No desterro é un libro de poemas escrito por Ramón Cabanillas, publicado en 1913. Inclúe textos publicados anteriormente na revista Suevia e outros escritos expresamente para a súa publicación.
Descrición e temática
Cabanillas en 1913.
A obra pertence á primeira etapa da obra poética de Cabanillas. Mestura varios temas, desde a reflexión íntima ou o fresco paisaxístico e de costumes ata denuncias de tipo social, de carácter agrarista e anticaciquil, que continúa a temática cívica[1] de Curros Enríquez. Aparece a idea de Galicia como unidade colectiva e unha chamada á rebelión.
É complexo un xuízo válido para un libro que, na realidade, diverxe estruturalmente -non tanto no que respecta ao contido- entre 1913 e 1926. A primeira versión do poemario vai encabezado por un texto, "Camiño adiante", que pode servir como abertura e como autopoética para dar paso a un conxunto dividido en partes: Lexanías, na que se mesturan o persoal, o patriótico e o lendario; O que non morréu, que inclúe unha soa alegoría histórico-política titulada "A Cadea"; Paisaxes, unha serie de escenas bañadas nun agudo realismo de resonancia currosiá; Follas soltas, o capítulo máis reivindicativo. Finalmente, Rimas ofrece íntimas reflexións sobre a morte ou o paso do tempo.
A edición de 1926 contén catro divisións, a primeira composta por pezas intimistas e saudosas, expresando os sentimentos da infancia e a mocidade, con exaltación do medio rural e descrición paisaxística. A segunda parte, co título de Madrí, ten un ritmo narrativo máis acelerado que reflicte a vertixe da metrópole. Nestas pezas expresa a súa etapa en Madrid, onde contou co apoio do deputado Leonardo Rodríguez e desde a distancia de Enrique Peinador. Manifesta o seu sentimento de estranxeiro, coa incomprensión das preocupacións da Corte e a saudade polo afastamento da terra. A terceira parte, co título Apuntes, inclúe na opinión dalgúns estudos elementos da estética modernista[2], aínda que a presenza de trazos de modernismo (na acepción hispana) en Cabanillas e, en xeral, na poesía galega, é moi cuestionado.[3] Os poemas que a 2ª edición presenta reunidos e baixo o subtítulo O cravo no corazón son composicións tardorrománticas.
Malia certas rupturas do metro que xa anticipara no XIX Rosalía de Castro, formalmente Cabanillas abala nesta obra entre a estrofa clásica (preferentemente o soneto) e a popularizante (romance, versos de muiñeira...).
Edicións
Foi publicado por primeira vez co título completo No desterro. Visións gallegas[4] o 10 de febreiro de 1913 na imprenta La Universal da Habana, con prólogo de Basilio Álvarez e epílogo de Abdón Rodríguez Santos. A segunda edición de No desterro, como mostramos arriba, contén bastantes diferenzas respecto da anterior (suprímense composicións, engádense outras, reordénase o conxunto). Viu a luz o 30 de marzo de 1926 a través da editorial Lar.
