PROFILPELAJAR.COM

Met Gökturks, Oud-Turks of Oer-Turks (Turks: Göktürkçe, Eski Türkçe en Öztürkçe) wordt het oud-Turks uit de eerste eeuwen voor en na Christus bedoeld. Het Gökturks is bekend geworden door de vondst van de Orchon inscripties in 1891 en de ontcijfering ervan door de Deen Thomsen en de Rus Radloff in 1893. Sindsdien is er steeds meer bekend geworden over dit Turks en is het, net als Latijn, een leerbare antieke taal geworden. Vooral op universiteiten in Turkije en andere Turkstalige landen is de taal populair onder taalwetenschappers.

Oorsprong

Het Gökturks is vernoemd naar het Rijk der Göktürken (552-745), waarin alle Turkse volkeren zich verenigden in een confederatie. Het wereldrijk domineerde vervolgens alle handelsrouten tussen Europa en China. Op het hoogtepunt strekte het imperium uit van de Chinese Muur tot aan de Zwarte Zee in hedendaags Oekraïne. Met de vondst van enkele Göktürk-inscripties nabij de Orhun Vallei in hedendaags Mongolië, toen de kern van het rijk, is gebleken dat het Turks van de Gökturken de oertaal is van alle Turkse talen van tegenwoordig. Zo zijn Kirgisch, Kazachs, Oezbeeks, Turkmeens en Turkije-Turks onderling vrij makkelijk verstaanbaar; volgens taalwetenschappers omdat ze allemaal afkomstig zijn van het Gökturks. Ook het Gökturks is enigszins begrijpelijk voor iemand die een redelijke kennis heeft van de huidige Turkse talen.

Alfabet

Het Gökturks heeft een eigen alfabet, wat ook wel het 'Orhun Alfabet' genoemd wordt, naar de vindplaats van de Göktürk-inscripties in de Orhun Vallei. Een deel van de Göktürk-inscriptie:

Transcriptie: "tunga tigin yoghinda kiri ölürtimiz."^[1]

Gelijkenissen Turkse talen

			Karlukse talen		Kiptsjaakse talen
Gökturks	Turks	Azerbeidzjaans	Oezbeeks	Quashqai	Kazachs	Kirgizisch	Tataars	Nederlands
Bir	Bir	Bir	Bir	Bir	Bir	Bir	Bir	Een
Eki	İki	Iki	Ikki	İki	Yeki	Eki	Eki	Twee
Üç	Üç	Üç	Uch	Üç	Üş	Üç	Üç	Drie
Tört	Dört	Dörd	To'rtta	Dört	Tört	Tört	Dort	Vier
Beş	Beş	Beş	Besh	Beş	Bes	Beş	Beş	Vijf
Altı	Altı	Altı	Olti	Altı	Altı	Altı	Altı	Zes
Yeti	Yedi	Yeddi	Yetti	Yedi	Jeti	Jeti	Yedi	Zeven
Sekiz	Sekiz	Səkkiz	Sakkiz	Sekiz	Segiz	Segiz	Sekiz	Acht
Tokuz	Dokuz	Doqquz	To'qqiz	Dokuz	Toğız	Toguz	Tokuz	Negen
On	On	On	O'n	On	On	On	On	Tien