ლისაბონის ხელშეკრულება
ლისაბონის ხელშეკრულება ევროკავშირის შესახებ ხელშეკრულებასა და ევროპული გაერთიანების დამფუძნებელ ხელშეკრულებაში ცვლილებების შეტანის შესახებ
ხელმოწერის ცერემონია ჟერონიმუსის მონასტერში, ლისაბონი, პორტუგალია
ტიპი	არსებული ხელშეკრულებების გაუმჯობესება (EURATOM, TFEU and TEU) (ევრატომი, მაასტრიხტისა და რომის ხელშეკრულება)
ხელი მოეწერა	2007 წლის 13 დეკემბერი
ადგილი	ლისაბონი, პორტუგალია
ძალაში შევიდა	2009 წლის 1 დეკემბერი
ხელი მოაწერეს	ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოების მიერ 2007 წლის მონაცემებით
მეანაბრე	იტალიის მთავრობა
ენები	ევროკავშირის ენებიდან 23
Treaty of Lisbon ვიკიწყაროში

ევროკავშირი

ეს სტატია არის ნაწილი სერიისა ევროპის კავშირის პოლიტიკა და მთავრობა

აღმასრულებელი პრეზიდენტი ფონ დერ ლაიენი (EPP) ვიცე-პრეზიდენტი კოლეგია სახელმწიფო სამსახური გენერალური მდივანი იუჰანსონი

საკანონმდებლო ევროპარლამენტი პრეზიდენტი სასოლი (EPP) ძირითადი ჯგუფები; EPP (მანფრიდ ვებერი) S&D (ჯიანი პიტელა) 8 მოწვევა (2014-19) 751 წევრი ბიურო ვიცე-პრეზიდენტი კვესტორი კონფერენცია ევროკავშირის საბჭო თავმჯდომარე კონფიგურაცია ზოგადი საგარეო იუსტიცია და შს ეკონომიკა ევრო ხმის მიცემა სამდივნო გენერალური მდივანი ჯეპე ტრანჰოლმ-მიკელსენი გენერალური დირექციები COREPER

სასამართლო ევროპული სასამართლო წევრები გადაწყვეტილებები საერთო სასამართლო საჯარო სამსახურის ტრიბუნალი

ცენტრალური ბანკი პრეზიდენტი დრაგი ESCB ევრო EMU ევროზონა

აუდიტორთა სასამართლო ბიუჯეტი OLAF

სხვა ორგანოები სააგენტოები საინვესტიციო ბანკი CoR ეესკ ომბუდსმენი ეროვნული პარლამენტები

პოლიტიკა და საკითხები საგარეო ურთიერთობები უმაღლესი წარმომადგენელი ფედერიკა მოგერინი საგარეო საქმიანობის სამსახური საგარეო პოლიტიკა თავდაცვის პოლიტიკა საბაჟო კავშირი გაფართოება ბიუჯეტი ერთიანი ბაზარი ეკონომიკური ზონა FS&J ზონა შენგენის ზონა პოლიტიკა აგროსფერო ენერგეტიკა მეთევზეობა რეგიონული მოქალაქეობა იდენტობა რო-ევროპიანიზმი ევროსკეპტიციზმი ინტეგრაცია ზეეროვნულობა ფედერალიზმი ევროპის შეერთებული შტატები მრავალსიჩქარიანობა არმონაწილეობის უფლება გაძლიერებული თანამშრომლობა გასვლა

არჩევნები 1979, 1984, 1989 1994, 1999, 2004, 2009 2014 (ბოლო არჩევნები) პოლიტიკური პარტიები ოლქები რეფერენდუმები

სამართალი ევროპის კავშირის ხელშეკრულება Acquis უპირატესობა სუბსიდიარობა ხელშეკრულებები რომი ერთიანი ევროპული აქტი მაასტრიხტი ამსტერდამი ნიცა ლისაბონი 50-ე მუხლი ადამიანის უფლებები წევრობა გაწევრიანების ხელშეკრულებები 1972, 1979, 1985, 1994, 2003, 2005, 2011

