escriure entre Leis opcions de classas
LaTeX e lei lengasLaTeX foguèt inicialament concebut per foncionar en lenga anglesa. Son adaptacion en d'autrei lengas a necessitat lo desvolopament de fichiers d'extensions, que lo pus conoissut e utilizat es sonat, de segur, «babel». Per poder compausar ambé LaTeX de documents en divèrsei lengas, es necessari :
Mai de 30 lengas son presas en còmpte per "babel" ; entre lei lengas minoritàrias d'Euròpa, i a lo breton, lo catalan, lo gaelic d'Escòcia, lo gaelic d'Irlanda, lo galèc, lo galés e lo soabi. Liames intèrnes
|
