ჩინური მითოლოგია
კონცეფცია ტიანი — შანდი ცი — შენ ლინი — სიან-ლინი ინი და იანი — ჰუნ დუნი მინ-იანი — იუან ფენი ბაო-ინი — ვუ
თეორია ჩინური თეოლოგია ჩინური ღმერთები და უკვდავები ჩინური მითოლოგია ჩინური შესაქმის მითები ჩინური სულიერი სამყაროს კონცეფცია
პრაქტიკა ფენსიანი ძინსიანი ფენ-შუი მიაოჰუი ვუშამანიზმი თონძი ბაოძიანი
ტაძრები და დაწესებულებები საღმრთო საქმეების ასოციაცია ჩინური წარმოშობის ასოციაცია ჩინური ტაძარი საგვარეულო აკლდამა
დღესასწაულები ცინმინი მშიერი სულების ფესტივალი შუა შემოდგომა ცხრა იმპერატორი ღმერთის ფესტივალი ცისი დრაკონის ნავები ახალი წელი
ტრადიციები კონფუციანელობა დაოსიზმი ჩინური ფილოსოფია მაცზუ
დაკავშირებული რელიგიები ბენჩუიზმი ბიმოიზმი დომბაიზმი იაო-დაოიზმი
ხ გ რ

ჩინური მითოლოგია აერთიანებს ძველი ჩინეთის ტერიტორიაზე არსებულ მითებსა და ლეგენდებს. კლასიკაში, უძველეს ჩინურ წიგნსა და კონფუციურ სახელმძღვანელოებში ჩვენ ვნახულობთ მოთხრობს ადამიანებზე, მეფეებსა და დიდგვაროვნებზე, ჯარისკაცებსა და გლეხებზე (ასევე ბევრია დრაკონებსა და არაამქვეყნიურ სულებზე), მაგრამ არა ღმერთებზე, რაც ჩინურ მითოლოგიას გარკვეულწილად განასხვავებს სხვა მითოლოგიებისაგან.

„ისტორიის წიგნში“, მიუხედავად იმისა, რომ იგი სავარაუდოდ ნახევრად ლეგენდარულია, არაა ჩაწერილი შესაქმის ისტორიები და ის ძირითადად ეხება ადამიანის საქმიანობას. სახელგანთქმული „ცვლილებათა წიგნი“ სიმბოლურია, მაგრამ თხრობითი ფორმა არ გააჩნია და ტრადიციულად განმარტებულია, როგორც რეალურ მოვლენებთან დაკავშირებული. „სიმღერების წიგნი“ ძირითადად ეხება ხალხურ სიმღერებს, მაგრამ რიტუალურ საგალობლებში არის მითოლოგიის კვალი, კლასიკა გადაჭრით ანტიმითოლოგიურია, ასახავს კონფუცის მიმდევარი სწავლულების იდეალებს.

ადრეული დინასტიების დამაარსებლები ამტკიცებდნენ, რომ ჰქონდათ ზებუნებრივი ან ღვთაებრივი წარმომავლობა და ეს ყველაფერი კლასიკაში იყო დამოწმებული. მაგალითად სამეფო გვარის პირველი იმპერატორი, რომელმაც შანის დინასტია დააარსა, მაშინ ჩაისახა, როდესაც დედამისმა კვერცხი გადაყლაპა. ჯიანგ იუანი, ჰოუ-ჯის დედა, ჟოუს მბრძანებლის წინაპარი, დაორსულდა მაშინ, როცა მან ღმერთის ფეხის თითის ნაკვალევს უყურადღებოდ დააბიჯა. ასეთი ისტორიები სავარაუდოდ ასახავს კიდევ უფრო ადრინდელ მითებს, რომლებიც შეიძლება ოფიციალური ლიტერატურის სტრიქონებს შორის დავინახოთ. თანამედროვე ჩინეთის ტომებში (ე.წ. ეროვნული უმცირესობები) შეგროვებული მითები სავარაუდოდ ასახავს სხვადასხვა ხალხის ტრადიციას, რომლისგანაც განვითარდა ჰანი, ანუ ჩრდილოეთ ჩინეთში არსებული ძირითადი ჩინური ჯგუფები. ისინი სავსეა შესაქმის ამბებითა გამოჩენილ მითოლოგიურ გმირთა პერსონებით.