ევროპული საბჭო პრეზიდენტი მიშელი (EPP) სხდომების სია ხ გ რ

ლისაბონის ხელშეკრულება (ინგლ. „Treaty of Lisbon“ ან „Reform Treaty“; ასევე წოდებული როგორც „ლეგალური ბაზისი“) — საერთაშორისო ხელშეკრულება, რომელიც ევროკავშირის (EU) საკონსტიტუციო საფუძველს ქმნის. ლისაბონის ხელშეკრულებას ხელი მოეწერა ევროპის კავშირის წევრების მიერ 2007 წლის 13 დეკემბერს, ხოლო ძალაში შევიდა 2009 წლის 1 თებერვალს.^[1] თავის თავში აერთიანებს მაასტრიხტის ხელშეკრულებასა (1992), ცნობილი როგორც ევროპის კავშირის სადამფუძნებლო ხელშეკრულება, რომლის გაფორმებით ევროგაერთიანებები გარდაიქმნა ევროკავშირად და ეკონომიკურთან ერთად, პოლიტიკური ასპექტიც შეიძინა; და რომის ხელშეკრულებას (1957). ლისაბონის ხელშეკრულება აერთიანებდა ორგანიზაციის მიერ მიღებულ პროტოკოლებს, ასევე იმ ხელშეკრულებას, რომლის საფუძველზეც დაფუძნდა ევროპული გაერთიანება ატომური ენერგიის დარგში, ე.წ. ევრატომი. ლისაბონის ხელშეკრულების საფუძველზე, ევროკავშირს სამართალსუბიექტობა მიენიჭა.

ლისაბონის ხელშეკრულებამ ძირეული ცვლილებები შეიტანა ევროკავშირის პოლიტიკაში. 45-ზე მეტ სფეროში ერთსულოვნების პრინციპი შეიცვალა კვალიფიციური უმრავლესობის პრინციპით; უფრო ძლიერმა ევროპარლამენტმა ჩამოაყალიბა ორპალატიანი საკანონმდებლო ორგანო მინისტრთა საბჭოსთან ერთად. ლისაბონის შეთანხმების მიხედვით, შეიქმნა ევროკავშირის საბჭოს პრეზიდენტისა და ევროკავშირის საგარეო საქმეთა და უსაფრთხოების პოლიტიკის უმაღლესი წარმომადგენლის თანამდებობები. ხელშეკრულების საფუძველზე შეიქმნა ასევე ევროკავშირის ადამიანის უფლებათა კანონპროექტი, ფუნდამენტური უფლებების ქარტია, რომელსაც იურიდიულად სავალდებულო ხასიათი მიენიჭა. პირველად ორგანიზაციის არსებობის ისტორიაში ამ ხელშეკრულებამ ევროკავშირის წევრ ყველა სახელმწიფოს მისცა უფლება, სურვილისამებრ, დატოვოს კავშირი და კავშირიდან გასვლის პროცედურებიც შეიმუშავა.

ხელშეკრულების ძირითადი მიზანი იყო „ამსტერდამისა და ნიცის შეთანხმების დაწყებული პროცესის დასრულება, რომელიც ითვალისწინებდა ვროკავშირისთვის უფრო ძლიერი, ერთიანი მმართველობის შექმნას, ეფექტიანი საგარეო პოლიტიკისა და ევროკავშირის წევრ ქვეყნებს შორის გადაწყვეტილების მიღების შედარებით მარტივი სისტემის ჩამოყალიბებას.“^[2] ლისაბონის ხელშეკრულების მოწინააღმდეგეთა რიგებში იყო ევროპის პარლამენტის ყოფილი წევრი იენს-პიტერ ბონდი (დანიის წარმომადგენელი), რომელიც ამტკიცებდა რომ ეს ხელშეკრულება უფრო მეტად ცენტრალიზებულ კავშირს შექმნიდა და ეროვნული ამომრჩევლების „ძალაუფლების წართმევით“ შეამცირებდა დემოკრატიის ხარისხს.^[3] მომხრეები კი ამბობდნენ, რომ ეს შეთანხმება უფრო მეტად დააბალანსებდა ევროკავშირის სისტემას ევროპის პარლამენტის უფრო გაძლიერებითა და ეროვნული პარლამენტის როლის გაზრდით.

