გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალური მდივანი
სახელები ოფიციალურ ენაზე:
არაბ.أمين عام الأمم المتحدة ჩინ.: 联合国秘书长 ფრანგ.Secrétaire Général des Nations Unies ესპ.Secretario General de las Naciones Unidas რუს.Генеральный секретарь ООН
გაეროს დროშა
გაეროს გერბი
მოქმედი: ანტონიუ გუტერეში 1 იანვარი, 2017 (2017-01-01)
გენერალური მდივნისა და სამდივნოს როლი ასახულია გაეროს ქარტიის XV თავში (მუხლები 97-დან 101-მდე). თუმცა, ოფისის კვალიფიკაცია, შერჩევის პროცესი და ვადა ღიაა ინტერპრეტაციისთვის; ისინი დადგენილია ჩვეულებით.[1]
არჩევა და უფლებამოსილების ვადა
სამდივნოს შენობა არის 154 მეტრიანი ცათამბჯენი და გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის შტაბ-ბინის ცენტრი.
გენერალურ მდივანს ნიშნავს გენერალური ასამბლეაუშიშროების საბჭოს წარდგინებით. ვინაიდან რეკომენდაცია უნდა მოდიოდეს უშიშროების საბჭოსგან, საბჭოს ხუთი მუდმივი წევრიდან ნებისმიერს შეუძლია ვეტო დაადოს ნომინაციას. გენერალური მდივნების უმეტესობა არის კომპრომისული კანდიდატები და ნაკლებად არიან პოპულარულები.
არაოფიციალური კვალიფიკაცია წინა შერჩევის პრეცედენტით შეიქმნა. დანიშნული პირი არ შეიძლება იყოს უშიშროების საბჭოს ხუთი მუდმივი წევრიდან რომელიმეს მოქალაქე.[2] 1997 წლის გენერალური ასამბლეის 51/241 რეზოლუციაში ნათქვამია, რომ „საუკეთესო კანდიდატის“ დანიშვნისას სათანადო ყურადღება უნდა მიექცეს დანიშნულების ეროვნული წარმომავლობის რეგიონულ (კონტინენტურ) როტაციას და გენდერულ თანასწორობას,[3]:5თუმცა გენერალური მდივნის თანამდებობა ჯერ არც ერთი ქალს დაუკავებია. ყველა დანიშნული პირი პროფესიითა და კარიერით დიპლომატია.[4]
ვადის ხანგრძლივობა დისკრეციულია, მაგრამ 1971 წლიდან ყველა გენერალური მდივანი დაინიშნა ხუთწლიანი ვადით. 1961 წლიდან ყველა გენერალური მდივანი ხელახლა იქნა არჩეული მეორე ვადით, გარდა ბუტროს ბუტროს-გალისა, რომელსაც ვეტო დაადო ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა 1996 წელს. არსებობს ჩვეულებითი, მაგრამ არაოფიციალური,[5] ვადის ლიმიტი ორი სრული ვადით, რომელიც დადგეინდა, როდესაც ჩინეთმა, 1981 წლის შერჩევისას, დადო რეკორდული 16 ვეტო კურტ ვალდჰაიმის მესამე ვადით არჩევას. 1981 წლის შემდეგ არცერთ გენერალურ მდივანს არ უცდია მესამე ვადის მოპოვება.
