Namnet «Lillehammer» kjem frå gammalnorskhamarr som tyder berghammar og «Litli-» i samanheng med Hamar og Storhamar.
Lillehammer fekk kjøpstadrettar i 1827 og bystatus i 1842. Kjøpmann Ludvig Wiese reknast som byen sin grunnleggjar. I 1964 vart kommunen slege saman med Fåberg.
Motivet på kommunevåpenet syner til soga om Håkon Håkonson som vart redda frå baglarane av birkebeinarane Torstein Skjelva og Skjervald Skrukka. Dei to birkebeinarane heldt truleg til ved Hammer gard, som den opphavlege tettstaden Lillehammer voks ut i frå. Ruta birkebeinarane tok over fjellet til Østerdalen er bakgrunnen for skirennet Birkebeinerrennet og sykkelrittet Birkebeinerrittet over fjellet mellom Lillehammer og Rena kvart år.
Historie
Helleristingar ved Drotten i Fåberg.Lillehammer stasjon.
Foto: Mahlum
Lillehammer fekk kjøpstadrettar i 1827 og bystatus i 1842. Kjøpmann Ludvig Wiese har vore rekna som grunnleggjar av byen, og det vart reist ein statue av han på Lilletorget i samband med Lillehammer sitt 100-årsjubileum. Fram til midten av 1800-talet låg busetnaden hovudsakleg i området rundt Hammer gard. Byen hadde i 1850 om lag tusen innbyggjarar, og hadde gode sambindingar sør- og nordover. Bygginga av hovudbanen Oslo-Eidsvoll i 1852 baserte seg på samband vidare med dampskip langs Mjøsa til Lillehammer, og nylagt veg vidare oppover Gudbrandsdalen. Dette transportsystemet mogleggjorde transitt av tømmer[1] og jordbruksvarer til hovudstaden, og bidrog til byens framvekst.
I 1964 vart kommunen slått saman med Fåberg kommune. I 1973 kom Lillehammer i verdas søkjelys gjennom Mossad si likvidering av ein marokkansk kelner, den såkalla Lillehammer-saka.
Areal og folkesetnad
Dei fleste innbyggjarane bur i sentrum. Byen er delt inn i bydelane Busmoen, Nordre Ål, Søre Ål, Vingnes, Nybu, Jørstadmoen, Røyslimoen, Vårsetergrenda og Fåberg.
Kultur
Storgata i Lillehammer.
Lillehammer har gjort mykje for å ta vare på den opphavlege arkitekturen i Storgata. Mange av bygningane av tre er bygd i sveitserstil med saltak, og gamle fargetradisjonar vert halde i hevd. Byen har fått statens byggeskikkpris for Storgata.
Eit stort kulturarrangement, Norsk Litteraturfestival, går føre seg i Lillehammer i mai kvart år.
Kommunen sin tusenårsstad er Stortorget, og vart vald til dette av kommunestyret i 1998. Torget vart rusta opp og vart gjenopna 21. juni 2001 samtidig som det vart erklært som Tusenårsstad.
Kort etter at Lillehammer vart kjøpstad i 1827 vart strukturen for byen planlagt med den kvadratiske inndelinga av kvartal. Torget var opphavleg planlagt ovanfor Hammer gard, der Søndre Park er i dag. I 1868 vart plasseringa til der det er i dag vedtatt i formannskapet. Torget vart raskt ein møtestad for lillehamringar både til kvardag og fest. Her var det utstillingar, marked, song og musikk frå eigen paviljong. Her mønstra Gudbrandsdal Bataljon, og dette var hovudarena for nasjonaldagsmarkeringa, noko det også er i dag. Den fyrste torgdagen var i 1907.
Stortorget blir i dag brukt til torghandel måndag, onsdag og laurdag. Ein del laurdagar i løpet av året blir det arrangert Bondens Marked kor det blir seld mat og handverk frå lokale produsentar. Dei to siste åra har det også vore arrangert internasjonal marknad med produsentar frå Italia, Frankrike og andre land i Europa. Torget blir også brukt som parkeringsplass når det ikkje er andre arrangement der.