ევროკავშირის ინტიტუტების სახეცვლილებასთან დაკავშირებით მოლაპარაკებები 2001 წელს დაიწყო, რის შედეგადაც, პირველ რიგში, წამოაყენეს ევროპის კონსტიტუციის შექმნის საკითხი, რომელიც გააუქმებდა უკვე არსებულ ევროპულ შეთანხმებებს და მათ ჩაანაცვლებდა ე.წ. კონსტიტუციით. მიუხედავად იმისა რომ შეთანხმება ევროკავშირის წევრ სახელმწიფოთა უმრავლესობას რატიფიცირებული ჰქონდა ის მაინც გააუქმეს, ვინაიდან 2005 წლის 29 მაისს^[4][5] საფრანგეთის ამომრჩეველთა 55%-მა, ხოლო 2005 წლის 1 ივნისს ნიდერლანდების ამომრჩეველთა 61%-მა მხარი არ დაუჭირა.^[6] მოკლე პერიოდის გასვლის შედმეგ კი წევრი სახელმწიფოები შეთანხმდენენ იმის მაგივრად რომ გაეუქმებინათ უკვე არსებული შეთანხმებები მთელი რიგი რეფორმების გატარებით აღედგინათ „მიტოვებულ“ კონსტიტუცია. ჩასწორებული სახით წარმოდგენილ ე.წ. „რეფორმის ხელშეკრულებას“ ხელი მოეწერა 2007 წელს ლისაბონში. თავდაპირველად გათვალისწინებული იყო რომ ყველა წევრ სახელმწიფოს უნდა მოეხდინა მისი რატიფიკაცია 2008 წლის ბოლომდე. ეს ჩანაფიქრი ჩაიშალა ვინაიდან ირლანდიელ ამომრჩეველთა ურავლესობამ 2009 წლის ივნისში მხარი არ დაუჭირა ამ ხელშეკრულებას, მაგრამ სხვადასხვა დათმობისა და მოლაპარაკებების შემდეგ 2009 წლის ოქტომბერში ჩატარდა მეორე რეფერენდუმი და ამომრჩეველთა უმრავლსებომა უკვე მხარი დაუჭირა ხელშეკრულების რატიფიკაციას.^[7][8]

2007 წელს გერმანია გახდა ევროკავშირის პრეზიდენტი სახელმწიფო და „ფიქრის“ პერიოდი დასრულებულად გამოაცხადა. მარტისთვის, რომის ხელშეკრულების 50 წლის იუბილეზე, ევროკავშირის ყველა წევრმა სახელმწიფომ მიიღო ბერლინის დეკლარაცია. ეს უკანასკნელი ითვალისწინებდა ახალი ხელშეკრულების მიღების საკითხს, რომელიც უნდა მიეღოთ 2009 წლის საპარლამენტო არჩევნებამდე, 2009 წლის შუა რიცხვებისთვის კი ხელშეკრულება უკვე რატიფიცირებული უნდა ჰქონოდათ.^[9]

ბერლინის დეკლარაციამდე, ამატოს ჯგუფი (ოფიციალურად ევროპული დემოკრატიის მოქმედი კომიტეტი - ACED), ევროპელი პოლიტიკოსების გაერთიანება, რომელსაც ბაროსოს კომისია უჭერდა მხარს, არაოფიციალურად მუშაობდა ევროკავშირის კონსტიტუციის ხელშეკრულების ძველი ტექსტის გადაწერაში. 2007 წლის 4 ივნისს ჯგუფმა გამოაქვეყნა ტექსტი ფრანგულ ენაზე. ბერლინის დეკლარაცია კი ევროკავშირის ლიდერებმა არაოფიციალურად გაწერეს ახალი ხელშეკრულების განრიგი და ვადები, რომელიც მოიცავდა შემდეგს:

• 2007 წლის 21 - 23 ივნისი: ევროპული საბჭოს შეხვედრა ბრიუსელში, მთავრობათაშორისი კონფერენციის მანდატი (IGC)
• 2007 წლის 23 ივლისი: IGC ლისაბონში, რეფორმების ხელშეკრულების ტექსტი
• 2007 წლის 7-8 სექტემბერი: საგარეო საქმეთა მინისტრების შეხვედრა
• 2007 წლის 18-19 ოქტომბერი: ევროპული საბჭო ლისაბონში, საბოლოო შეთანხმება ახალი რეფორმების ხელშეკრულების მიღებასთან დაკავშირებით
• 2007 წლის 13 დეკემბერი: ხელმოწერა ლისაბონში
• 2009 წლის 1 იანვარი: ძალაში შესვლის სავარაუდო თარიღი

