Panthéon (Parijs)

Panthéon
	Het Panthéon
Plaats	Quartier Latin, Parijs
Coördinaten	48° 51′ NB, 2° 21′ OL
Gebouwd in	1757-1790
Detailkaart
	;
	Officiële website; (en) Atlas Obscura-pagina;
Portaal	Christendom

Het Panthéon is een gebouw in het 5e arrondissement (midden in het Quartier Latin) van de Franse hoofdstad Parijs. De architect Jacques Germain Soufflot bouwde het monument in de 18e eeuw oorspronkelijk als een kerk gewijd aan Genoveva van Parijs (Sainte-Geneviève); het is sinds de Franse Revolutie bekend als begraafplaats van beroemde Fransen. Soufflot wilde een klassiek gebouw realiseren met de lichtheid van een gotische kathedraal. Bij de bouw werden de open muren massiever uitgevoerd om structurele redenen.

Geschiedenis

In 1744 beloofde koning Lodewijk XV dat hij, als hij zou herstellen van zijn ernstige jichtaanval, op de plaats van de oude abdij van Sainte-Geneviève een nieuwe kerk zou bouwen. De Markies van Marigny, een broer van Madame de Pompadour, werd aangewezen om de belofte van de koning waar te maken. Soufflot, een beschermeling van Marigny werd aangesteld om een ontwerp te maken, en de bouw van het Panthéon begon.

Het ontwerp bestond uit een Grieks kruis met een portiek van Korinthische zuilen. Het beeldhouwwerk in het fronton was van de hand van David d'Angers. De afmetingen waren enorm, het gebouw moest 110 meter lang bij 84 meter breed worden, en 83 meter hoog. Hoewel de funderingen al in 1758 gelegd waren, werd het pas in 1789 voltooid. De naam Panthéon verwijst naar het Pantheon in Rome waar het op moest gaan lijken. Uiteindelijk vertoont het meer overeenkomsten met de St Paul's Cathedral (Londen).

Het midden van de verticale staaf van het kruis op het dak van het Panthéon is het nulpunt van de driehoeksmeting voor de Tranchotkaart. Deze kaart werd omstreeks 1810 gemaakt in opdracht van Napoleon voor het Franse leger. Vanuit dit punt werden alle andere punten gemeten.

Het nieuwe regime na de Franse Revolutie zag in het imposante neoclassicistische gebouw een soort tempel ter ere van Frankrijk, en veranderde de functie van kerk naar mausoleum voor beroemde Fransen. Daarna is nog enkele keren van functie gewisseld, maar in 1885 werd het officieel een 'tempel' voor de grote Fransen.

Er is één Nederlander in het Panthéon begraven, namelijk Jan Willem de Winter uit Kampen.

Slinger van Foucault

In 1851 hing de Franse fysicus Léon Foucault (1819-1868) een gewicht aan een touw in de koepel op. De slinger leverde het bewijs dat de aarde om zijn as draait. Het Musée des arts et métiers in Parijs stelde sinds 1855 de originele slinger permanent tentoon. Deze Foucault-slinger werd getoond als deel van de collectie, en werd in 1995 tijdelijk verhuisd naar het Panthéon vanwege renovatie in het museum. Voor de heropening in 2000 werd het origineel teruggegeven en hangt in het Panthéon een kopie. Jules Guyot heeft in het Panthéon met deze slinger geëxperimenteerd om de afplatting van de Aarde en de loodlijn te bestuderen.

Crypte

Boven de ingang van het Panthéon staat de tekst Aux grands hommes la patrie reconnaissante, oftewel 'Voor de grote mannen, het dankbare vaderland'. De immense crypte van het gebouw werd bestemd als laatste rustplaats voor de 'grote mannen' van Frankrijk, onder wie Soufflot zelf.

De uitdrukking 'grote mannen' is overigens niet letterlijk te nemen aangezien er ook vijf 'grote vrouwen' in het Panthéon zijn opgenomen, namelijk Marie Curie, Geneviève de Gaulle-Anthonioz, Germaine Tillion (alleen in naam, de kist bevat alleen aarde uit haar oorspronkelijke graf), Simone Veil en sinds 30 november 2021 Joséphine Baker. Zij zijn tot nu toe de enige vrouwen die deze eer te beurt viel op grond van hun eigen verdiensten. Verder werd Sophie Berthelot (zij was de eerste vrouw die werd bijgezet in het Panthéon), de echtgenote van de scheikundige en politicus Marcellin Berthelot, bijgezet in een gezamenlijk graf, nadat beiden op 18 maart 1907 waren overleden.

De beslissing om iemand bij te zetten in het Panthéon is in het verleden aan verschillende instanties en machtige personen (o.a. Napoleon) overgelaten. In de Vijfde Franse Republiek is het verlenen van deze (postume) eer voorbehouden aan de President van de Republiek.

