Cereala

Las cerealas (del nom de la divessa romana de la grana; Cerès) son de plantas que se n'utiliza la grana per l'alimentacion, que botanicament se nomena cariopsi, e conten d'amidon que se pòt transformar en farina, basa de divèrsas preparacions alimentàrias (pan, pastas, pastís, etc.) e son la matèria primièra per la fabricacion de begudas alcolicas (bièrra, whisky, sake); lo grelh se pòt tanben utilizar en dietetica e per l'alimentacion animala, se'n trai d'òli, especialament del milh.

En tèrmes botanics, las cerealas apartenon a la familha Poaceae (o graminèas). A l'ora d'ara las cerealas fornisson la màger part (45%) de las calorias alimentàrias de l'umanitat.^[1]

D'autras grandas familhas botanicas s'assimilan a vegadas a las cerealas: la grana del blat negre (poligonacea), la quinoa (quenopodiacea) e lo sesam (pedaliacea).

Las cerealas, amb las Fabaceae (leguminosas), foguèron las primièras familhas de plantas a èsser cultivadas al neolitic. Inicialament se plantavan de varietats salvatjas, mas amb la seleccion se produguèt la domesticacion d'aquelas espècias, e en seguent, la transformacion en varietats domesticas pus rendablas, las plantas venguèron pus grandas (aumentant atal la productivitat) e que tombèron pas l'espiga (ne facilitant la culhida).^[2]

Se considèra que la cultura de las cerealas permetèt lo desvolopament de las grandas civilizacions. D'efèit, en donant una nutricion regulara e abondanta a la populacion, las cerealas permetèron l'organizacion de societats pus densas e pus complèxas. Atal de rendements pus enauçats e una conservacion pro aisida, permetèt de constituir d'excedents que rendèron possible lo comèrci.^[3]

Las cerealas de basa sus las qualas se bastiguèron las civilizacions, foguèron divèrsas. En Orient Mejan e Euròpa foguèt lo blat, en Orient Extrèm de las condicions umidas foguèt lo ris; los pòbles d'America modifiquèron las plantas salvatjas e creèron fòrça varietats de milh. Finalament las civilizacions en Africa saheliana e subsahariana cultivèron lo milh menut, una planta capabla de s'adaptar a una sason umida corta.

En alimentacion umana s'utiliza lo blat e lo ris, las divèrsas varietats de milh menut e milhòca, e lo blat negre.

L'òrdi s'utiliza per far lo malt, basa de la bièrra.

De cerealas segondàrias se tornan utilizar en quantitats creissentas amb implantacion de l'agricultura biologica, coma l'espeuta, lo segal o la civada.

D'autras plantas coma la quinoa, cultivada tradicionalament en America del Sud, se desvolopan, tanben gràcias al sector de l'agricultura ecologica.

• Principalas formas de consum de cerealas :
  • En grana: totas, especialament lo ris, lo milh, lo milh menut, lo blat negre e l'òrdi, mas tanben lo blat dur (sovent precosit), l'espèuta, la civada, la quinoa.
  • En farina: blat, segal, blat negre, espèuta per la fornariá (pan, galetas e la pastissariá).
  • semola: blat dur (coscós, bolgor, pastas alimentàrias), milh (polenta), milh menut.
  • En farinetas o cremas: civada (gruau o porridge).
  • En flocons: civada
  • En pastas alimentàrias : blat dur, segal, espèuta, ris, milh menut, blat negre.

Una granda partida de la produccion mondiala es destinada a l'alimentacion dels animals domestics: dins los païses desvolopats, 56% del consum de cerealas servís a alimentar lo bestial, e dins los païses en via de desvolopament es de solament de 23 %.^[4] 37% de la produccion de cerealas del monde se destina alimentacion dels animals d'elevatge.^[5]
Dins l'alimentacion animala practicament s'utiliza totes los tipes de cerealas, subretot lo blat tradicionalament reservat al consum uman, jos divèrsas formas :

• granas entièras ;
• granas trissadas ;
• plantas entièras cortadas abans sa maduretat, jos forma d'ensilatge: blat e milhòca.

Aprèp la culhida los rèstas se pòdon utilizar coma palha per la jaça

• Produccion d'alcòl etilic e de begudas alcolicas per fermentacion e destillacion : aquavit, bièrra, sake, vodka, whisky…
• Derivats de l'amidon: siròps, dextròsa, dextrina subretot del milh, e utilizats dins l'industria agroalimentària, la papetariá, la farmacia e mai.
• La palha, utilitzada dins la construccion tradicionala e, recentament, dins l'ecologica.

Las granas de las cerealas contenon generalament :

• Fòrça glucids, a l'entorn de 70 % a 80 %, jos la forma de midon ;
• proteïna (fins a 15 % dins lo blat dur) ;
• lipids en bassa proporcion (mens del 5 %), venent del gèrme ; d'ont se n'extrai d'òli dins certanas cerealas ;
• sals minerals.

La grana es envolopada per una cuticula essencialament facha de cellulòsa.

Las cerealas son subretot interessantas per son apòrt energetic, jos forma de sucres lents. Tanben son una font de vitaminas e de fibras. Sas proteïnas mancan de divèrses aminoacids essencials coma la lisina o lo triptofan. Qualques cerealas contenon una proteïna particulara, lo glutèn, que permet de far de pan, las cerealas panificablas: son lo blat, l'espèuta e lo segal).

Lo consum de ris descorticat (ris blanc) pòt provocar un manca de vitamina B₁ o tiamina, causa, sens complements alimentaris, lo beriberi. Lo consum excessiu de milh, que seguèt pas lo procèssus de nixtamalizacion, pòt conduire a una manca de vitamina PP, causa de la pellagra. Per certanas personas predispausadas, lo glutèn pòt provocar la malautiá celiaca, que produsís una atrofia de la mucosa intestinala.

La colhida mondiala de cerealas atenh 2,07 miliards de tonas (an 2003). Atal representa una mejana bruta de 345 kg per abitant e per an (per 6 miliards d'abitants en tot), mejana de 155 kg per las cerealas destinadas a l'alimentacion umana.

1. ↑ (en)Donadas de la FAO, 2001-2003 PDF
2. ↑ (es)FULLOLA, J.M., NADAL, J. Introducción a la prehistoria. Barcelona, 2005. Editorial UOC.
3. ↑ (fr) De l'inégalité parmi les sociétés, Jared Diamond, Gallimard
4. ↑ (en) World Resources Institute, Earth trends, Agriculture & food, Table data base , [1] o [2]
5. ↑ (en) Lester Brown, Lo plan B, per un pacte ecologic, capítol 9, disponible en línia en anglés