ჩანაწერები ცხადყოფს, რომ უძველეს ჩინელებს ჰყავდათ გაისტორიებული მითური პერსონები. განსხვავებით ძველი ბერძნებისგან, რომლებიც ევჰემეროსის (დაახლ. ძვ. წ. 300 წ.) თანახმად, კაცებს ღმერთებად აქცევდნენ, უძველესი ჩინელები ღმერთებს აქცევდნენ კაცებად. კონფუცის მიმდევარ, ტრადიციების შემნახველ სწავლულებს აინტერესებდათ საზოგადოება, ხელისუფლება და ზნეობრივი მოძღვრება. ამ სწავლულებს ისტორია უფრო უკეთ ემსახურებოდა ამ სფეროებში, ვიდრე - მითოლოგიური ცნებები.

ყველაზე ადრეული ჩანაწერები, რომლებიც ჩვენ გაგვაჩნია უძველესი ჩინეთიდან, არის სამარჩიელო ძვლების მოკლე წარწერები ძვ. წ. მეორე ათასწლეულიდან და ისინი გვიჩვენებს უამრავ არსებას, რომლებსაც მსხვერპლს სწირავდნენ. ძალიან მცირე რამ არის ცნობილი თითოეულ მათგანზე. ისინი ძლევამოსილებად მიიჩნეოდნენ და მათი სახელები გვიჩვენებს, რომ აღმოცენდნენ ბუნების მითებიდან, თუმცა მათი ისტორიები სამუდამოდ დაკარგულია. როგორც დერკ ბოდე, ჩინური მითებისა და რიტუალების ავტორიტეტული მცოდნე ამბობს, უძველეს ჩინეთში, რა თქმა უნდა, იყო მითები, მაგრამ არა ერთიანი მითოლოგია. დაოისტური ტრადიციის ადრეული ჩანაწერები - დაო დე ჯინგი და ჟუანგზი, შეიცავს ცნობებს მისტიკურ პერსონებზე, რომლებიც, შესაძლოა მომდინარეობდნენ ტრადიციული მითოლოგიიდან. მათი სახელები გვარწმუნებს, რომ ისინი ალეგორიული ან სიმბოლური ფიგურები. მაგალითისთვის, ჟუანგზიში არის ამბავი ქაოსზე, რომლის მეგობრებიც ცდილობდნენ მის დახმარებას მის სხეულში ხვრელების გაკეთებით, რათა შეძლებოდა სუნთქვა, ხედვა, სმენა და ჭამა და მას ძალიან მოაბეზრეს თავი. ეს მოთხრობები თავის დანიშნულებას კარგად ასრულებდა, მაგრამ სინამდვილეში მხოლოდ ცნობიერ ლიტერატურულ ნაწარმოებს წარმოადგენდა და არა მითების სიუჟეტებს, რომლებიც ჩინური ტრადიციების უფრო ღრმა, არაცნობიერი და დამწერლობამდელი წყაროებიდან მომდინარეობს.

დაახლოებით ჩვ. წ. I საუკუნეში ინდური რელიგიის, ბუდიზმის, ჩინეთში შეღწევამ ჩინური მითოლოგიის ტრანსფორმაცია მოახდინა. ბუდასა და ინდური ღმერთების სიცოცხლისა და ბუდას წინა სიცოცხლის ამბები, საოცარი მოვლენები, რომლებიც ბუდისტურ სუტრებში გვხვდება, ჩინურად ითარგმნა და ბაზრის მთხრობელების რეპერტუარი გახდა. მათ გავლენა მოახდინეს პოპულარულ მითოლოგიაზე, ხალხურ რელიგიურ სწავლებაზე და ჩამოაყალიბეს დაოისტური რელიგია, რომელმაც ძველი ჩინური ტრადიციები განავითარა და მათი სისტემატიზაცია მოახდინა. მათ ასევე მოიტანეს ახალი ინტერესები თავდაპირველ წარმოშობაში, კოსმოგონიაში (საიდან მვიდა ჩვენთვის ცნობილი სამყარო) და კოსმოლოგიაში (როგორია სამყარო).

