Marinum^[1] (-i, n.) (alia nomina: Castrum Marini^[2][3]; olim fortasse: Castrimoenium^[4]) (Italiane: Marino) est Urbs Italiae et municipium, circiter 42 580 incolarum, in Regione Latio et in Urbe metropolitana Romae Capitis situm. Urbani Marinenses appellantur.

Marinum est unum ex quattuordecim Castris Romanis.

• 
  Urbs Italiae^[5]

Municipium 2 610 hettara^? superficiis patet.

Erant in Castrimoeniensi regioni, ante occupationem Romanorum, multa oppida: Mugillae, Bovillae atque Locus Ferentinus, ubi se tenebant Feriae Latinae. Etiam erat multae necropoles Latinae: in Pascolariis Castri Gandulphi, in Monti Cucco, in Divo Rocho.

Post distructionem Albalongae, Pontifices Albani, et Virgines Albanae et congregationes religiosae Albanae se refugiaverunt in Bovillae, et incolae civitatis dicti sunt Albani Longani Bovillenses.

Gens Iulia in Bovillae habebat initium. Proditor Coriolanus cum Volscis absediavit Bovillam in bello contra Romanos.

Lucius Cornelius Sulla ordinavit centuriare agros Castrimoenienses, ut puniret Gentem Iuliam, hostem eis.

Publio Clodio Pulchro fuit villa sub Castrum Gandulphi, ante Viam Appiam. Titus Annius Milo necavit eum hostem apud Bovillam, cum Clodium in ea domo remeavisset. Cicero, in oratione "Pro Milone," descrivet^? locos apud Bovillam.

Octaviano Augusto mortuo, cadaver espostum^? est in Bovillae, et Tiberius creavit novos ludos in Bovillae, dictos Sodales Augustales, honore Augusti et omnis Gentis Iuliae-Claudiae. Enim erectus fuit magnus circus Bovillis, qui potebat ospitare^? 5000 hominum. Apud circum erat theatrum, scholam actorum, templum Gentis Augusti, et templum Bonae Deae et dei Veiovis.

Sed Bovillae dignitate deici cum Medio Aevo: et saeculo undecimo solum rudera civitatis rimanent.

Nullus studiosus sciet ut Castrimoenium nomen cambiavisset^? in Marino. Probabiliter on praesentiam parvi fluminis, dictum Maranum, sub abitatus. Aut ob unum terrae dominum dictus erat Marinus (aut Marina). Etiam aut ob cultum Virginis Mariae.

Anno 1090, Mareni ab Agapito Comitatus Tusculi donatur ab Oddonem Frangiapanem (sed passum Cronicae Sublacense qui documentat hoc donationem probabilter falsum esse).

Sic Castrum gubernatum est a familia Frangipanis, et Iacopa Septisolis, uxor Grazianii Frangipanem, fecit erigere novam ecclesiam dicata Divae Luciae. Sed nepotes Iacopae sine filii morirunt, et familia Frangipanis se exstinguet anno 1254.

Bona familiae divisa sunt inter monasterios Divae Sabae Romae et Divae Mariae Cryptaferratae.

Sed castrum Mareni anno 1266 aquistatum est a cardinali Matteo "Rubeo" Orsino.

Sic terra Marini rimanevit sub dominium Orsiniatem per multos annos.

Sed anno 1379 Iordanus Orsinus, dominus Marini, se posuit cum militiis Antipapae Clemens VII contra militas Papae Urbanus VI. Cum Urbano bellavit Iacobus Orsinus, filius Iordanus, et cum militiae Papae et Antipapae pugnaverunt apud Marinum, 30 aprili 1379, et militiae Antipapape disfactae sunt, Iacobus entravit in Marino et spodestavit eum patrem.

Sic Iordanus dedit feudum Marini Onorato Caetani, nepos suus, qui bellavit contra Iacobum per multos annos ob gubernum terrae Marini.

Sed in 1399 Bonifacius IX Pontefix Maximus tolsit Marinum Onorato et elevavit feudum ad Castellaniam sub gubernum directum Sanctae Sedis.

Sed novus cambius guberni fuit: in 1417 Nicolaus et Iordanus Columnae aquistaverunt feudum a Cristofaro Caetani. Sic Marinum semper rimenent feudum familiae Columnae. Sedevit ad Solium Petri Martinus V, unicus Papa familiae Columnae.