2007 წლის 21 ივნისს ევროპული საბჭოს წევრ სახელმწიფოთა მეთაურების შეხვედრა გაიმართა ბრიუსელში, იმ მიზნით რომ მიეღოთ ახალი ხელშეკრულება, რომელიც ჩაანაცვლებდა წინათ უარყოფილ კონსტიტუციას. შეხვედრა მიმდინარეობდა გერმანიის პრეზიდენტობის ქვეშ, მოლაპარაკებებს კი ხელმძღვანელობდა კანცლერი ანგელა მერკელი, როგორც ევროპული საბჭოს თავმჯდომარე. სხვა საკითხების მოგვარებასთან ერთად, როგორიც იყო მალტასა და კვიპროსის ევროზონაში გაერთიანების გადაწყვეტილება, ხელშეკრულებასთან დაკავშირებით მოლაპარაკებებიც, რომელიც 2007 წლის 23 ივნისის დილამდე გრძელდებოდა, დასრულდა. მოლაპარაკებების ყველაზე რთული ნაწილი იყო პოლონეთის დაჟინებული მოთხოვნა მინისტრათა საბჭოს არჩევნების კვალიფიციური უმრავლესობით ჩატარების შესახებ.^[10]

ინდუსტრიალისტთა ევროპული მრგვალი მაგიდის (ERT) წევრები მონაწილეობდნენ ლისაბონის დღის წესრიგის მომზადებაში, რომელიც ევროპას დაეხმარებოდა 2010 წლისთვის გამხადრიყო „მსოფლიოში ყველაზე კონკურენტუნარიანი და დინამიური ეკონომიკის მქონე კონტინეტი“. ERT-ის წევრები რეგულარულად ცდილობდნენ მიეღოთ მონაწილეობა იმ სხდომებში, სადაც ცდილობდნენ მოეძებნათ უფრო ეფექტიანი გზები ლისაბონის დღის წესრიგის ამოქმედებასთან დაკავშირებით, რომელიც ევროკავშირის ყველა წევრი სახელმწიფოსთვის იქნებოდა მისაღები.

მთავრობათაშორის კონფერენციაზე შეთანხმება თექვსმეტგვერდიან მანდატზე დაიტანეს, რომელშიც ამოშლილი იყო უფრო მეტად კონსტიტუციური ტერმინოლოგია და ის ჩანაცვლებული იყო ძველი ევროპული კონსტიტუციის სიმბოლოებით. დიდი ბრიტანეთისა და პოლონეთის ზეწოლით გადაწყდა მიეღოთ პროტოკოლი ევროკავშირის ფუნდამენტური უფლებების ქარტიის შემუშავებისთვის. ერთ-ერთი ყველაზე თვალსაჩინო ცვლილება ხმის მიცემის სისტემის შეცვლა გახდა, რომელიც 2014 წლიდან უნდა ამოქმედებულიყო.^[11]

ივნისის შეხვედრაზე გამოჩნდა „რეფორმების ხელშეკრულების“ სახელწოდებაც, რომელმაც სრულიად ჩაანაცვლა ლისაბონის ხელშეკრულების კონსტიტუციის მეტსახელი. ტექნიკურად შეთანხმდნენ რომ რეფორმების ხელშეკრულება ჩაანაცვლებდა როგორც ევროკავშირის ხელშეკრულებას (TEU), ასევე ევროპულისაზოგადოების ჩამოყალიბების შეთანხმებას (TEC), მას უნდა მოეცვა ასევე ევროპული კონსტიტუციის დებულებები. მიუხედავად ამისა ეს სამივე ერთ კოდუმენტში არ ერთიანდებოდა. ამასთან, შეთანხმდნენ რომ ევროპული კოსნტიტუციისგან განსხვავებით, სადაც ქარტია დოკუმენტის ნაწილი იყო რეფორმების ხელშეკრულებაში მხოლოდ მასზე მითითება იქნებოდა გაკეთებული, რადგან ევროკავშირის ფუნდამენტური უფლებების ქარტია იურიდიულად სავალებულო ხასიათის გამხდარიყო. ერთ-ერთი საკითხი რომელიც მოლაპარაკებების პერიოდში წამოიჭრა იყო ნიდერლანდების პრემიერ-მინისტრის იან-პიტერ ბალკენენდის განცხადება იმის შესახებ, რომ ეროვნული პარლამენტი დიდ როლს ასრულებდა ევროკავშირის გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში და ეს შეუცვლელად უნდა დარჩენილიყო.^[12]