Lijst van in het Panthéon opgenomen personen

De lijst hieronder bevat alle personen die ooit in het Panthéon opgenomen werden, zouden worden en diegenen die uit het Panthéon verwijderd werden

Bijzetting	Caveau	Naam	Bijzonderheden
1791		Mirabeau, Honore Gabriel Honoré Gabriel Mirabeau	Verwijderd in 1794 na ontdekking van zijn correspondentie met Lodewijk XVI, begraven in de Église Saint-Étienne-du-Mont
1791	Crypte	Voltaire
1792		Beaurepaire, Nicolas-Joseph Nicolas-Joseph Beaurepaire	Verplaatsing van de overblijfselen naar het Panthéon niet uitgevoerd
1793		Louis Michel Le Peletier de Saint-Fargeau	Vermoorde afgevaardigde, overblijfselen uit het Panthéon verwijderd
1793		Auguste Marie Henri Picot de Dampierre	Verwijderd wegens beschuldiging van verraad
1794		Marat, Jean-Paul Jean-Paul Marat	Verwijderd wegens beschuldiging van verraad
1794	Crypte	Rousseau, Jean-Jacques Jean-Jacques Rousseau
1806	V	Petiet, Claude-Louis Claude-Louis Petiet
1806	V	Tronchet, François Denis François Denis Tronchet
1807	V	Portalis, Jean-Étienne-Marie Jean-Étienne-Marie Portalis
1807	V	Resnier, Louis-Pierre-Pantaléon Louis-Pierre-Pantaléon Resnier
1807		Louis-Joseph-Charles-Amable d'Albert de Luynes	Verwijderd uit het Panthéon
1807	V	Bevière, Jean-Baptiste-Pierre Jean-Baptiste-Pierre Bevière
1808	V	Beguinot, François Barthélemy François Barthélemy Beguinot
1808	V	Cabanis, Pierre Jean Georges Pierre Jean Georges Cabanis
1808	V	Caulaincourt, Gabriel Louis de Gabriel Louis de Caulaincourt
1808	IV	Perregaux, Jean-Frédéric Jean-Frédéric Perregaux
1808	V	Choiseul-Praslin, Antoine-César de Antoine-César de Choiseul-Praslin
1808	V	Malher, Jean-Pierre Firmin Jean-Pierre Firmin Malher	Alleen een urn met zijn hart is aanwezig
1809	V	Papin, Jean-Baptiste Jean-Baptiste Papin, comte de Saint-Christau
1809	III	Vien, Joseph-Marie Joseph-Marie Vien
1809	III	Garnier, Pierre Pierre Garnier, comte de Laboissière
1809	III	Sers, Jean-Pierre Jean-Pierre Sers	Alleen een urn met zijn hart is aanwezig
1809	V	Durazzo, Girolamo-Luigi Girolamo-Luigi Durazzo	Alleen een urn met zijn hart is aanwezig
1809	III	Morard de Galles, Justin Bonaventure Justin Bonaventure Morard de Galles	Alleen een urn met zijn hart is aanwezig
1809	III	Cretet, Emmanuel Emmanuel Crétet, comte de Champmol
1810	III	Caprara, Giovanni Battista Giovanni Battista Caprara
1810	III	Le Blond, Louis Charles Vincent Louis Charles Vincent Le Blond, comte de Saint-Hilaire
1810	III	Treilhard, Jean-Baptiste Jean-Baptiste Treilhard
1810	XXII	Lannes, Jean Jean Lannes, duc de Montebello
1810	III	Claret, Charles Pierre Charles Pierre Claret, comte de Fleurieu
1811	III	Bougainville, Louis Antoine de Louis Antoine de Bougainville
1811	III	Erskine, Charles Charles Erskine, cardinal de Kellie
1811	II	Hureau, Alexandre-Antoine Alexandre-Antoine Hureau, baron de Sénarmont	Alleen een urn met zijn hart is aanwezig
1811	III	Vincenti Mareri, Ippolito Antonio Ippolito Antonio Vincenti Mareri
1811	III	Songis des Courbons, Nicolas-Marie Nicolas-Marie Songis des Courbons
1811	II	Ordener, Michel Michel Ordener
1812	II	Dorsenne, Jean-Marie Jean-Marie Dorsenne
1812	IV	Winter, Jean-Guillaume de Jean-Guillaume de Winter, comte de Huessen	Nederlands persoon
1813	II	Hyacinthe-Hughes Timoléon de Cossé-Brissac, comte de Brissac
1813	II	Jacqueminot, Jean-Ignace Jean-Ignace Jacqueminot, comte de Ham
1813	II	Lagrange, Joseph-Louis Joseph-Louis Lagrange
1813	II	Rousseau, Jean Jean Rousseau
1813	II	Viry, Joseph-Francois-Marie-Justin de Joseph-François-Marie-Justin de Viry
1814	II	Demeunier, Jean-Nicolas Jean-Nicolas Démeunier
