Article primièr de la Declaracion dels Dreches de l'Òme
Articolo 1
Tutti gli esseri umani nascono liberi ed eguali in dignità e diritti. Essi sono dotati di ragione e di coscienza e devono agire gli uni verso gli altri in spirito di fratellanza.
A la diferéncia de la màger part de las autras lengas romanicas, l'italian consèrva lo contrast del latin entre de consonantas simplas e consonantes duplicadas. Coma dins la màger part de lengas romanicas, l'accent es distintiu. Entre las lengas romanicas, l'italian es lo mens divergent del latin, amb lo sarde.[3][4][5][6]
Nascut durant l'Edat Mejana, l'italian es basat sus la lenga toscana arcaïca[7] —en particular sul dialècte florentin—, e es quicòm d'intermediari entre las divèrsas lengas de la peninsula Italica. Son desvolopament foguèt tanben influenciat per los autres dialèctes italians e per las lengas germanicas dels envasidors pòst-romans.
Dialectologia
Se distinguisson dos grops clarament diferenciats, desseparats per un grand faissèl d'isoglòssas, la Linha Massa-Senigallia (dicha d'un biais mens exacte «linha La Spezia-Rimini»), que correspond a la copadura de las lengas romanicas en dos grands grops: la Romania occidentala (inclusent l'italian septentrional) e la Romania orientala (inclusent l'italian centromeridional e de l'extrèm sud).[8]
Classificacion
Lo nòrd-italian o italian septentrional
Grop galloitalic (una error frequenta es de confondre lo galloitalic amb tot lo nòrd-italian)
Romanesco contemporani, dialècte toscan parlat dins lo Laci a costat del romanesco classic, eritat de l'Edat Mejana.
Italian central, parlat dins las regions d'Ómbria, de Laci, de las Marchas e dels abruces. Se distinguisson nombroses parlars seguent las regions: lo laziale a Roma e a l'entorn, lo romanesco classic aital coma lo ciocaro de Frosinone dins la part meridionala de Laci. L' ombrian (o umbro) en Ómbria; lo marchigiano qu'engloba los parlars de las Marchas (d'Ancona, de Fabriano, de Macerata, de Fermo e de Camerino); l' abrucés occidental e l' abrucés adriatic parlat dins los abruces.
Italian meridional, parlat dins las regions de Campània, de Molise, de Polha, de Basilicata aital coma dins lo nòrd de Calàbria. L'italian meridional compren lo molisano, parlar de Molise.
Dialèctes de tipe napolitan, comprenent lo campanés (es a dire lo napolitan de Nàpols e sas variantas seguent los parçans de Campània : beneventano de Benevento, salernitano de Salèrne), lo calabrés septentrional (parlat dins lo nòrd de Calàbria), e las doas varietats de lucan (o lucanian), parlat en Basilicata aital coma dins una part de la província calabresa de Cosenza.
Los dialèctes apulians, emplegats dins la region de Polha e comprenent tres variantas: lo foggiano, parlat dans la província de Foggia; lo barese, dins las províncias de Bari, de Brindisi e pels parçans orientals de Basilicata; e lo tarentin, parlat dins la vila de Tarent e a l'entorn.
Grop lingüistic sicilian:
Sicilian, ancorat dins l'illa de Sicília e devesit en dialèctes.
Salentin emplegat en Salento, al sud de Polha. Los dialèctes apulians de transicion salentina son parlats, eles, dins las parts meridionalas de las províncias de Brindisi e de Tarent.
.svg){kind=small}