ჩინურ ხალხურ რელოგაში ძალიან ძნელია გარკვევა, რომელი მოდის კონფუციანიზმის, დაოიზმისა და ბუდიზმის ტრადციებიდან და რომელი - ადგილობრივი, უძველესი წყაროებიდან. ყველა სოფელსა თუ მიდამოს გააჩნია საკუთარი „ადგილის ღმერთი“ (ტუდიგონგ) და მათი სალოცავები გვხვდება ქუჩებსა და ტაძრებში მთლ ჩინურ დიასპორაში, ხოლო ახლა უკვე სახალხო რესპუბლიკაშიც. თითოეულ მათგანს აქვს საკუთარი მოთხრობა და მითი. მაგრამ კიდევ ერთხელ, განსაკუთრებით ქალაქის ღმერთების შემთხვევაში, ხშირად გვხვდება, რომ ესენი არიან გაღმერთებული ადამიანები, სამართლიანი მოხელეები, გენერლები და წარსულის გირები. ჩინურ ღმერთებს აქვთ დაბადების დღეები, ჰყავთ ცოლები, შვილები და მოხელეები, რომლებიც მათ ემსახურებიან. ისევე, როგორც ყველა საზოგადოებაში, ჩინური მითბი ახლო კავშირშია რიტუალებთან და დღესასწაულებთან. არსებობს მითები და ლეგენდები, რომლებიც დაკავშირებულია ახალ წელთან, გაზაფხულის მოსვლასთან, მოსავლის აღების დროსთან, ნეფრიტის იმპერატორის დაბადების დღეებთან, კონფუცისთან, ბუდასთან და ლაო-ძისთან, ფარნების დღესასწაულთან, დრაკონის ნავის დღესასწაულთან და „მშიერი მოჩვენების დღესასწაულთან“.

კლასიკურ „სიმღერების წიგნის“ 245 სიმღერაში არის საგალობელი, რომელიც სავარაუდოდ აკომპანემენტს უკეთებდა ჯოუს დინასტიის (ტრადიციულად თარიღდება ძვ. წ. 1122- 221) მეფეების მსხვერპლშეწირვის რიტუალს. ის ზეიმობს ჯოუს სამეფო ოჯახის წარმოშობას და პირველი დედაქალაქის დაარსებას ტაიში, დიდი ხნით ადრე, ვიდრე ისინი მთელ ჩრდილოეთ ჩინეთს დაიპყრობდნენ. ეს არის კლასიკური საგმირო მითი, რომელშიც პროტაგონისტს აქვს საიდუმლო, შესაძლოა ღვთაებრივი წარმოშობა, უჩვეულო დაბადება, ის მიტოვებულია, გადარჩენილია, სწრაფად იზრდება და აღასრულებს საგმირო საქმეებს. თუმცა მისი დიდი მიღწევები მხოლოდ ჩინურია - ის გამოიგონებს გლეხურ ცხოვრებას და აწესებს ცხოვრების სასოფლო-სამეურნეო სტილს. ეს ჰიმნი გვიჩვენებს თუ როგორ გახდა ჰუ-ჯის მითი ყოველწლიური გაზაფხულის მსხვერპლშეწირვის საფუძველი, რათა მომავალი სასოფლო წელიწადი იკურთხოს. „კლასიკაში“ გაცილებით დამახასიათებელია ამბები ჩინეთის ბრძენი მეფეების პოვნაზე, რაც აღმოჩენილია „ისტორიის წიგნში“. თავდაპირველად, დაახლოებით 5000 წლის წინ ცხოვრობდა სამი მთავარი, სახელად: ფუ ქსი, შენ ნონგი და უანგ დი (ყვითელი იმპერატორი). ისინი, შესაბამისად იყვნენ გამომგონებლები წერის, სოფლის მეურნეობისა და კალენდრისა - ჩინური ცივილიზაციის ყველა ფუნდამენტური მხარისა. არ არსებობს ისტორიული მოწმობა ამგვარი პირების არსებობის შესახებ, მაგრამ დაახლოებით ჩვ. წ. მესამე ათასწლეულში, შესაძლოა უფრო ადრეც კი, ეს სამივე ძირითადი გამოგონება უეჭველად მოხდა. ალბათ ეს უფრო თანდათანობითი განვითარება იყო, ვიდრე პირების მიერ გამოგონება, მაგრამ მათ აღნიშნეს, ჩინეთში ცივილიზაციის დასაწყისი ზუტი მნიშვნელობით. ასე რომ, ეს პირები არიან „გმირები“, რომლებიც გახდნენ მამები ჩინური ცივილიზაციის მთავარი მხარეებისა (აქ არ არიან „დედები“, განსხვავებით მრავალი სხვა ეროვნული მითოლოგიებისგან).

