Den russiske bjørnen (russisk Русский медведь, romanisert Russkij medved) er eit utbreidd symbol for Russland, brukt i vitseteikningar, artiklar og dram frå så langt tilbake som 1500-talet.^[1] Ved ulike høve kan han stå for Det russiske imperiet, Sovjetunion og dagens Russland.

Russland har den største brunbjørnbestanden av noko land i verda, med truleg over 100 000 individ.^[2] Rundt 36 000 av dei finst i Europeisk Russland. I resten av Europa bur det rundt 17 000 brunbjørnar.^[3] Av dei mange bjørnane som held til i Sibir finst det grupper av dyr som blir svært store, som kamtsjatkabjørn og ussurijbjørn.^[4] Det finst også andre bjørneartar i Russland, isbjørn i Sakha, Krasnojarsk, Vest-Sibir og nordeuropeisk Russland,^[5] og kragebjørn.^[6]

Bjørnar opptrer i russisk folklore og biletkunst. Ein har også fått verkelege bjørnar til å opptre på ulike vis gjennom fleire hundreår. Bjørnar blei trente i å utføra ulike rørsler, gjerne slike som etterlikna folk. Ein kunne også bruka dei til rituale som skulle driva ut vonde ånder. Bruk av bjørnar til å opptre blei forboden i 1867, men bjørnar som underhaldning blei gjenoppliva med bjørnesirkus, der bjørnar mellom anna kjørte motorsyklar, på 1940-talet.^[7] Ein har halde fram med å bruka levande bjørnar som skodespelarar og maskotar.^[8][9] Det er også blitt laga ei rekkje oppdikta bjørnar, som Vinni Pukh, inspirert av Ole Brumm (Winne the Pooh) og OL-maskoten Misja.^[10]

Bjørnen har ofte blitt brukt som symbol i Vesten. Bjørnar var lenge knytte til Russland gjennom reiseskildringar, og bjørnen som symbol på Russland oppstod blant britiske karikaturteiknarar og blei seinare utbreidd i USA. Bildet var ikkje alltid smigrande – det kunne visa Russland som «stort, brutalt og klønete».

Bjørnebiletet har likevel også blitt brukt som eit positivt symbol på landet av russarar, særleg på 1900-talet. Bjørnungen Misja som maskot for Sommar-OL 1980 i Moskva brukte til dømes bjørnen som eit søtt og vennleg symbol.

Då Ronald Reagan kjempa for å bli gjenvald som amerikansk president i 1984, brukte han bjørn som motiv i ein kjend reklamefilm kjend som «Bear in the woods».

Etter oppløysinga av Sovjetunionen var det ein del støtte i det russiske parlamentet for å ha ein bjørn på det nye russiske riksvåpenet, men etterkvart gjekk ein tilbake til doubbeltørna frå Tsar-Russland i staden.

Seinare har bjørnen blitt symbol for det politiske partiet Sameint Russland, som har dominert politikken i Russland sidan tidleg i 2000-åra.

• 
  Teddybjørnen Misja var maskot for OL i Moskva i 1980.
• 
  Banner med den russiske bjørnen brukt av russiske fotballsupporterar.
• 
  Våpenskjoldet til Velikij Novgorod.
• 
  Humoristisk bilde av bjørn med to hovud og fire frampotar som poserer som den russiske dobbeltørna.

• 
  Den russiske bjørnen blant dei europeiske makten som Bismarck godsnakkar med for å isolera Frankrike.
• 
  The Russian bear and the American dears. Teikning frå 1871.
• 
  Humoristisk verdskart frå Japan der Russland er framstilt som ein stor bjørm. Frå rundt 1900.
• 
  Vitseteikning frå det engelske satiriske bladet Punch, eller The London Charivari.
• 
  Kinesisk framstilling frå 1905 av ulike vestlege makter som dyr, der den russiske bjørnen kjem inn frå nord.
• 
  Baksida av ein tysk sylvmedalje frå fyrste verdskrigen for frigjeringa av Aust-Preussen i 1914 av Paul von Beneckendorff und von Hindenburg. Viser til slaget ved Tannenberg. Den nakne general Hindenburg slost mot den russiske bjørnen med sverdet sitt.
• 
  Britisk politisk vitseteikning knytt til den franske invasjonen av Russland under Napoleon i 1804.