შერჩევის პროცესი გაუმჭვირვალეა და ხშირად ადარებენ პაპის კონკლავს .[6][7] 1981 წლიდან უშიშროების საბჭომ კენჭისყრა ფარულად მიიღო ჩალის გამოკითხვების სერიაში; შემდეგ ის გამარჯვებულ კანდიდატს წარუდგენს გენერალურ ასამბლეას რატიფიკაციისთვის. არცერთი კანდიდატი არ ყოფილა უარყოფილი გენერალური ასამბლეის მიერ და მხოლოდ ერთხელ, 1950 წელს, კანდიდატს კენჭი უყარეს გაეროს უშიშროების საბჭოს ვეტოს მიუხედავად.[8]
2016 წელს გენერალურმა ასამბლეამ და უშიშროების საბჭომ მოითხოვეს ნომინაციები და პირველად ჩაატარეს საჯარო დებატები. თუმცა, უშიშროების საბჭომ ხმა მისცა ფარულად და მიჰყვა იგივე პროცესს, როგორც წინა შერჩევისას, რის გამოც გენერალური ასამბლეის პრეზიდენტი ჩიოდა, რომ ეს „არ შეესაბამება წევრობის მოლოდინებს და ღიაობისა და გამჭვირვალობის ახალ სტანდარტს“.[9]
უფლებამოსილებები და მოვალეობები
გენერალური მდივნის როლი აღწერილია, როგორც ადვოკატის, დიპლომატის, საჯარო მოხელისა და აღმასრულებელი დირექტორის ფუნქციებისა და პასუხისმგებლობების გაერთიანება.[10] გაეროს ქარტია განსაზღვრავს გენერალურ მდივანს, როგორც გაეროს „მთავარ ადმინისტრაციულ ოფიცერს“ და საშუალებას აძლევს მას შეასრულოს „სხვა ფუნქციები, რომლებიცმ ას დაევალება“ გაეროს სხვა ორგანოების მიერ. ქარტია ასევე უფლებას აძლევს გენერალურ მდივანს აცნობოს უშიშროების საბჭოს „ნებისმიერი საკითხის შესახებ, რომელიც მისი აზრით შეიძლება საფრთხეს შეუქმნას საერთაშორისო მშვიდობასა და უსაფრთხოებას“. ეს დებულებები განიმარტება, როგორც ფართო თავისუფლების მინიჭება ოფისის მფლობელებისთვის, რათა შეასრულოს სხვადასხვა როლი, რაც შეეფერება მის პრეფერენციებს, უნარების კომპლექტს ან გარემოებებს.
გენერალური მდივნის რუტინული მოვალეობები მოიცავს სამდივნოს საქმიანობისა და მოვალეობების ზედამხედველობას; გაეროს ორგანოებთან სესიებზე დასწრებას; კონსულტაციებს მსოფლიო ლიდერებთან, მთავრობის წარმომადგენლებთან და სხვა დაინტერესებულ მხარეებთან და მოგზაურობას მსოფლიოში, რათა ყურადღება მიაქციოს გარკვეულ საერთაშორისო საკითხებს.[10] გენერალური მდივანი აქვეყნებს ყოველწლიურ ანგარიშს გაეროს მუშაობის შესახებ, რომელიც მოიცავს მისი საქმიანობის შეფასებას და სამომავლო პრიორიტეტებს. გენერალური მდივანი ასევე არის გაეროს სისტემის მთავარი აღმასრულებელი საბჭოს საკოორდინაციო საბჭოს (CEB) თავმჯდომარე, ორგანო, რომელიც შედგება გაეროს ყველა ფონდის, პროგრამისა და სპეციალიზებული სააგენტოს ხელმძღვანელებისგან, რომელიც წელიწადში ორჯერ იკრიბება არსებითი და მართვის საკითხების განსახილველად, რომლებიც გაეროს სისტემის წინაშე დგას.[10]
გენერალური მდივნის ბევრი უფლებამოსილება არაფორმალურია და ღიაა ინდივიდუალური ინტერპრეტაციისთვის; ზოგიერთმა დანიშნულმა უფრო მეტი აქტივისტის როლი აირჩია, ზოგი კი უფრო ტექნოკრატიული ან ადმინისტრაციული იყო. გენერალური მდივანი ხშირად ეყრდნობა მათი „კარგი თანამდებობების“ გამოყენებას, რომელიც აღწერილია, როგორც „საჯარო და პირადად გადადგმული ნაბიჯები, რომლებიც ეყრდნობა მის დამოუკიდებლობას, მიუკერძოებლობას და მთლიანობას, რათა თავიდან აიცილოს საერთაშორისო დავების წარმოშობა, ესკალაცია ან გავრცელება“.[10] შესაბამისად, დამკვირვებლები ახასიათებენ ოფისს, როგორც „მსოფლიოში ყველაზე თვალსაჩინო დაშინების ამბიონს“ ან „მსოფლიოს მოდერატორს“.[11][4] მაგალითები მოიცავს დაგ ჰამარშოლდის მიერ არაბ-ისრაელის კონფლიქტის მეომარ მხარეებს შორის ზავის ხელშეწყობას, ხავიერ პერეს დე კუელარის მოლაპარაკებას ირან-ერაყის ომში ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ და უ ტანის როლი კუბის სარაკეტო კრიზისის დეესკალაციაში.[4]
რეზიდენცია
გენერალური მდივნის ოფიციალური რეზიდენცია არის თაუნჰაუსი 3 Sutton Place-ში, მანჰეტენი, ნიუ-იორკში, ამერიკის შეერთებული შტატები. თაუნჰაუსი აშენდა ან მორგანისთვის 1921 წელს და გადაეცა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციას 1972 წელს.[12]
მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ, ის მსახურობდა როგორც გაეროს მოსამზადებელი კომისიის აღმასრულებელი მდივანი 1945 წლის აგვისტოში და დაინიშნა გაეროს გენერალურ მდივნად 1945 წლის ოქტომბრიდან 1946 წლის თებერვლამდე, როცა აირჩიეს გაეროს პირველი გენერალური მდივანი, ტრიუგვე ლი.