სამ მთავარს მოჰყვა ხუთი იმპერატორი, რომელთაგან ბოლო ორი იაო და შუნი იყო, ის სამი ბრძენი მეფე, რომელთაც დაიწყეს ჩინური იმპერიის შექმნა. იაომ თავის მემკვიდრედ შუნი აარჩია, როდესაც მან გაიგო, თუ როგორ ახერხებდა ის მშვიდობით ცხოვრებას თავის საშინელ ოჯახთან, რომელთაც სხვა მრავალთან ერთად მისი მოკვლაც კი სცადეს. როდესაც ის ჭის შეკეთებაში იყო გართული, ზემოდან ლოდი დააგდეს. იაომ გამოსცადა შუნი სხვადასხვა ადმინისტრაციული დავალებით, შემდეგ ის თავის ორ ქალიშვილზე დააქორწინა, რათა ენახა თუ როგორ მოახერხებდა ის ორივეს გაბედნიერებას. შუნმა ეს ძნელი ამოცანები ჩააბარა და იქნა მეფედ არჩეული იაოს უსაქმური ვაჟიშვილის მაგივრად. ასე დაიწყო ყველაზე ქველი ადამიანის იმპერატორად არჩევის ტრადიცია. შუნის მემკვიდრე იყო იუ, პირველი დინასტიის - სიას დამაარსებელი. ნათქვამია, რომ იუს უდიდესი მიღწევა იყო წყალდიდობის მართვის გაკონტროლება. „იუ რომ არ ყოფილიყო, ჩვენ ყველანი თევზები ვიქნებოდით“, არის ძველი ჩინური გამონათქვამი.

„ისტორიის წიგნი“ აგრძელებს თხრობას იმის შესახებ, თუ როგორ დაიწყეს გადაგვარება სიას მეფეებმა და როგორ შეცვალეს შანის მეფეებმა, რომლებიც მაღალი ღმერთის მიერ იყვნენ არჩეულნი. შანებმა დაკარგეს ზეცის ნდობა და შეიცვალნენ ჯოუს დინასტიის დამაარსებლების მიერ, რომლებიც მაშინ მართავდნენ ქვეყანას, როდესაც დაიწერა „კლასიკა“. თუკი ეს არის მითოლოგია და არა ლეგენდა მაშნ ეს პოლიტიკური მითოლოგიაა და არა რელიგიური. ხაზს უსვამს ჩინეთის მმართველის ლეგიტიმურობასა და ღვთაებრი მოწმობას, მისი მიზანი ცხადად იდეოლოგიურია. ის არ ესადაგება „მითის“ ჩნურ განმარტებას, რომელიც არის შენჰუა (ლაპარაკი სულების შესახებ). თუმცაღა ის არც ისტორიაა და აშკარად ჯდება იმ ფარგლებში, რასაც დასავლეთი „მითოლოგიას“ უწოდებს. მაგალითდ სიას დინასტიის ბოლო მეფის ამბავი აშკარად მითოლოგიურია, რადგანაც ჯი გუი დახატულია, როგორც ბოროტი ურჩხული. ის იმდენად ღონიერი იყო, რომ შეეძლო რკინის ზოდები თოკებად დაეგრიხა, ის ყველას ეომებოდა, და თავისი ქვეშევრდომები მბრძანებლობით დაქანცა. მისგან რომ თავი დაეღწია, ერთმა დიდებულმა მთავართაგანმა მას თავისი ქალიშვილი წარუდგინა დასაქორწინებლად. ჯი გუი ისე აღფრთოვანდა ახალი ცოლით, რომ მას სპილოს ძვლითა და ძვირფასი თვლებით შემკული საწოლი გაუკეთა და გააშენა ბაღი, სადაც მათ შეეძლოთ ზაფხულის ცხელი თვეების მანძილზე გართობა, გააკეთა აუზი და ღვინით აავსო, ხეებზე ხორცი ჩამოკიდა და გარშემო ეგზოტიკური საჭმელები შემოიწყო. ჯი გუი ისე გაირყვნა, რომ მისი ქვეშევრდომები - შანგები, მისი ეგოისტური ქმედებებით დაიღალნენ და მიხვდნენ, რომ სხვა არჩევანი აღარ დარჩენოდათ გარდა მისი ჩამოგდებისა.