პორტუგალიამ გერმანიას რეფორმების ხელშეკრულების მიღების საკითხში დიდი მხარდაჭერა გამოუცხადა. ივნისის მოლაპარაკებების შემდეგ მთავრობათაშორისმა კონფერენციამ ოფიციალურად შეადგინა კანონპროექტი ხელშეკრულების მიღებასთან დაკავშირებით 2007 წლის 23 ივლისს. მთავრობათაშორისი კონფერენცია გაიხსნა მოკლე, ფორმალური ცერემონიის შემდეგ. ხელშეკრულების მიღების პროცესი დაიწყო პორტუგალიის მიერ ოფიციალურ საიტზე 145-გვერდიანი დოკუმნეტის (სახელწოდებით ხელშეკრულების პროექტი) ატვირთვით.^[13]

გარდა სახელმწიფოთა ოფიციალური წამომადგენლებისა და იურისტებისა, ევროპარლამენტმა დანიშნა სამი დამოუკიდებელი წარმომადგენელი: კონსერვატი ელმარ ბროკი, სოციალ-დემოკრატი ენრიკე ბარონ კრესპო და ლიბერალი ენდრიუ დაფი.^[14]

მთავრობათაშორისი კონფერენციის გახსნამდე პოლონეთის მთავრობამ გამოთქვა სურვილი კიდევ ერთხელ გადაეხედათ ივნისის ხელშეკრულებისთვის, განსაკუთრებით ხმის მიცემის სისტემასთან დაკავშირებით, მაგრამ ამ შეხედულებას არ იზიარებდა წევრი სახელმწიფოების უმრავლესობა.^[15]

ექტომბრის ევროპულ საბჭოს სათავეში ედგა პორტუგალიის პრემიერ-მინისტრი და ამავე დროს ევროპული საბჭოს თავმჯდომარე ჟოზე სოკრატესი. საბჭო აერთიანებდა ყველა წევრი სახელმწიფოს იურისტ ექსპერტებს, რომლებიც ხელშეკრულების საბოლოო ესკიზს განიხილავდნენ. საბჭოს ჩატარების პერიოდში ნათელი გახდა, რომ რეფორმების ხელშეკრულების ოფიციალური სახელი „ლისაბონის ხელშეკრულება“ იქნებოდა, რადგან სწორედ ლისაბონში მოხდებოდა მისი ხელმოწერა.

2007 წლის ოქტომბრის შეხვედრაზე, პორტუგალია დაჟინებით მოითხოვდა რომ ხელშეკრულების ხელმოწერის ცერემონია ლისაბონში, პორტუგალიის დედაქალაქში, გამართულიყო. ამ შემოთავაზებას მხარი დაუჭირეს და როგორც ევროკავშირის ხელშეკრულებების სახელწოდებების ტრადიციიდან გამომდინარე რეფორმების ხელშეკრულებას, სწორედ მისი ხელმოწერის ადგილის აღსანიშნავად, ეწოდა ლისაბონის ხელშეკრულება. პორტუგალიის მთავრობას კი დაევალა ხელმოწერის ცერემონიის ორგანიზება.^[16]

პორტუგალიის მთავრობამ, რომელიც იმ პერიოდში ევროპის კავშირის საბჭოს თავმჯდომარე სახელმწიფო იყო, ხელმოწერის ცერემონიის ადგილად XV საუკუნეში აგებული ჟერონიმუშის მონასტერი აირჩია, ამავე ადგილას მოეწერა ხელი პორტუგალიის ევროკავშირში გაერთიანების შეთანხმებას 1985 წელს.^[17] ევროკავშირის წევრი 27 სახელწმიფოს ოფიციალური წარმომადგენელი ესწრებოდა ცერემონიას, რომელთაც სახელმწიფოს სახელით ლეგიტიმურად მოაწერეს ხელი ხელშეკრულებას, რითაც საბოლოოდ დასრულდა მოლაპარაკებების ეტაპი. ამასთან ერთად, პირველად ევროკავშირის ისტორიაში ამ ხელშეკრულებას ხელი მოაწერეს ევროკავშირის სამი ძირითადი ინსტიტუტის პრეზიდენტებმა.