ლი, ყოფილი საგარეო საქმეთა მინისტრი და ლეიბორისტული პარტიის ლიდერი, რეკომენდირებული იყო სსრკ-ს მ მიერ. კორეის ომში გაეროს ჩართვის გამო, ლის ხელახლა არჩევას ვეტო დაადო სსრკ-მ 1951 წელს. აშშ-მ გვერდი აუარა სსრკ-ს ვეტოს და ლი პირდაპირ გენერალურ ასამბლეას წარიდგინა დასანიშნად. ლი ხელახლა აირჩიეს 46 ხმით 5-ის წინააღმდეგ და 8 სახელმწიფომ თავი შეიკავა, სსრკ მტრულად იყო განწყობილი ლის მიმართ და ის საბოლოოდ გადადგა 1952 წელს.[14]
მას შემდეგ რაც რამდენიმე კანდიდატს ვეტო დაადეს, ჰამარშელდი აღმოჩნდა უშიშროების საბჭოსათვის მისაღები კანდიდატი 1953 წელს. ის კონსესუსით ხელახლა აირჩიეს 1957 წელს. სსრკ-მ რომელიც უკმაყოფილო იყო იმით, თუ როგორ გაუმკლავდა ჰამარშელდი კონგოს კრიზისს, წამოაყენა ტროიკის იდეა, რომლის მიხედვითაც გაეროს გენერალური მდივნის უფლებებსა და ვალდებულებებს სამი ადამიანი გადაინაწილებდა, თუმცა დასავლეთის სახელმწიფოების გამო სსრკ-ს ამ იდეის მიტოვება მოუწია. ჰამარშელდი გარდაიცვალა ავიაკატასტროფაში ჩრდილოეთ როდეზიაში (ახლა ზამბია) 1961 წელს.[14]აშშ-ის პრეზიდენტმა, ჯონ ფიცჯერალდ კენედიმ მას უწოდა „ჩვენი საუკუნის საუკეთესო სახელმწიფო მოღვაწე“.[16] ჰამარშელდს გარდაცვალების შემდეგ მიენიჭა ნობელის მშვიდობის პრემია 1961 წელს.
ჰამარშელდის ჩანაცვლების პროცესში განვითარებადი სამყარო ითოხვდა არაევროპელ და არაამერიკელ გენერალურ მდივანს და ამიტომ წარადგინეს პოზიციაზე უ ტანი. თუმცა საფრანგეთის (ტანი ხელმძღვანელობდა ალჟირის დამოუიკიდებლობის კომიტეტს) და არაბული სახელმწიფოების (ბურმა მხარს უჭერდა ისრაელს) წინააღმდეგობის გამო ტანი დაინიშნა მხოლოდ ჰამარშელდის ვადის ამოწურვამდე. მომავალი წლის 30 იანვარს, ის კონსენსუსით აირჩიეს სრული ვადით გენერალურ მდივნად. 1966 წლის 2 დეკემბერს ის ხელახლა აირჩეს უშიშროების საბჭოს სხდომაზე გენერალურ მდივნად სრული ვადით და ისევ კონსენსუსით. ტანის ვადა ამოიწურა 1972 წლის 31 დეკემბერს და მას მესამე ვადის მიღება აღარ უცდია.[14] ტანი არის ერთადერთი გენერალური მდივანი, რომლის სახელმწიფოც მისი პოსტზე ყოფნის პერიოდში არ იყო უშიშროების საბჭოს წევრი.