ჩინური შესაქმის მითოლოგია არ იძებნება ყველაზე არდეულ წყაროებში, მაგრამ შესაძლებელია მისი რეკონსტრუქცია გვიანდელი ნაწილების მიხედვით, ისეთით, როგორიცაა „მთათა და ზღვათა კლასიკა“, სადაც ჩინურმა მითებმა უკვე განიცადა ბუდიზმისა და კონფუციური ისტორიზმის გავლენა, თუმცა მათი გადამოწმება შესაძლებელია მომთაბარე ხალხში, როგორიცაა მიაო, შემორჩენილი ზეპირმეტყველების ტრადიციით.

ჩანაწერები შემოქმედის შესახებ, რომელიც უპირისპირდება შესაქმის უპირობო პროცესს, პირველად იძებნება ძვ. წ. მესამე საუკუნეში, ნიშანდობლივია ინდური იდეების შემოტანის შემდეგ, მამრობითი პან-გუსა და მდედრობითი ნუ-გუას შემოქმედთა სახით. პან-გუ მრავალი თვალსაზრისით მესოპოტამიური და ინდური შემქმედი პერსონაჟის მსგავსია. ერთ ჩანაწერში ის აცალკევებს ზეცასა და მიწას, ხოლო მეორეში სამყარო ვითარდება მისი სხეულისგან.

ძვ. წ. IV საუკუნის დაოისტურ ტექსტებს მიაწერენ ჟუანგ ჟოუს ანუ მასწავლებელ ჟუანგს (ჟუანგზი). ისინი მოგვითხრობს მუდმივად ცვალებადი სამყაროს შესახებ. ჩრდილოეთ უფსკრულში არის თევზი, სახელად კუნი. ის გიგანტურია და არავინ იცის, რამდენ ათას ლიზეა (მითური საზომის ერთეული) გადაჭიმული. ის ფერიცვალებას განიცდის და იქცევა ჩიტად, სახელად პენგი, რომელსაც იმდენად დიდი ზურგი აქვს, რომ არავინ იცის რამდენი ათასი ლის სიგანისაა. პენგი ჰაერში ხტება და მიფრინავს, მისი ფრთები ზეცაში მოლივლივე ღრუბლების მზგავსია. ეს ჩიტი ტალღების თავზე ლივლივებს და მიემართება ზეციური აუზისაკენ. ეს შეიძლება იყოს ჟუანგის ექსტრაორდინალური წარმოსახვის შედეგი, მაგრამ ისე იკითხება, როგორც კოსმოლოგიური მითი. ჩვ. წ. პირველი საუკუნიდან დაოიზმი გახდა ორგანიზებული რელიგია, ქურუმებით, დისციპლინური და მორალური კანონებით, რიტუალებით და მონანიების ადათ-ჩვევებით. მან სწრაფად განავითრა ღმერთებისა და ქალღმერთების პანთეონი. ყველაზე მაღლ საფეხურზე იდგა სამება, რომელშიც შედიოდა: პირველადი საწყისი ზეციური სიწმინდე, ნეფრიტის იმპერატორი და მაღლა ზეცაში მცხოვრები მბრძანებელი ლაო, რომელიც სხვა არა იყო, თუ არა ლაო-ძი, სავარაუდოდ, ავტორი წიგნისა „წიგნი გზისა და სათნოებისა“. ეს პერსონები და უამრავი სულიერი არსება აღწერილია დიდი რაოდენობის წმინდა წერილებში, რომლებიც ბოლო დროსაა გამოკვლეული. დაოისტური ტრადიციის გასაოცარი მახასიათებელია მდედრობით სქესზე ხაზგასმით აღნიშვნა, რომელიც ლაოძიდან იღებს სათავეს. „წიგნი გზისა და სათნოებისა“ ყველაფრის დასაბამს აღწერს, როგორც „იდუმალი ქალის ჭიშკარს“