დიდი ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრი არ დაესწრო ოფიციალურ ცერემონიას და ამის სანაცვლოდ რამდენიმე საათის შემდეგ განცალკევებით მოაწერა შეთანხმებას ხელი, მისი არყოფნის მიზეზად კი დასახელდა ბრიტანეთის პარლამენტის წევრების კომიტეტის სხდომაზე დასწრება.^[18][19]

ხელშეკრულების კანონიერ ძალაში შესვლამდე ევროკავშირის ყველა წევრ სახელმწიფოს მისი რატიფიკაცია უნდა მოეხდინა. ეროვნული რატიფიკაცია დასრულდა მაშინ, როდესაც ყველა საჭირო დოკუმენტაცია წარედგინა იტალიის მთავრობას. ბოლო ეროვნული რატიფიკაციის მეორე თვეს ხელშეკრულება ევროკავშირის ყველა წევრი სახელმწიფოსთვის ოფიციალურად შევიდა ძალაში.

თავდაპირევლი გეგმის მიხედვით ყველა წევრ სახელმწფიოს ამ ხელშეკრულების რატიფიკაცია 2008 წლის ბოლომდე უნდა მოეხდინა, მაგრამ ეს გეგმა ჩაიშალა, რადგან 2008 წელს ირლანდიელ ამომრჩეველთა უმრავლესობამ მხარი არ დაუჭირა შეთანხმებას, 2009 წლის მეორე რეფერენდუმით კი ირლანდიაშიც მოხდა ლისაბონის ხელშეკრულების რატიფიკაცია. ირლანდია ითვლება ერთადერთ სახელმწიფოდ, რომელმაც ხელშეკრულების რატიფიკაციასთან დაკავშირებით რეფერენდუმი ჩაატარა. გაერთიანებულ სამეფოში 2008 წლის 21 იანვარს ევროკავშირის შესახებ მიღებული საკანონდებლო აქტი თემთა პალატამ განიხილა და მხოლოდ მეორე კენჭისყრით დაუჭირა მხარი მას (362 224-ის წინააღმდეგ); პრემიერ-მინისტრი გორდონ ბრაუნი იმ დღეს არ ესწრებოდა თემთა პალატის შეხვედრას, ხოლო კანონპროექტი წარდგენილი იყო დეივიდ მილიბანდის მიერ.^[20] ჩეხეთის სარატიფიკაციო დოკუმენტი დეპონირებულ იქნა რომში 2009 წლის 13 ნოემბერს.^[21] საბოლოოდ ლისაბონის ხელშეკრულება ძალაში შევიდა 2009 წლის 1 დეკემბერს.^[22][23][24]

ლისაბონის ხელშეკრულებით ევროპარლამენტისა და ევროპული საბჭოს ძალაუფლება უფრო მეტად გაიზარდა. კომისიისა და ევროპული საბჭოს პრეზიდენტების გაყოფამ წარმოშვა მათ შორის მეტოქეობა და კონკურენცია. ორივე პრეზიდენტი ესწრებოდა საერთაშორისო სამიტებს თავთავიანთი ვალდებულებების შესრულების მიზნით. მოელოდნენ რომ 2014 წელს, როგორც ეს ახალი ხელშეკრულებით იყო ნებადართული, ეს ორი თანამდებობა გაერთიანდებოდა.^[25]

პარლამენტმა გაზრდილი ძალაუფლება კანონდებლობის რეფორმაციის მიზნით ფართოდ გამოიყენა, ასევე საბიუჯეტო პრივილეგიები გამოიყენა, როგორც ვეტო, იმ საკითხთან დაკავშირებით, თუ როგორ უნდა წარმართულიყო საგარეო სერვისების სამსახური.^[26] ეს მიდგომა საერთაშორისო ხელშეკრულებებთან მიმართებაშიც დანერგეს, რათა სწრაფად დაებლოკათ სხვადასხვა დაგაწყვეტილება, მაგალითად SWIFT-ის მონაცემთა გაზიარების შეთანხმება აშშ-სთან.^[27] ამავე ბერკეტის გამოყენება ემუქრებოდა სამხრეთ კორეასთან დადებულ თავისუფალი ვაჭრობის შეთანმხებას,^[28] რომელიც შემდგომში ჩაიშალა.