1814	IV	Reynier, Jean-Louis-Ebenezer Jean-Louis-Ebenezer Reynier
1814	II	Regnier, Claude Ambroise Claude Ambroise Régnier, duc de Massa di Carrara
1815	II	Thevenard, Antoine-Jean-Marie Antoine-Jean-Marie Thévenard
1815	II	Legrand, Claude-Juste-Alexandre Claude-Juste-Alexandre Legrand
1829	Crypte	Soufflot, Jacques Germain Jacques Germain Soufflot
1885	XXIV	Hugo, Victor Victor Hugo
1889	XXIII	Carnot, Lazare Lazare Carnot	Bijgezet bij de viering van het honderdjarig jubileum van de Franse Revolutie
1889	XXIII	Théophile-Malo Corret de La Tour d'Auvergne	Bijgezet bij de viering van het honderdjarig jubileum van de Franse Revolutie
1889	XXIII	Baudin, Jean-Baptiste Jean-Baptiste Baudin	Bijgezet bij de viering van het honderdjarig jubileum van de Franse Revolutie
1889	XXIII	François Séverin Marceau-Desgraviers	Bijgezet bij de viering van het honderdjarig jubileum van de Franse Revolutie, alleen zijn as is bijgezet
1894	XXIII	Carnot, Marie François Sadi Marie François Sadi Carnot	President, meteen bijgezet nadat hij vermoord was, kleinzoon van Lazare Carnot
1907	XXV	Berthelot, Marcellin Marcellin Berthelot	Sophie Berthelot is samen met haar man begraven.
1908	XXIV	Zola, Émile Émile Zola	In 1902 begraven in het familiegraf in het Cimetière de Montmartre
1920	Escalier	Gambetta, Léon Léon Gambetta	Alleen hart
1924	XXVI	Jaures, Jean Jean Jaurès
1933	XXV	Painlevé, Paul Paul Painlevé
1948	XXV	Langevin, Paul Paul Langevin	Nobelprijswinnaar
1948	XXV	Perrin, Jean Jean Perrin	Nobelprijswinnaar
1949	XXVI	Eboue, Felix Félix Éboué	Eerste zwarte persoon die werd bijgezet
1950	XXVI	Schoelcher, Victor Victor Schoelcher	Zijn vader is ook bijgezet in het Panthéon. Victor wilde bij zijn vader begraven worden.
1952	XXV	Braille, Louis Louis Braille	Bijgezet op de honderdste verjaardag van zijn dood
1964	VI	Moulin, Jean Jean Moulin	Moulin is gecremeerd in het crematorium van Père-Lachaise. Op 19 december 1964, de twintigste Bevrijdingsdag van Frankrijk, is zijn as bijgezet.
1987	VI	Cassin, René René Cassin	Nobelprijswinnaar, bijgezet op de honderdste verjaardag van zijn geboorte
1988	VI	Monnet, Jean Jean Monnet	Bijgezet op de honderdste verjaardag van zijn geboorte
1989	VII	Gregoire, Henri Jean-Baptiste Henri Jean-Baptiste Grégoire	Bijgezet bij de viering van het tweehonderdjarig bestaan van de Franse Revolutie
1989	VII	Monge, Gaspard Gaspard Monge	Bijgezet bij de viering van het tweehonderdjarig bestaan van de Franse Revolutie
1989	VII	Caritat, Marie Jean Antoine Nicolas de Marie Jean Antoine Nicolas de Caritat, markies de Condorcet	Bijgezet bij de viering van het tweehonderdjarig bestaan van de Franse Revolutie
1995	VIII	Curie, Pierre Pierre Curie	Nobelprijswinnaar. Oorspronkelijk begraven in Sceaux.
1995	VIII	Curie, Marie Marie Curie	Tweevoudig Nobelprijswinnares; eerste vrouw die op grond van haar verdiensten is bijgezet (niet de eerste vrouw die is bijgezet). Oorspronkelijk begraven in Sceaux.
1996	VI	Malraux, André André Malraux	Politicus en schrijver
2002	XXIV	Dumas, Alexandre Alexandre Dumas père	Schrijver, dramaturg
2018	VI	Veil, Simone Simone Veil	Minister, eerste vrouwelijke voorzitter Europees Parlement. Ze is samen met haar man Antoine bijgezet.^[1]
2021	XIII	Baker, Josephine Josephine Baker	Eerste vrouw van kleur die een grafmonument in het Panthéon heeft gekregen. Haar stoffelijke resten blijven begraven in Monaco.

Bijzonderheden

Caveau IV staat bekend als de caveau gereserveerd voor protestanten. De caveaus aan de linkerzijde, nummers XIV tot en met XXI, zijn voorlopig nog leeg.