Op 1 januari 1812 werden Bennekom, Lunteren en Otterlo als drie zelfstandige gemeentes van Ede afgesplitst. Al op 1 januari 1818 werden deze gemeentes weer herenigd met Ede. Kort na de Tweede Wereldoorlog werd er in Lunteren een comité gevormd dat wilde dat Lunteren een zelfstandige gemeente zou worden. Na een afwijzing van de minister van Binnenlandse Zaken in 1946 stierf het plan een stille dood.[1]
Geografie
De gemeente heeft in totaal 123.489 inwoners (1 januari 2024, bron: CBS). In 1850 had de gemeente 9.004 inwoners en 100 jaar later 45.896.[2] In februari 2013 werd de grens van 110.000 inwoners gepasseerd.[3]
Het aantal kippen in de gemeente Ede is het grootste van alle Nederlandse gemeenten, te weten 3,6 miljoen (2020).[4]
Ede kenmerkt zich door een verscheidenheid aan landschappen. Door de situering op de grens van Veluwse stuwwallen vindt men er bossen, heidevelden, en zandverstuivingen. Ede en Bennekom zijn ontstaan op de stuwwalrand, aangezien het hooggelegen gebied kansen bood ter overleving; hoge (droge) heidelandschappen voor schapen, laaggelegen weiden voor het overige vee, met daartussen de gebieden waar akkerbouw plaatsvond. Waar in eerste instantie van een nomadenbestaan (vanaf zo'n 3000 v.Chr.) sprake was voor het Veluwse volk, is men later door verschillende oorzaken op vaste plaatsen gaan wonen en is een bestuurlijk centrum gevormd.
Bezienswaardigheden
Ede: Cultura, centrum voor kunst en cultuur gemeente Ede
Ede: Pathé Ede, infotainmentcenter gebouwd in een geluidswal langs de A12 (voormalig CineMec)
Ede: Heideweek, voor veel Edenaren en vakantiegangers een week vol feest (laatste week augustus)
1 Deed t/m 1998 mee als combinatie RPF/GPV 2 Deed t/m 2014 mee als combinatie GroenLinks-Progressief Ede 3 D66 behaalde bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 3 zetels. Twee raadsleden splitsten zich echter af en gingen verder onder de naam EdeNU.[6] 4 De uitslagen voor 1946 betreffen de SDAP, de voorloper van de Partij van de Arbeid 5 In 2019 beëindigde GemeenteBelangen de samenwerking met mw. Wijnsouw. Zij maakte echter bekend haar zetel niet op te geven.[7]
Bram van der Beek (ChristenUnie, vanaf 7 december 2023)
Peter de Pater (GemeenteBelangen)
Jan Pieter van der Schans (CDA)
Karin Bijl (PvdA)
Verkiezingsgeografie
De gemeente Ede wordt in politieke voorkeur gekenmerkt door een vrij grote tegenstelling tussen enerzijds de dorpen aan de rand van de Gelderse Vallei en anderzijds de stad Ede en het dorp Bennekom. De dorpen in de Gelderse Vallei zijn overwegend gereformeerd en stemmen in meerderheid op SGP en in mindere mate ChristenUnie. Alleen het toeristische en overwegend liberale dorp Otterlo vormt een uitzondering. In de plaats Ede zelf daarentegen stemt 'slechts' een kwart en in Bennekom zelfs maar een vijfde van de bevolking op deze partijen.
Stemmenaandeel SGP + ChristenUnie per deelgemeente
Gemeenteraad 2006
Tweede Kamer 2006
Gemeenteraad 2010
Gemeenteraad 2014
Deelgemeente
67,1%
48,2%
69,9%
68,6%
Wekerom
57,9%
41,0%
59,9%
55,7%
Harskamp
57,9%
36,6%
61,9%
65,6%
Ederveen / De Klomp
42,8%
31,7%
47,0%
49,2%
Lunteren
28,4%
20,2%
29,2%
31,0%
GEMEENTE EDE (gemiddelde)
23,1%
16,5%
23,3%
25,1%
Ede
21,8%
14,4%
18,5%
19,4%
Otterlo
19,8%
14,5%
19,3%
21,9%
Bennekom
8,6%
8,6%
5,0%
11,1%
Hoenderloo / Deelen
64,3%
84,5%
60,2%
61,3%
OPKOMST (gemiddelde in de gemeente)
Bron: gemeente Ede
De grote verschillen in percentages tussen de verkiezingen voor de gemeenteraad en de Tweede Kamer zijn te verklaren door twee factoren. Enerzijds komen christelijke kiezers trouwer op dan niet-christelijke kiezers, waardoor hun stemmenaandeel hoger is bij een lagere opkomst. Anderzijds bracht een deel van de traditionele achterban van SGP en ChristenUnie bij de Tweede Kamerverkiezingen een strategische stem op het CDA van de eveneens gereformeerde Balkenende uit, waardoor het CDA in 2006 een fors hoger aandeel stemmen behaalde: 20,7% bij de gemeenteraadsverkiezingen tegenover 32,8% bij de Tweede Kamerverkiezingen.