უფლებამოსილების გადანაწილება რატიფიკაციის პროცესზე ფართოდ აისახა. ლისაბონის ხელშეკრულების საფუძელზე მინისტრთა საბჭოს, კომისიის მსგავსად, უფლებები შეეზღუდა. სხვადასხხვა სფეროში კი წევრ სახელმწიფოებს ვეტოს უფლება ჩამოერთვათ. საბჭოს პრეზიდენტობამ, რომელიც ყოველ ექვს თვეში იცვლება წევრ სახელმწიფოებს შორის, დაკარგა გავლენა: ქვეყნის პრემიერ-მინისტრი აღარ იკავებდა ევროპული საბჭოს თავმჯდომარის პოსტს, ხოლო საგარეო საქმეთა მინისტრი აღარ ითვლებოდა ევროკავშირის წარმომადგენელი (ამ როლს ამჟამად უმაღლესი წარმომადგენელი ასრულებს).

ლისაბონის ხელშეკრულება, ცალკე, დამოუკიდებელ შეთანხმებად არ განიხილება. ვინაიდან ცალკეული დებულებები ამოღებული იქნა ევროკავშირის ხელშეკრულებიდან („მაასტრიხტის ხელშეკრულება“) და ასევე ევროპული საზოგადოების სადამფუძნებლო დოკუმენტიდან („რომის ხელშეკრულება“). ლისაბონის ხელშეკრულებაში გაკეთდა მითითება, მთელი რიგი შესწორებებით, ევროკავშირის ფუნდამენტური უფლებების ქარტიაზე, რომელსაც ლისაბონის ხელშეკრულებით იურიდიულად სავალდებულო ძალა მიეცა. ევროკავშირის ხელშეკრულებას, ევროკავშირის სადამფუძნებლო დოკუმენტსა და ფუნდამენტური უფლებების ქარტიას თანაბარმნიშვნელოვანი ძალა ენიჭება, სამივე იურიდიულად სავალდებულოა და ამასთანავე სამივე კომბინირებულად აყალიბებს ევროკავშირის საკანონმდებლო საფუძველს.

ევროკავშირის ფუნდამენტური უფლებების ქარტიის ორმოცდათხუთმეტივე მუხლი მოიცავს როგორც პოლიტიკურ და სოციალურ, ასევე ეკონომიკურ უფლებებს. ქარტია იცავს არა მხოლოდ ევროკავშირის მოქალაქებიის, არამედ რეზიდენტების უფლებებსაც. მისი ტექსტი ევროპული კონვენციის ეგიდით შემუშავდა და ოფიციალურად გამოქვეყნდა 2000 წლის 7 დეკემბერს ევროპარლამენტის, მინისტრთა საბჭოსა და ევროპული კომისიის მხარდაჭერით. მიუხედავად ამისა მისი სამართლებრივი სტატუსი უცნობი იყო^[29] მანამ სანამ არ მიიღეს ლისაბონის ხელშეკრულება, რის საფუძველზეც ქარტიამ იურიდიულად სავალდებულო ხასიათი მიიღო.

ევროპის კონსტიტუციის ხელშეკრულების ნაწილად მიიჩნეოდა ქარტიაც, მაგრამ კონსტიტუციის ტექსტის მიღებას მხარი აღარ დაუჭირეს. ხოლო ლისაბონის ხელშეკრულებამ წესდებაში მითითება გააკეთა სწორედ ამ ქარტიაზე და დაადგინა მისი სამართლებრივი სტატუსი, მიუხედავად იმისა რომ ქარტია ხელშეკრულების უშუალო ნაწილი არ გამხდარა. ხელშეკრულების თანახმად ევროკავშირი, თავის მხრივ, უნდა მიჰყვეს ქარტიის დებულებებს და კანონმდებლობაში ცვლილებები სწორედ მისი მუხლების შესაბამისად შეიტანოს. როგორც ხელშეკრულებებითაა განსაზღვრული, მაშინ როდესაც წევრი სახელწიფოები ევროპის სამართლის იმპლემენტაციას ახდენენ ქარტიის მოქმედების ძალა მათ იურისდიქციაზე ვრცელდება. ამგვარად ქარტია ევროკავშირის კომპეტენციის საზღვრებს გარეთ არ მოქმედებს და შესაბამისად მბოჭავი ძალაც არ გააჩნია.

• Consolidated version of the Treaty on European Union on Wikisource

Official websites

• Official website (archived) – Europa
  • Treaty of Lisbon (the amendments)
  • Consolidated treaties (the result of the amendments)

Media overviews

• Q&A: The Lisbon Treaty – BBC News
• The 'Treaty of Lisbon' დაარქივებული 2007-08-23 საიტზე Wayback Machine. – EurActiv
• The EU following the Lisbon Treaty – Eur-charts visualization