Op 1 januari 1812 werden Garderen en Voorthuizen als twee zelfstandige gemeenten van Barneveld afgesplitst. Zes jaar later, op 1 januari 1818, werden deze gemeenten herenigd met Barneveld.
Kernen
Inwoners per woonkern met kerngebied op 1 januari 2023
De gemeente Barneveld ligt voor een groot deel in het centrale deel van de Gelderse Vallei. In het oosten en het noordoosten liggen de zandgronden van de Veluwe met bossen, heidevelden en in de buurt van Kootwijk het Kootwijkerzand. De gemeente wordt van oost naar west doorsneden door de Barneveldse Beek.
Godsdienst
De gemeente Barneveld is gelegen in de zogeheten Bijbelgordel. De gemeente heeft naar landelijke maatstaven veel inwoners met een bevindelijk-gereformeerde geloofsovertuiging. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 werd de SGP de grootste partij (10 zetels). Samen met andere andere christelijke partijen, de ChristenUnie (5 zetels) en het CDA (4 zetels), hebben ze een meerderheid in de gemeenteraad.
Kerken
In de plaats is een groeiende meerderheid van de bevolking orthodox-protestants. De Hervormde Gemeente is de grootste kerkelijke gemeente. De grootste kerk is echter De Hoeksteen van de Gereformeerde Gemeente in Nederland met 2.550 zitplaatsen.
Economie
Landbouw
De gemeente kenmerkt zich door een hoge concentratie varkenshouderijen en pluimveehouderijen. Het landbouwgebied bestaat hoofdzakelijk uit grasland en relatief weinig akkerland, behalve aan de rand van de Veluwe en hier en daar verspreid over de gemeente.
Het aantal kippen in de gemeente Barneveld is het op een na grootste van alle Nederlandse gemeenten, te weten 3,2 miljoen kippen, na de gemeente Ede met 3,6 miljoen kippen (2020).[4]
Door de hoge concentratie van (pluim)vee kent de gemeente een hoog mestoverschot.
Toerisme
Vooral op de overgangszone tussen de Vallei en de Veluwe bevinden zich vele campings, in het bijzonder tussen Voorthuizen en Garderen.
Media
De gemeente Barneveld telt diverse media. De Barneveldse Krant van de BDU Uitgevers komt zes dagen per week uit en bericht over zaken uit gemeente en regio. In de publicatie op donderdag staan ook de officiële gemeentepagina's, evenals in de advertentie-editie Barneveld huis-aan-huis (ook BDU). Verder is De Stentor (Garderen) en het AD - Amersfoortse Courant van De Persgroep (alles behalve Garderen) gericht op de gemeente Barneveld. De website 112Barneveld brengt actueel lokaal (112) nieuws. De lokale omroep van de gemeente is A1 Mediagroep. Deze zendt op 93.1 FM op de kabel, 93.5 FM in de ether en via het internet uit.
* ChristenUnie deed tot en met 1998 mee als combinatie RPF/GPV. In 1978 deden beide partijen los van elkaar mee en haalde allen de RPF een zetel.
** tot 1990: PvdA, in 1994: Progressief Barneveld (4 zetels) plus D66 (1 zetel)
College van B&W
De burgemeester van de gemeente Barneveld is sinds 9 februari 2023 Jacco van der Tak (CDA).[5]
De rest van het college wordt gevormd door wethouders van de SGP, Lokaal Belang en de ChristenUnie.
Besluitvorming over woningbouw
De raad is in de vergadering van 26 september 2006 akkoord gegaan met een overeenkomst tussen de gemeente en projectontwikkelaar Van de Mheen voor de aanleg van een nieuwe woonwijk in de plaats Barneveld, Veller genaamd. In oktober 2006 was het college voornemens om op korte termijn de ruimtelijke procedures te starten. Dat betekent dat er een voorontwerpbestemmingsplan ter inzage wordt gelegd voor geheel Veller I. Inmiddels is in Barneveld de wijk Veller II in aanbouw. In 2016 volgt in Voorthuizen de bouw van nieuwbouwwijk Holzenbosch.
De gemeente publiceert de planologische stappen op de gemeentepagina in de Barneveldse Krant.
De gemeente Barneveld heeft verschillende busverbindingen naar o.a. Arnhem, Amersfoort, Hoevelaken, Apeldoorn, Nijkerk en Harderwijk. De bussen worden gereden door EBS en Hermes onder de naam RRReis.
Grafisch ontwerper Will Bakker maakte in 1974 pauzebeelden voor de NOS met drijvende letters en eenden. Deze zijn gemaakt in Het Grijze Veen in Voorthuizen. De stills bleken zeer succesvol, want ze zijn tot ver in de jaren 80 gebruikt.