Het dorp Wekerom is landelijk gezien een van de grootste SGP-"bolwerken".
Jongerenraad
Sinds oktober 2008 is er ook een jongerenraad actief binnen de gemeente. Deze jongerenraad bestaat uit 15 tot en met 25 jongeren tussen de 15 en 25 jaar. Alle jongeren uit de gemeente Ede kunnen lid worden van de jongerenraad. De jongerenraad functioneert als klankbord voor de gemeenteraad en het College van burgemeester en wethouders en brengt zelf gevraagd en ongevraagd advies uit.[9] Ook organiseerd de jongerenraad diverse activiteiten voor de jongeren uit de Gemeente.
Kindercollege
Ede heeft sinds juli 2018 een Kindercollege, bestaande uit een kinderburgemeester en vier kinderwethouders. In het Kindercollege zitten kinderen uit groep zes, zeven en acht. Zij mogen twee jaar lang hun ideeën én de ideeën van hun klasgenoten vertellen aan het echte College van Burgemeester en Wethouders en de gemeenteraad.[10]
Referendum koopzondag
Op 10 juni 2015 vond het eerste referendum in de geschiedenis van Ede plaats. De gemeente organiseerde dit referendum om de mening van de inwoners te peilen over de mogelijke openstelling van winkels op zondag. De opkomst was 45,1%.[11]
In het referendum gaven inwoners antwoord op drie vragen:
1. Moet de gemeente Ede het mogelijk maken dat alle winkels in de hele gemeente Ede open kunnen op zon- en feestdagen?
%
Ede
Bennekom
Lunteren
Ederveen, De Klomp
Harskamp
Wekerom
Otterlo
Gemeente
Nee
45,83
56,1
85,8
93,1
86,6
91,9
64,6
57,1
Ja max. 12
12,7
12,4
3,4
1,8
2,7
1,1
9,2
10,4
Ja
41,5
31,6
10,8
5,1
10,7
7,0
26,2
32,5
2. Moet de gemeente Ede het mogelijk maken dat de supermarkten/bouwmarkten in de verschillende woonkernen open kunnen op zon- en feestdagen?
%
Ede
Bennekom
Lunteren
Ederveen, De Klomp
Harskamp
Wekerom
Otterlo
Gemeente
Nee
40,4
51,4
84,2
92,7
85,5
90,5
64,2
52,5
Ja max. 12
8,5
8,7
3,1
1,6
3,0
1,5
7,2
7,2
Ja
51,2
39,8
12,7
5,7
11,5
8,0
28,6
40,3
3. Moet de gemeente Ede het mogelijk maken dat alle winkels in Ede Centrum open kunnen op zon- en feestdagen?
%
Ede
Bennekom
Lunteren
Ederveen, De Klomp
Harskamp
Wekerom
Otterlo
Gemeente
Nee
42,5
53,1
83,9
92,1
84,8
90,4
61,5
53,9
Ja max. 12
14,4
13,5
4,3
2,5
3,4
1,7
9,6
11,8
Ja
43,1
33,4
11,8
5,5
11,8
7,9
28,9
34,3
De gemeenteraad besloot op 9 juli 2015 dat vanaf zondag 12 juli 2015 winkels in de hele plaats Ede elke zondag open mogen zijn. In alle andere dorpen in de gemeente Ede moeten de winkels dicht blijven.
Peter van Beek: Verhaal van Ede, uitg. gemeente Ede; 2020
Bronnen, noten en/of referenties
↑Martijn Stöfsel (2015). Lunteren en de Tweede Wereldoorlog: Ooggetuigen vertellen over de Tweede Wereldoorlog in een Veluws dorp. Ede: Gemeentearchief gemeente Ede, p.143-144
.png)