ეს ასახულია ერთი კულტის რევოლუციაში რაც ფართოვდება მითოლოგიით დასავლეთის დედა-დედოფლის შესახებ. იგი დასავლეთში საოცრად მაღალ მთაზე ცხოვრობდა და უკვდავების ცოდნის საიდუმლოს ფლობდა. დასავლეთის დედა-დედოფლის სასახლეს ჰქონდა ცხრა სართული და მთლიანად ნეფრიტისგან იყო აშენებული. სასახლის გარშემო განსაცვიფრებელი ბაღებია, სადაც უკვდავების ატმის ხე იზრდება. ამბობენ, რომ აქ ცხოვრობენ უკვდავები და დაუსრულებენ წვეულებებსა და გართობაში არიან. დაოიზმმა ასევე განავითრა რვა უკვდავის მითოლოგია და იკონოგრაფია, რაც გახდა ჩინური რელიგიის განუყოფელი ნაწილი. დაოისტებს სჯერათ, რომ ადამიანებს შეუძლიათ უკვდავები (ქსაინ) გახდნენ სპეციალური წვრთნის შედეგად და მრავალ ამ უკვდავთაგანს სცემდნენ თაყვანს.

საბოლოოდ დაახლოებით XIII საუკუნეში, ეს რვა უკვდავი ადამიანი გამოიყო და მათი გამოსახულებები და სიმბოლოები ტაძრებში გვხვედება მაშინ, როდესაც მათი ისტორიები კვლავაც ვრცელდება, როგორც ბეჭდვითი სახით, ასევე ოპერებში, ხოლო უფრო ახალ დროში - ფილმებში. დაოიზმის რვა უკვდავი; ესენი არიან:

ეს უკვდავი გამოსახულია, როგორც სწავლული, რომელსაც ხელთ ხმალი და მათრახი უპყრია. ლუ შესაძლოა ერთ-ერთი ყვლეზე პოულარულიი უკვდავთაგანი, მრავალი მითის სუბიექტია, როგორიცაა მაგალითად, მის მიერ ყვითელი დრაკონის მოკვლა, მის მიერ კურტიზანის გარდაქმნა - თეთრ ყაყაჩოდ, ყვითელი ფეტვის ხილვა - ზმანება, რომელიც წინასწარ განჭვრეტს წარმატებულ კარიერას და რომელიც მისი მკვლელობით სრულდება.

დღეგრძელობის უკვდავი, რომელმაც უძველეს დროს, როგრც ამბობენ აღმოაჩიანა სიცოცხლის ელექსირი. მას ყოველთვის უჭირავს მარაო მიცვალებულების გასაცოცხლებლად და ზოგჯერ უკვდავების ხიდან ატამი მოაქვს.

ეს ფიგურა ყოველთვის გამოსახულია მოსამართლის სამოსში. ამბობენ, რომ ის ქალი იმპერატორის ძმა იყო, როგორც მსახიობების მფარველი, ის წყვილ კასტანეტს ატარებს. აქვს ბოროტი მკვლელის რეპუტაცია.

ლი ყოველთვის გამოსახულია როგორც მათხოვარი, ყავარჯნითა და სამათხოვრო თასით. ის იყო პირველი უკვდავი, რომელიც სიღარიბისგან თვით დასავლეთის დედა-დედოფამა იხსნა. ის ასევე ცნობილია როგორც „რკინის ყავარჯენი“.

ჩვეულებრივ, ეს უკვდავი თეთრ ჯორზე ზურგშექცეული იჯდა და ბამბუკისგან დამზადებულ, ცილინდრულ მუსიკალურ ინსტრუმენტს ატარებდა. ის მოხუცად დაიბადა, მთელი ცხოვრების მანძილზე თავისი ოჯახისგან იდევნებოდა და მრავალი თავგადასავლის შემდეგ ნეფრიტის იმპერატორის მიერ უკვდავებით დაჯილდოვდა. ის თავის ჯორს ქაღალდივითკეცავდა და ჯიბეში იდებდა, მხოლოდ მაშინ იღებდა, როდესაც მოოწყალების საქმეების ჩასადენად გაფრენა სჭირდებოდა.