In 1436 Martinus V decedevit et ad Solium sedevit Eugenius IV, qui bellavit valde contra potentissimos Columnas. Castrum Marini sic destructa fuit militiis cardinali Vitelleschi

• Victoria Columna
• Iacobus Carissimi

Maior ecclesia in urbe est Basilica Divi Barnabae Apostoli. A fundamentis erecta e voluntate cardinalis Hieronymi Columnae, prima petra posita est 10 Decembris 1640, regnante Papa Urbano VIII. Primum officium liturgicum celebrata est anno 1662, a Vicario Dioecesis Albanensis cum Presbytero Paroeciali.

Pius IX anno 1854 elevavit hanc ecclesiam dignitati Basilicae Minoris. Aliae ecclesiae sunt:

• Ecclesia Trinitae (cum palatio Scolae Artis);
• Ecclesia Gratiarum Virginis (cum Ex-coenobio Religiosi Agustiniani);
• Ecclesia Rosarii (cum Coenobio Religiosae Domenicanae);
• Ecclesia Divi Antonii;
• Sacellum Virginis Aquae Sanctae, ubi etiam Divus Bonaventura, Episcopus Albanensis, oravit.

• Sedes Suburbicaria Albanensis ,

Maior palatium urbis est Palatium Columnae, residentia familiae Columnae. Aedificatum est saeculis XVI et XVII, e voluntate Agnesinae Montefeltri (uxoris Fabritii Columnae), filirum suorum Ascanii, Marci Antonii Philippique Columnae. Alia palatia sunt:

• Palatium Matteotti (antea sedes Communitatis Mareni, XIX saeculi);
• Palatium Capri (in Platea Matteotti, XIX saeculi).

Magnae villae sunt Villa Columna-Belpoggium-Desideri (hodie Ager publicus), Villa Columna in Canepino (hodie Villa Colizzae), Barcum Columnae (sub urbem, apud Caput Acquae Ferentinum) et Casinum Columnae.

• Sagra Uvae: prima domenica oprtobris: processio matutina et corteum storicum post-meridianum, cum fons quae dant vinum;

• Divus Barnabae; Divus patronus civitatis; 11 Iunii: processio et Fiera;

• Diva Lucia; Diva cum-patrona civitatis; 13 decembris: processio virginellis cum albis tunicis vestitae et Fiera;

• Sagra ciambellae cum mosto; duae dominicae post Sagram Uvae; celebratio prodocti tipici marinensi.

• Festa Virginis Molae; in pago Virginis Molae, in medio septembri celberata est haec festivitas;

• Divus Antonius ex Paduae; in medio Iunio, processio.

• Corpus Domini; processio.

Anno 1924 creata est Sacra Uvae, in honore vini loci: et hosie omnis primae domenicae^? optobris^? celebrata est haec festa.

• Girolamo Torquati, Della prodigiosa figura di Maria SS. Del Rosario che si venera in Marino nella Basilica di San Barnaba”, Roma 1863.
• G. Del Pinto, Albano nel 1798, Roma 1918;
• Giuseppe Tomassetti, La Campagna Romana, Roma 1926;
• Giovanni Lovrovich e Franco Negroni, Lo vedi ecco Marino, Marino 1981;
• Vittorio Rufo e altri, Marino. Immagini di una città, Roma 1990;
• Ugo Onorati, San Barnaba Apostolo nella storia e nelle tradizioni di Marino, Marino 1992;
• Raimondo del Nero, Bovillae: Storia e mito di un grande crocevia, Frattocchie 1994;
• Saverio Petrillo, I Papi a Castelgandolfo, Velletri 1995
• Antonia Lucarelli, Memorie Marinesi, Marino 1997
• Ugo Onorati, La Sagra dell'Uva di Marino. Aspetti, vicende, curiosità di una delle più antiche e popolari feste d'Italia, Ciampino 2004
• Maurizio Canestri (a cura di), Marino è Città – il simbolo della comunità marinese nella storia, Marino 2006

Castelluccia, Cava dei Selci, Due Santi, Fontana Sala, Frattocchie, Santa Maria delle Mole

• Bovillae,
• Castrimoenium

• Castrum Gandulphi,
• Ciampinum,
• Crypta Ferrata,
• Rocha de Papa (Rocca de Monte Cavo),
• Roma.

• Latium (regio),
• Urbem metropolitanam Romae Capitis,
• Provinciam Romanam (provincia abrogata),
• Castra Romana (terra),
• Romam (urbs),
• Urbes Italiae.

• Situs publicus (Italiane)

• 
  Collocatio finium Municipii in Urbe metropolitana Romana.
• 
  Imago Marini.