ვალდჰაიმი გენერალური მდივანი გახდა ჩინეთისა და გაერთიანებული სამეფოს თავდაპირველი ვეტოების მიუხედავად. 1976 წელს ჩინეთმა თავიდან დაპლოკა ვალდჰაიმის ხელახლა არჩევა, თუმცა მოგვიანებით გადაიფიქრა. 1981 წელს ვალდჰაიმის მესამედ არჩევა დაბლოკა ჩინეთმა, რომელმაც ის 15 რაუნდში დაბლოკა, ჩინეთის მოტივი ამ ბლოკისთვის უცნობია, თუმცა გავრცელებული მოსაზრების თანახმად ისინი მიიჩნევდნენ, რომ კანდიდატურა უნდა წამოეყენებინა რომელიმე მესამე მსოფლიოს სახელმწიფოსამერიკის კონტინენტებიდან;[19] თუმცა ასევე იდგა ნაცისტების ომის დანაშაულებში მისი შესაძლო ჩართულობის საკითხი.[20] 1986 წლიდან 1992 წლამდე, ვალდჰაიმი მსახურობდა ავსტრიის პრეზიდენტად, რის შედეგადაც ის გახდა პირველი გენერალური მდივანი, რომელიც თანამდებობის დატოვების შემდეგ გახდა სახელმწიფოს მეთაური. 1985 წელს გასაჯაროვდა ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ გაეროს ომის დანაშაულების კომისიამ ვალდჰაიმი შესაძლო ომის დამნაშავეების სიაში შეიყვანა ვერმახტთან ურთიერთობისა და ჩართულობის გამო. ამასთან დაკავშირებული ფაილები ინახება გაეროს არქივებში.[14]
Pérez de Cuéllar was selected after a five-week deadlock between the re-election of Waldheim and China's candidate, Salim Ahmed Salim of Tanzania. Pérez de Cuéllar, a Peruvian diplomat who a decade earlier had served as President of the UN Security Council during his time as Peruvian ambassador to the UN, was a compromise candidate. He became the first and thus far only secretary-general from the Americas. He was re-elected unanimously in 1986.[14]
The 102-member Non-Aligned Movement insisted that the next secretary-general come from Africa. With a majority in the General Assembly and the support of China, the "Non-Aligned Movement had the votes necessary to block any unfavorable candidate". The Security Council conducted five anonymous straw polls—a first for the council—and Boutros-Ghali emerged with 11 votes on the fifth round. In 1996, the United States vetoed the re-appointment of Boutros-Ghali, claiming he had failed in implementing necessary reforms to the UN.[14]
On 13 December 1996, the Security Council recommended Annan.[24][25] He was confirmed four days later by the vote of the General Assembly.[26] He started his second term as secretary-general on 1 January 2002. Kofi Annan and the United Nations were the recipients of the 2001 Nobel Peace Prize.
Ban became the first East Asian to be selected as the secretary-general and the second Asian overall after U Thant. He was unanimously elected to a second term by the General Assembly on 21 June 2011. His second term began on 1 January 2012.[28] Prior to his selection, he was the Foreign Minister of South Korea from January 2004 to November 2006.
↑„A Well-Read Secretary General“. The New York Times. 13 December 1981. ციტატა: „With a figurative puff of white smoke, the United Nations Security Council finally selected a new Secretary-General – a seasoned and soft-spoken diplomat from Peru, Javier Perez de Cuellar.“
↑Barrett, George (13 October 1950). "Position of U.N. Chief Aide is Thrust Into Uncertainty". The New York Times. p. 1.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.svg)
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