მუსიკოსების ამ მფარველს აყვავებული ატმები და ნეფრიტის ფლეიტა უჭირავს. მან უკვდავება საჩუქრად მას შემდეგ მიიღო, რაც მისი საყვარელი ატმის ხიდან ჩამოვარდა.

გაურკვეველი სქესის სათხოვარსა და ქუჩის მომღერალ ლანს ყვავილების კალათა უჭირავს. ისტორიები მისი საინტერესო ფიგურის შესახებ წარმოადგენს მას (ქალს ან კაცს) სიმღერისას, რომელიც ცხოვრებისეულ სიამოვნებებს ესხმის თავს.

მდედრობითი სქესის უკვდავი, რომელიც ხშირად გამოსახულია ლოტოსით ან სამზარეულოს ჩამჩით ხელში. მრავალი წლის შემდეგ ის გათავისუფლდა ბოროტი დედინაცვლის სამზარეულოში მსახურობისგან. მან უძველესი უკვდავების ხიდ ატმის ჭამით მოიპოვა უკვდავება.

ჩინური ბუდიზმი აგრძელებდა ისტორიული სიდჰართას მითურ ბუდად გამითოლოგების პროცესს, რაც ინდოეთში დაიწყო. უძველესი ჩინური ჩანაწერები ხაზგასმით აღნიშნავს მისი სიცოცხლის სასწაულმოქმედ მოლენებს ინდოეთში, ჩინეთისგან შორს, სადაც ბუდიზმზე არაფერი იცოდნენ ვიდრე ხუთი-ექვსი საუკუნე არ გაივლიდა. მაგალითად, მისი დაბადების ჟამს ამბობენ, რომ ჩინური მდიარეები კალაპოტიდან გადმოვიდა, მთები დაინგრა და მეტეორები გამოჩნდა. იმ დროს იმპერატორმა სწავლულები მოიწვია რჩევისთვის და მათაც მოუთხრეს დიადი ბრძენის შესახებ, რომელიც ჩრდილოეთში დაიბადა. დაოისტებს სხვა ვერსია ჰქონდათ, რომ ბუდა ნამდვილად ლაო-ძი იყო, რომელიც მოხუცებულობისას დასავლეთშ გაუჩინარდა, მას შემდეგ, რაც თავისი ნაშრომი - „წიგნი გზისა და სათნოებისა“ დაამთავრა (დასავლეთი უძველესი ჩინეთისთვის ინდოეთი იყო და არა ევროპა).

ყველაზე საინტერესო ჩინური ბუდისტური მითები გუან იინს - საქვეყნოდ ცნობილ მდედრობითი სქესის ღვთაებას ეხება. ისტორიკოსებმა გუან იინის ევოლუციას მიაკვლიეს ინდურ მამრობითი სქესის ბოდჰისატვა ავალოკიტესვარაში, ჩინური ნაყოფიერების ფიგურების გავლენით. სერიოზულად მოაზროვნე ბუდისტებმა გადაარჩინეს მისი (ქალის) ძალაუფლება იმ განცხადებით, რომ ბოდჰისატვას შეუძლია საკუთარი ნებისამებრ შეიცვალოს ფორმა ან სქესი. ერთი მოთხრობა მოგვითხრობს თუ როგორ აღმოაჩენს, რომ კაცები სერიოზულად არ აღიქვამენ მას ქალურობის გამო, მაშინ ის გადაიქცევა კაცად და შემდეგ ისევ საწყის ფორმას უბრუნდება, რათა აჩვენოს, რომ სულიერი ძალისთვის სქესობრივი განსხვავებები უმნიშვნელოა. თუმცაღა ჩინელი ქალები მის ქალურობაში ნახულობენ თანაგრძნობას, როცა სურთ იღბლიანი ქორწინება ან ვაჟების გაჩენა.

• მითოლოგია, მითები და ლეგენდები, „საქართველოს მაცნე“, 2003.
• Paper, Jordan D. (1995). The Spirits are Drunk: Comparative Approaches to Chinese Religion. Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 0-7914-2315-8. 
• Yang, Lihui, et al. (2005). Handbook of Chinese Mythology. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-533263-6

• Encyclopedia of Chinese Gods and Goddess
• Guide to Chinese gods
• Chinese myths online დაარქივებული 2001-07-15 საიტზე Wayback Machine.
• Collection of images from Chinese mythology
• 中国行业神崇拜